اخباری‌گری

سؤال

مکتب اخباری را توضیح دهید.

اخباری‌گری، مکتبی علمی در مذهب شیعه است که توجه افراطی به حدیث دارد و قرآن، عقل و اجماع را جزو منابع استنباط شرعی نمی‌داند. اخباری گری با محمد امین استرابادی در قرن دهم و یازدهم پایه‌گذاری شد هرچند جریان حدیث گرایی ریشه ای متقدم تر دارد و به شیخ صدوق برمیگردد که در آن زمان به اهل نقل یا اهل حدیث مشهور بودند.

اخباریان ظاهر قرآن را حجت نمی‌دانند و تنها تفسیر اهل بیت از قرآن را روا می‌دارند و با حجیت عقل سر ستیز دارند. اخباریان تندرو تمام روایات کتب اربعه و برخی تمام روایات وارده از اهل بیت را صحیح و عمل به آن را واجب می‌دانند. اخباری گری توسط محمد امین استرابادی رواج یافت و در تمام قرن یازدهم و دوازدهم به اوج خود رسید و بر جریانات فقهی اثر گذاشت. اهل اجتهاد و عقل گرایان از مبارزان همیشگی با اخباریان بودند و سرآمد آنان که در افول این جریان نقش اساسی داشت محمد باقر بهبهانی مشهور به وحید بهبهانی بود.

عقاید

مقالهٔ اصلی: عقاید اخباری‌گری

اصوليان، ادلّه استنباط احكام را كتاب، سنّت، اجماع و عقل مى‌دانند. اخباريان، تنها كتاب و سنّت و برخى از آنان فقط سنّت را به عنوان دليل احكام مى‌پذيرند و از قرآن، جز آنچه تفسيرش از ائمه عليهم السلام وارد شده است، قابل درك نمى‌دانند.

اصولى ها همه اخبار ذكر شده در كتب اربعه ( كافى , من لا يحضره الفقيه , تهذيب و استبصار ) را حجت و معتبر نمى دانند و مى گويند ما نياز كامل به علم رجال داريم، ولى اخبارى ها تمام روايات درج شده در كتاب اربعه را پذيرفته و به مقتضاى آن عمل مى كنند، و معتقدند كه نيازى به علم رجال نيست.

اصولى ها ظواهر قرآن را حجت و معتبر دانسته اند و استفاده و بهره بردارى از آن را جايز مى دانند , ولى اخبارى ها اين را نپذيرفته و معتقدند كه بايد امامان براى ما معانى قرآن را روشن سازند . زيرا معانى آن بالاتر از انديشه و درك افراد عادى است .

دوره‌های اخباری‌گری

مقالهٔ اصلی: دوره‌های اخباری‌گری

.

علمای مشهور اخباری

مقالهٔ اصلی: علمای مشهور اخباری

.

مبارزه علیه اخباری‌گری

مبارزه اصولیان و اخباریان که از سدة ۱۱ق آغاز گردید و با تندروی‌های اخباریان ادامه یافت، در نهایت از سوی مجتهدان و در رأس ایشان آقا وحید بهبهانی به مبارزه‌ای جدی و منسجم برضداخباریگری تبدیل‌شد. در زمان وحید بهبهانی، شهرهای عراق به ویژه کربلا و نجف، پایگاه اخباریان بود و ریاست ایشان را در آن زمان شیخ یوسف بحرانی برعهده داشت. در همان حال طرفداران اصول و اجتهاد شدیداً در انزوا قرار گرفته بودند، تا اینکه وحید به کربلا مهاجرت کرد و به مبارزه‌ای جدی و شدید بر ضداخباریگری پرداخت. او در کنار بحثها و استدلالهای علمی خود در رد اخباریگری و اثبات طریقة اجتهاد و ضرورت به کارگیری اصول در استنباط احکام شرعی، از برخوردهای عملی نیز در راه مبارزه با اخباریگری رویگردان نبود، و چنان‌که گفته شد، نمازگزاردن به امامت شیخ یوسف بحرانی پیشوای اخباریان را تحریم کرد. کتاب الإجتهاد و الأخبار او بیانگر معیارهای ایشان در تفکر اجتهادی خویش است.

بزرگانى چون : محقق خوانسارى , علامه شيروانى , آية الله جمال الدين خوانسارى و سيد صدرالدين قمى در دوره رواج اخباريت و فترت مباحث اصولى و اجتهادى كه برخورد سطحى با احاديث شيوع پيدا كرده بود , همت عظيمى را بكار گرفتند و زمينه هاى پيدايش مدرسه وحيد بهبهانى را فراهم آوردند كه اين مدرسه عصر نوينى را در تاريخ علم باز كرد.

پس از وحید بهبهانی، شیخ مرتضی انصاری که در رواج علم اصول فقه نقش داشت به مبارزه علیه اخباریان پرداخت.

از دیگر مبارزان بر ضد اخباریان، شیخ جعفر نجفی کاشف الغطاء است که از مخالفان میرزا محمد اخباری بود و در همین راستا رساله‌ای با عنوان کشف الغطاء عن معائب میرزا محمد عدو العلماء تألیف کرد.

استفاده اخباريان از شگردهاى غير اخلاقى و شيوه هاى تند و افراطى عليه مجتهدان بزرگ , خود يكى از عواملى است كه زوال حاكميت آن را به دنبال داشت.

وحید بهبهانی. نجفی کاشف الغطا. شیخ انصاری. فقهایی مثل سید مرتضی در مقابل شیخ صدوق و… و همه فقهای اصولی و اهل اجتهاد در مقابل اهل نقل.

مطالعه بیشتر

• مصادر الاستنباط بين الاصوليين والأخباريين، محمد عبدالحسين محسن الغراوى.
• مقدمه ای بر فقه شیعه، مدرسی طباطبایی، ترجمه آصف فکرت.