توقیفی بودن نماز: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
(ابرابزار)
 
(تکمیل پاورقی)
 
(۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}آیا می شود نماز را به صورتی غیر از آنچه در صدر اسلام گفته شده و در آن نیز یاد خدا باشد اقامه کرد؟{{پایان سوال}}
چه ضرورتی دارد که نماز و سایر عبادات را آن گونه که در صدر اسلام تشریع شده، اکنون به جا آوریم؟ زیرا شاید وجوب نماز به خاطر نهادینه کردن دعا و نیایش در میان مسلمانان بوده و قالب خاص، موضوعیت نداشته باشد؟ به تعبیری آیا عبادات عصریت پذیر هستند؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
درست است که هدف ازتشریع نماز نهادینه کردن روح معنویت، عبودیت و بندگی در برابر خدای متعال، در ضمیر انسان‌ها است و در روایتی از امام رضا(ع) آمده است: خداوند بدان جهت نماز را برای مردم واجب کرد و مداومت بر آن را لازم فرمود تا مردم به ربوبیت خداوند اعتراف نموده، آفریدگار خویش و مدبّر جهان را فراموش نکنند، تا در این جهان نه خود دست به طغیان‌گری زنند و نه دیگران را بپرستند.<ref>. بروجردی، حسین، جامع احادیث‌الشیعه، ۴/۶۶. ۱۳۷۵ قم.</ref>


در روایتی دیگر آمده است خداوند فرائضی چون نماز، حج، صوم و زکات را برای شما واجب کرد، اما نه بدان جهت که محتاج به آن است، بلکه بدان جهت که پاکان را از خبیثان تمیز دهد.<ref>. شیخ حرعاملی، وسائل‌الشیعه، ۱/۲۱، مؤسسه آل‌البیت الاحیاء التراث.</ref>
[[نماز]] باید به همان صورتی که در صدر اسلام خدا دستور داده است، خوانده شود. شکل نماز به صورتی که از جانب خدا [[واجب]] شده، با روح عبادت ([[اخلاص]]، [[فروتنی]] و [[بندگی]]) سازگار است.


به هر حال نیایش، روح عبادت است و عبادت بدون حضور قلب بسان جسد بدون روح است؛ و صلوه که بر ما تشریع شده است، هر چند از معنای اولیه خود (دعا و نیایش) عدول کرده و در معنای جدید استعمال شده است، اما از مفهوم دعا و نیایش تجرید نشده است. بلکه این عمل خود نوعی نیایش است. ایاک نعبدو و ایاک نستعین، اهدنا الصراط المستقیم، چیزی جز اظهار بندگی و درخواست توفیق هدایت در صراط مستقیم، چیز دیگری نیست و اگر صلوه بدون جنبه نیایشی آن یعنی بدون حضور قلب انجام داده شود، در واقع عملی بدون روح انجام گرفته است و چنین کسی به کالبد بدون روح، دل خوش کرده است و اگر خداوند هم بپذیرد، از روی تفضّل است و الّا در حقیقت عبادتی انجام نگرفته است.
اگر برای نماز شکلی واحد نباشد، در طول زمان دچار تحریف شده و ممکن است به کلی از میان برود. وجود شکل خاصی برای نماز، از ایجاد اختلاف بین مردم درباره صورت نماز نیز، جلوگیری می‌کند.


== اما چرا حتماً باید نماز را در این قالب خاص به جا آوریم؟ ==
عبادات با تغییر عصر، تغییر پیدا نمی‌کنند؛ زیرا مربوط به بُعد روحانی انسانند و بعد روحانی انسان با تغییر عصر، تغییر نمی‌کند.
اولاً داشتن هیئت خاص در حین انجام نیایش امری اجتناب‌ناپذیر است و اگر خداوند مردم را به منظور یادآوری خود، امر به نیایش کند و نحوه انجام آن را به دست مردم بسپارد، واضح است که هر کسی نحوه خاصی را برمی‌گزیند و نحوه عبادت دیگری را منکر می‌شمارد، فلذا خداوند از روی فضل و عنایت خود قالب خاص را برای ما بیان کرده است.
== دستور خدا ==
بر اساس [[آیه]] {{قرآن|لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا هُمْ نَاسِكُوه|ترجمه=برای هر امتی عبادتی ویژه قرار داده ایم که آن را انجام می‌دهند.|سوره=حج|آیه=۶۷}}، شکل خاص [[عبادت]]، در زمان [[پیامبر(ص)]]، و توسط وحی الهی [[تشریع]] شده است. پیامبر(ص) و [[امامان(ع)]] این شکل خاص را به مردم بیان کرده و همه موظف شده‌اند با همان شکل خاص انجام دهند.  


ثانیاً: اگر عبادتی از سوی خداوند تشریع شود و کیفیت انجام آن با روح عبادت که همان اظهار اخلاص، فروتنی، ذلّت و عبودیت در برابر پروردگار است، منافات داشته باشد در این صورت جای این پرسش است که چرا این کیفیّت خاص تشریع شده است. اما اگر آن کیفیت خاص، خود، عین تعظیم و اجلال الهی و عین اظهار ذلّت و فروتنی در برابر ذات پروردگار باشد، تردید درباره نحوه انجام آن عمل معقول نیست و در مورد نماز آیا می‌توان عملی را از سجده برتر یافت که نهایت تعظیم انسان را در برابر پروردگار نشان دهد. آیا می‌توان دعایی بهتر از طلب هدایت در صراط مستقیم در دنیا و آخرت تصور کرد، آیا می‌توان بهتر از ایاک نعبد و ایاک نستعین به منظور اظهار توحید چیز دیگری بر زبان راند؟
انسان دسترسی به نظام تشریع الهی ندارد، لازم است عبادات را به همان صورتی که در زمان پیامبر(ص) انجام می‌شد به‌جا آورد و جایز نیست از قانون الهی سرپیچی کند.  


ثالثاً: درست است که هدف از تشریع صلوه، نهادینه کردن روح معنویت و اظهار بندگی است، اما اگر این قالب خاص نباشد همان روح عبادات نیز حفظ نخواهد شد محتوای عبادی عبادات از قبیل حج، صوم، صلوه و زکات هر چند اهمیت اصلی و بنیادین را دارد، اما همین گوهر جز در قالب صدف، یعنی هیئت و شکل خاص، محفوظ نمی‌ماند، همانگونه که شکل و ساختار صوری، منهای روح مفید نیست، روح نیز بدون قالب خاص در این عالم مادی قابل بقاء نمی‌باشد.
== سازگاری شکل نماز با ستایش خدا ==
شکل نماز به صورتی که از جانب خدا واجب شده، با روح عبادت ([[اخلاص]]، [[فروتنی]] و [[بندگی]]) سازگار است.


رابعا: در مورد عبادات به تصریح قرآن کریم شکل خاصی از عبادت، از جانب خداوند متعال در زمان پیامبر(ص) تشریع شده است {{قرآن|و لکل امه جعلنا منسکاًهم ناسکوه.<ref>حج/ ۶۷.</ref>}}
کیفیت نماز، ستایش و تعظیم پروردگار، ذلت و فروتنی بنده در برابر خداوند است و تردید درباره نحوه انجام آن معقول نیست. اجزاء مختلف نماز، مانند [[رکوع]] و [[سجده]]، نهایت تعظیم انسان در برابر پروردگار است. ذکرهای نماز نیز، مانند {{قرآن|إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِين|ترجمه=تنها تو را می‌پرستیم وتنها از تو کمک می‌خواهیم.}}اظهار [[توحید]] است و شامل نیایش‌هایی مانند {{قرآن|اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيم|ترجمه=ما را به راهِ راست راهنمایی کن.}} برای [[هدایت انسان]] است.


و تا قریب به سه قرن بعد از پیامبر(ص) عبادات با همان هیئت خاص و شکل مخصوص در زمان پیامبر(ص) توسط ائمه معصومین(ع) انجام شده است و بعد از آن زمان ما دیگر دسترسی به نظام تشریع الهی نداریم و لذا ما براساس اینکه بندگان خداوندیم و او آفریدگار ماست، خویش را ملزم می‌دانیم که عبادات را به همان نحوه معروف در زمان پیامبر(ص) انجام دهیم و نمی‌توانیم به صرف احتمالات از قانون الهی تخطی نماییم یا تخطی را تجویز کنیم.
== باقی ماندن عبادت ==
اگر برای نماز قالبی خاص نباشد، هدف از واجب شدن آن که روح معنویت و اظهار بندگی است نیز، باقی نمی‌ماند.  


مطالب دیگر اینکه نهادینه شدن روح عبادت و دعا در میان مسلمانان صدر اسلام، مستلزم نهادینه شدن آن در میان مسلمانان متأخر نیست، شاهد بر مدعی اینکه قسمت قابل توجهی از مسلمانان با علم به وجوب فرایض دینی از انجام خودداری می‌کنند.
وجود شکلی خاص برای نماز، باعث می‌شود در طول زمان از تحریف و دستکاری ایمن بوده و اصل عبادت نیز حفظ شود. اگر عبادت شکل، دستورات و شرایط خاصی نداشته باشد، به‌تدریج در طول زمان، به کلی فراموش می‌شود.  


اما در مورد قسمت دوم سؤال یعنی عصریت پذیر بودن عبادات باید گفت:
== عصریت‌پذیر نبودن عبادات ==
عبادات با تغییر عصر، تغییر پیدا نمی‌کنند؛ زیرا مربوط به بُعد روحانی انسانند و بعد روحانی انسان با تغییر عصر، تغییر نمی‌کند. با تغییر عصر، تنها امور مادی تغییر می‌کنند.


اگر مراد شما از عصریت، تغییر ساختار شکلی آن در طول زمان باشد، به دلایل فوق قابل تغییر نیست و اگر مرادتان امکان تغییر در جوهره و اصل آن باشد باز هم تغییر نمی‌پذیرد، چون اموری تغییر می‌پذیرند که مربوط به ماده و مادیات باشند و عبادات مربوط به روح و بعد علوی انسان است و چنین اموری تغییر نمی‌پذیرند.
بر اساس [[روایت|روایتی]] که مورد قبول همه [[عالمان شیعه]] است، دستورات [[دین اسلام]] تا [[قیامت]] تغییری نمی‌کند.<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ ق، ص۱۴۸. كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۸۵.</ref>
در روایتی دیگر از [[پیامبر(ص)]]، پس از اینکه خبر داده بعد از ایشان پیامبر دیگری نیست، دستور داده‌اند نماز در [[وقت نمازهای یومیه|وقت‌های پنچ‌گانه آن]] به‌جا آورده شود.<ref>. حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳، حدیث۲۵.</ref> از این روایت استفاده می‌شود نماز مُستمر و تغییرناپذیر است.


اما از نظر روایات به این حدیث که مورد اتفاق تمامی فقهای شیعه و اکثر فرق اسلامی می‌باشد تمسک می‌کنیم که: حلالُ محمدٍ حلالٌ الی یوم القیامه و حرامه حرامُ الی یوم القیامه.<ref>. مجلسی، بحارالانوار، ج۲, ص۲۶۰ و ج۶۲، ص۱۰۰, دارالحیاء التراث العربی، حرعاملی وسائل الشیعه، ۱/۲۷/۱۶۹.</ref>
== جلوگیری از اختلاف ==
وجود شکل خاصی برای نماز از ایجاد اختلاف بین مردم جلوگیری می‌کند.  


بنابراین آنچه از واجبات و حلال و حرام الهی آمده است طبق این روایت، جاودان و تغییرناپذیر است، و در روایتی دیگر وارد شده است که پیامبر(ص) فرمود: ای مردم بدانید بعد از من پیامبری نیست، پروردگارتان را عبادت کنید و نماز را در اوقات پنجگانه آن به جا آورید و ماه رمضان را روزه گیرید و جهت انجام حج، بیت‌الله را زیارت کنید و زکات اموالتان را بپردازید.<ref>. شیخ حرعاملی، وسائل‌الشیعه، ۱/۲۳, مؤسسه آل البیت الاحیاء التراث.</ref> این روایت نیز مفید استمرار و تغییرناپذیری عبادات است.
انجام [[نیایش]] بدون شکلی خاص غیر ممکن است؛ بنابراین باید هر نیایشی شکلی داشته باشد؛ اگر خداوند مردم را امر به نیایش کند ولی نحوه انجام آن را نگوید، هر کسی نحوه خاصی را انتخاب کرده و نحوه عبادت دیگری را انکار می‌کند.


ـ امام باقر(ع) از پدرانش، از امام علی(ع) نقل می‌کند: خداوند چهار چیز را در چهار چیز دیگر مخفی کرد: رضای خود را در طاعتش، بنابراین هیچ طاعت را کوچک مشمار و شاید آن طاعت موافق با رضای او باشد و تو نمی‌دانی؛ و غضبش را در معصیتش نهان کرد، فلذا هیچ معصیتی را کوچک مشمار شاید سخط الهی در همان باشد، اجابت را در دعای بندگانش نهان کرد پس هیچ دعایی را کوچک مشمار شاید اجابت الهی در همان نهفته باشد؛ و ولیّ خود را در میان بندگانش قرار داده، پس هیچ بنده‌ای از بندگانش را کوچک مشمار و شاید او ولییّ از اولیای الهی باشد.<ref>. شیخ حرعاملی، وسائل‌الشیعه، ۱/۱۱۶، ابواب مقدمات العبادات، باب ۲۸.</ref>
== جستارهای وابسته ==
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}


== مطالعه بیشتر ==
* [[توقیفی بودن اسماء الهی]]
# آداب الصلوه، امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
# اسرار الصلوه، حاج ملکی تبریزی.
۳. مجموعه آثار، ج۳، شهید مطهری، بحث ختم نبوت، انتشارات صدرا.
 
۴. مجموعه آثار، ج۲۲، شهیدمطهری. بحث اسلام و نیازمندیهای زمان، انتشارات صدرا.
{{پایان مطالعه بیشتر}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۴۷: خط ۴۲:
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = اخلاق
  | شاخه اصلی = اخلاق
|شاخه فرعی۱ = عبادات
| شاخه فرعی۱ = عبادات
|شاخه فرعی۲ = نماز
| شاخه فرعی۲ = نماز
|شاخه فرعی۳ =
| شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه = شد
  | تیترها =
  | تیترها = شد
  | ویرایش =
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =شد
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
| بازبینی نویسنده =
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت = ج
  | کیفیت =
  | کیفیت = ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۷

سؤال
آیا می شود نماز را به صورتی غیر از آنچه در صدر اسلام گفته شده و در آن نیز یاد خدا باشد اقامه کرد؟


نماز باید به همان صورتی که در صدر اسلام خدا دستور داده است، خوانده شود. شکل نماز به صورتی که از جانب خدا واجب شده، با روح عبادت (اخلاص، فروتنی و بندگی) سازگار است.

اگر برای نماز شکلی واحد نباشد، در طول زمان دچار تحریف شده و ممکن است به کلی از میان برود. وجود شکل خاصی برای نماز، از ایجاد اختلاف بین مردم درباره صورت نماز نیز، جلوگیری می‌کند.

عبادات با تغییر عصر، تغییر پیدا نمی‌کنند؛ زیرا مربوط به بُعد روحانی انسانند و بعد روحانی انسان با تغییر عصر، تغییر نمی‌کند.

دستور خدا

بر اساس آیه ﴿لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا هُمْ نَاسِكُوه؛ برای هر امتی عبادتی ویژه قرار داده ایم که آن را انجام می‌دهند.(حج:۶۷)، شکل خاص عبادت، در زمان پیامبر(ص)، و توسط وحی الهی تشریع شده است. پیامبر(ص) و امامان(ع) این شکل خاص را به مردم بیان کرده و همه موظف شده‌اند با همان شکل خاص انجام دهند.

انسان دسترسی به نظام تشریع الهی ندارد، لازم است عبادات را به همان صورتی که در زمان پیامبر(ص) انجام می‌شد به‌جا آورد و جایز نیست از قانون الهی سرپیچی کند.

سازگاری شکل نماز با ستایش خدا

شکل نماز به صورتی که از جانب خدا واجب شده، با روح عبادت (اخلاص، فروتنی و بندگی) سازگار است.

کیفیت نماز، ستایش و تعظیم پروردگار، ذلت و فروتنی بنده در برابر خداوند است و تردید درباره نحوه انجام آن معقول نیست. اجزاء مختلف نماز، مانند رکوع و سجده، نهایت تعظیم انسان در برابر پروردگار است. ذکرهای نماز نیز، مانند ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِين؛ تنها تو را می‌پرستیم وتنها از تو کمک می‌خواهیم.اظهار توحید است و شامل نیایش‌هایی مانند ﴿اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيم؛ ما را به راهِ راست راهنمایی کن. برای هدایت انسان است.

باقی ماندن عبادت

اگر برای نماز قالبی خاص نباشد، هدف از واجب شدن آن که روح معنویت و اظهار بندگی است نیز، باقی نمی‌ماند.

وجود شکلی خاص برای نماز، باعث می‌شود در طول زمان از تحریف و دستکاری ایمن بوده و اصل عبادت نیز حفظ شود. اگر عبادت شکل، دستورات و شرایط خاصی نداشته باشد، به‌تدریج در طول زمان، به کلی فراموش می‌شود.

عصریت‌پذیر نبودن عبادات

عبادات با تغییر عصر، تغییر پیدا نمی‌کنند؛ زیرا مربوط به بُعد روحانی انسانند و بعد روحانی انسان با تغییر عصر، تغییر نمی‌کند. با تغییر عصر، تنها امور مادی تغییر می‌کنند.

بر اساس روایتی که مورد قبول همه عالمان شیعه است، دستورات دین اسلام تا قیامت تغییری نمی‌کند.[۱] در روایتی دیگر از پیامبر(ص)، پس از اینکه خبر داده بعد از ایشان پیامبر دیگری نیست، دستور داده‌اند نماز در وقت‌های پنچ‌گانه آن به‌جا آورده شود.[۲] از این روایت استفاده می‌شود نماز مُستمر و تغییرناپذیر است.

جلوگیری از اختلاف

وجود شکل خاصی برای نماز از ایجاد اختلاف بین مردم جلوگیری می‌کند.

انجام نیایش بدون شکلی خاص غیر ممکن است؛ بنابراین باید هر نیایشی شکلی داشته باشد؛ اگر خداوند مردم را امر به نیایش کند ولی نحوه انجام آن را نگوید، هر کسی نحوه خاصی را انتخاب کرده و نحوه عبادت دیگری را انکار می‌کند.

جستارهای وابسته

منابع

  1. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ ق، ص۱۴۸. كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۸۵.
  2. . حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳، حدیث۲۵.