ثواب افطاری‌ دادن در ماه رمضان

سؤال

آیا افطاری دادن در ماه رمضان ثواب دارد؟

روایات درباره افطاری دادن

هر کس از شما در این ماه روزه داری را افطار دهد؛ خدای تعالی پاداش عملش را ثواب یک بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته او قرار خواهد داد. فردی گفت: یا رسول الله! همه ما که توانایی افطار دادن نداریم. حضرت فرمود: از آتش جهنم بپرهیزید، گرچه به دادن نصف دانه خرما باشد (اگر این را هم ندارید) به دادن شربت آب ساده ای باشد.

ابی بصیر از امام صادق علیه السلام چنین نقل می کند:

قال ایما مؤمن اطعم مؤ منا لیلیة من شهر رمضان کتب الله له بذلک مثل اجر من اعتق ثلاثین نسمة مؤ منة و کان له بذلک عندالله دعوة مستجابة. ( بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۱۶ )

هر مؤ منی که مومن دیگری را در شب ماه رمضان افطار دهد، خداوند برای او ثواب آزاد کردن سی بنده می نویسد، و در نزد خدا برای او یک دعا مستجاب خواهد بود.

در روایت دیگری آن حضرت می فرماید:

عَنْ أَبِی الْحَسَنِ(علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ تَفْطِیرُک أَخَاک الصَّائِمَ أَفْضَلُ مِنْ صِیامِک.(من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ۱۳۴)

از امام ابوالحسن(علیه السلام) روایت است، که فرمود: افطاری دادن به برادر مسلمانت از روزه داشتنت افضل است.

موسی بن بکر از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام چنین نقل می کند:

قال فطرک اخاک الصائم افضل من صیام.

ثواب افطار دادن برادر مؤ منت برتر است از روزه گرفتن است.

بنا بر روایات و احادیث، افطاری دادن نیز خود ثواب بزرگی دارد، چنان‌که به فرمودۀ امام صادق (ع): «هرکس روزه‌داری را افطاری بدهد، برای او مثل اجر روزه‌دار است» (کلینی، 4 / 68) و یا در روایت منقول از حضرت امام کاظم (ع) آمده است: «افطاری دادن به برادر روزه‌دارت از روزه‌داری بهتر است» (همانجا).

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: افطارى دادنت به برادر مسلمانت و خوش حال كردن او ، پاداشى بزرگ تر از روزه دارى تو دارند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ خطاب به على ع اى على! مؤمن در دنيا سه خوش حالى دارد: ديدار برادران ، افطارى دادن به روزه دار ، و تهجّد در آخر شب.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس مؤمنى را در ماه رمضان افطارى دهد ، پاداش كارش [ پاداشى برابر با پاداش ]آزاد كردن بنده و [نيز] آمرزش گناهان گذشته اوست. پس اگر بجز جرعه اى شير يا جرعه اى آب گوارا و خرما به روزه دارى افطارى ندهد و بيش از اين هم نتواند ، خداوندْ همان پاداش را به او مى دهد.

امام باقر عليه السلام: اگر مرد مؤمنى را در خانه ام افطارى دهم ، برايم محبوب تر از آن است كه فلان تعداد بنده از فرزندان اسماعيل را آزاد كنم.

عالم ربّانى مرحوم آية اللّه ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى گفته است: از مهم ترين كارهاى اين ماه ، افطارى دادن به روزه داران است. پاداش آن را در خطبه پيامبر صلى الله عليه و آله شنيده اى. مهم تر ، آن است كه در اين كار ، نيّت خالص و مؤدّب شدن به ادب الهى باشد و اين كه انگيزه آن جز به دست آوردن رضاى خدا نباشد ، نه ابراز شرافت دنيا و نه شرافت آخرت ، نه تقليد و نه رسم و عادت. بايد بكوشد تا عمل خود را از اين هدف ها خالص سازد و آن را با برخى آزمون ها بيازمايد و از فريبكارى هواى نفْس و شيطان ، خاطرجمع نباشد.

امام رضا(ع) مى فرمايد: كسى كه به هنگام افطار, گرده نانى را به نيازمندى بدهد, خداوند گناه او را مى بخشد و پاداش آزادسازى بنده اى از فرزندان اسماعيل را براى او مى نويسد.

امام صادق(ع) مى فرمايد: امام زين العابدين روزى كه روزه مى گرفت دستور مى داد گوسفندى را سر بريده و آن را قطعه قطعه كرده و طبخ كنند. پس آن گاه كه شب فرا مى رسيد, در حالى كه روزه بود…, دستور مى داد كسانى كه گوشت را قطعه قطعه مى كنند حاضر شوند و آن را تقسيم كرده درب خانه ها بفرستند. اين كار را ادامه مى دادند تا آخرين ديگ نيز تمام شود. آن گاه شام حضرت را كه نان و خرما بود, مى آوردند.

هر كسى در راه خدا , در ماه مبارك رمضان افطارى به روزه دار بدهد مثل آن است كه بنده اى آزاد كرده است و گناهان گذشته او هم بخشيده مى شود . آيا ثواب بنده آزاد كردن را خداوند به او مى دهد , يا نه اصلا روزه دار خودش را آزاد كرده است عرض كردند يا رسول الله : اين كه براى افطار دادن اينقدر فضيلت است همه ما كه قدرت افطار دادن نداريم چگونه ما به اين فيض برسيم ؟ فرمود : شما كه مى توانيد با يك خرما يا نيمى از خرما افطار بدهيد , اين كار را بكنيد . آن روز خيلى سخت بود , آن روز يك نصف خرما هم افطارى دادن محسوب مى شد.

سنت افطاری دادن

رسم افطاری دادن بنا بر سنت دینی مسلمانان از دیرباز در ایران رواج داشته است و این موضوع را در بسیاری از متون تاریخی، می‌توان پی گرفت؛ به‌طور مثال، در دورۀ آل بویه، در بغداد، ضیافتهایی در همۀ شبهای ماه رمضان بر پا بود و بیش از 000‘1 تن در این میهمانیها شرکت می‌کردند. مهمانی افطاری در دورۀ صفویه نیز رواج داشت.

در دورۀ قاجار هنگام افطار در دربار، وزرا، امرا، اشراف و اعیان در محضر شاه، افطار می‌کردند. همچنین بیشتر اعیان در همۀ شبهای ماه رمضان افطاری می‌دادند، بدین‌ترتیب که در بیرونی خانه 5 الى 15 نفر حاشیه، سپس خدمۀ منزل افطار می‌کردند و کسانی که توانایی این‌گونه اطعامها را نداشتند، در مسجد میان روزه‌داران خرما خیرات می‌کردند و خرمای نذری را همۀ روزه‌داران در مسجد می‌پذیرفتند، زیرا به روایتی منقول از حضرت رسول (ص) بر این باور بودند که هم خود و هم فرد نذرکننده به ثواب می‌رسند. تمایل به درک این ثواب چندان بود که آشنایان گاه بی‌دعوت بر سر افطار یکدیگر وارد می‌شده‌اند و همچون اهل خانه افطار می‌کردند. همچنین هنگام افطار مستمندی یافت نمی‌شد که کسی داوطلب دادن افطاری به او نباشد. به‌طورکلی برپایی ضیافتهای افطار در این دوره بسیار مرسوم بود.