حدیث قضاوت امام علی(ع) درباره اختلاف در فرزند پسر

سؤال

آیا این روایت مستند و معتبر است که امام باقر (علیه السّلام) فرمود: "کَانَ لِرَجُلٍ عَلَی عَهْدِ عَلِیٍّ جَارِیَتَانِ فَوَلَدَتَا جَمِیعاً فِی لَیْلَه وَاحِدَه فَوَلَدَتْ إِحْدَاهُمَا ابْناً وَ الْأُخْرَی بِنْتَا فَعَمَدَتْ صَاحِبَه الْبِنْتِ فَوَضَعَتْ بِنْتَهَا فِی الْمَهْدِ الَّذِی فِیهِ الِابْنُ وَ أَخَذَتْ ابْنَهَا فَقَالَتْ صَاحِبَه الْبِنْتِ الِابْنُ ابْنِی وَ قَالَتْ صَاحِبَه الِابْنِ الِابْنُ ابْنِی فَتَحَاکَمَا إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ فَأَمَرَ أَنْ یُوزَنَ لَبَنُهُمَا وَ قَالَ أَیَّتُهُمَا کَانَتْ أَثْقَلَ لَبَناً فَالابْنُ لَهَا"؟ آیا واقعاً شیر زن پسرزا از شیر زن دخترزا، سنگین‌تر است؟

روایت مورد سؤال از نظر سند معتبر است و از نظر محتوایی نیز از درایت خاصّی برخوردار است. چون از نظر علمی نیازهای غذایی پسر بچه‌ها با دختر بچه‌ها، متفاوت است و به صورت طبیعی شیر آن دو نیز متفاوت است؛ زیرا دختران به عکس پسران، جسم لطیفی دارند. نیاز به چربی کمتر دارند. شیر هرچه کم‌چرب‌تر باشد، کودک سبک‌وزن‌تر می‌شود.

حدیث و ترجمه

«کَانَ لِرَجُلٍ عَلَی عَهْدِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ جَارِیَتَانِ فَوَلَدَتَا جَمِیعاً فِی لَیْلَةٍ وَاحِدَةٍ إِحْدَاهُمَا اِبْناً وَ اَلْأُخْرَی بِنْتاً فَعَمَدَتْ صَاحِبَةُ اَلْبِنْتِ فَوَضَعَتْ بِنْتَهَا فِی اَلْمَهْدِ اَلَّذِی فِیهِ اَلاِبْنُ وَ أَخَذَتِ اِبْنَهَا فَقَالَتْ صَاحِبَةُ اَلْبِنْتِ اَلاِبْنُ اِبْنِی وَ قَالَتْ صَاحِبَةُ اَلاِبْنِ اَلاِبْنُ اِبْنِی فَتَحَاکَمَا إِلَی أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فَأَمَرَ أَنْ یُوزَنَ لَبَنُهُمَا وَ قَالَ «أَیَّتُهُمَا کَانَتْ أَثْقَلَ لَبَناً فَالاِبْنُ لَهَا؛ در زمان [امام] علی(ع) مردی دو کنیز داشت که هر دو باردار بودند و در یک شب نوازد خود را به دنیا آوردند. فرزند یکی پسر و فرزند دیگری دختر بود. صاحب دختر، نوزاد خود را با پسر دیگری عوض کرد و دختر خود را در گهوار او خوابانید و پسر را به‌جای دختر خود برد. کنیزی که دختر به دنیا آورده بود، ادعا کرد که فرزند من پسر بوده و کودک پسر فرزند من است. مادر پسر نیز، ادعا می‌کرد پسر فرزند او است. قضاوت را نزد علی علیه‌السّلام بردند، او گفت: شیر هر کدام را وزن کنند، هر کدام سنگینتر بود پسر فرزند او است.»

سند

شیخ صدوق در کتاب من لایحضره الفقیه از عاصم بن حمید، از محمد بن قیس، از امام باقر(ع) روایت قضاوت امام علی(ع) درباره اختلاف در فرزند پسر را نقل کرده است. شیخ طوسی نیز در کتاب تهذیب الاحکام با همین سلسله روایت، این حدیث را نقل کرده است.

عاصم بن حمید حناط، یکی از روایان این روایت، توسط عالمان رجالی شیعه، مورد اطمینان، شیعه و دارای مذهب صحیح معرفی شده است. محمد بن قیس بجلی، دیگر راوی این روایت نیز، مورد اعتماد و دارای مذهب صحیح شناخته شده است؛ بنابراین سند این روایت مسند و صحیح است.

بررسی محتوا

حدیث قضاوت امام علی(ع) درباره اختلاف در فرزند پسر، به سنگین‌تر بودن شیر زنی که فرزند پسر آورده نسبت به شیر زنی که فرزند دختر آورده دلالت می‌کند.

ناصر مکارم شیرازی، مرجع تقلید شیعه، در شرح این روایت، به دلیل لطیف بودن جنس دختران، آنها را نیازمند غذای لطیف دانسته؛ بنابراین شیری که می‌خورند نیز باید چربی کمتری داشته باشد و شیر کم‌چرب نسبت به شیر پرچرب سبک‌تر است.

پژوهش محقّقان دانشگاه هاروارد در آمریکا نیز نشان داده است بدن مادران به‌طور طبیعی شیر متفاوتی برای پسر یا دختر تولید می‌کند. بر اساس این پژوهش شیری که بدن مادر برای نوزاد پسر تولید می‌کند سرشار از چربی و پروتئین است، ولی زمانی که مادر نوزاد دختر به دنیا می‌آورد، مقدار شیر مادر بیشتر می‌شود.

محقّقین دانشگاه ایالتی میشیگان نیز با بررسی ۷۲ مادر در مناطق روستایی کنیا به این نتیجه رسیده‌اند که مادرانی که نوزاد پسر دارند، به آن‌ها شیری می‌دهند که چربی بالاتری دارد. بر اساس نتایج مطالعه این محقّقین، شیری که نوزادان پسر می‌خورند، ۸. ۲ درصد چربی دارد؛ در حالی که میزان چربی شیری که نوزادان دختر می‌خورند، تنها ۰٫۶ درصد است.