إن مع العسر یسرا
تفسير آيه «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً» چيست؟ آيا منظور اين است كه بعد از هر سختی آسانی هست يا همراه هر سختی آسانی هست؟
آسانی در سوره شرح
در سوره شرح خداوند فرموده‌است: ﴿فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا۵إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا۶؛ پس بی تردید با دشواری آسانی است و با هر سختی البته آسانی هست﴾(شرح:۵-۶)
خداوند در این سوره می‌فرماید با هر سختی دو آسانی است. رسول اکرم(ص) در این مورد فرمودند: «لَنْ يَغْلِبَ عُسْرٌ يُسْرَيْنِ فَإِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً، إِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً؛ هرگز يك عسر، غالب بر دو يسر نشود»[۱] ؛ پس «عُسر» ميان دو «يُسر» است: گشایش در دنيا و يا ثواب در آخرت.[۲]
در اینکه آسانی همراه با سختی می‌آید یا بعد از آن دو تفسیر در این رابطه وجود دارد:
آسانی به دنبال سختی
علامۀ طباطبایی در ذیل تفسیر این آیه نوشته است: "منظور از كلمه "مع ـ با" واقع شدن يسر به دنبال عسر است، نه اينكه يسر و عسر در زمان واحد تحقق مىيابد" بلکه یکی در پی دیگری محقق می‌شود.[۳] یعنی اینکه که بعد از هر سختی آسانی وجود دارد.
آسانی در دل سختی
برخی قائلند منظور اینست که همراه هر سختی آسانی می‌باشد. آیه به همه انسان‌هاى مؤمن مخلص و تلاشگر نويد مىدهد كه هميشه در كنار سختي‌ها آساني‌هاست. حتى تعبير به "بَعد" نمىكند بلكه تعبير به "مع" كه نشانه همراهى است مىكند. با هر مشكلى آسانى آميخته و با هر صعوبتى سهولتى همراه است و اين دو هميشه با هم بوده و با هم خواهند بود.[۴] در این رابطه رسول اکرم(ص) فرمودند: «وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْبِ وَ أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً؛ بدان كه با صبر پيروزى و با غم و اندوه خوشحالى و گشايش است و با سختي‌ها آسانى است، همانا با سختی‌ها آسانی است».[۵]
بنابراین با هر سختی آسانی است. به دیگر سخن: آسانی‌ها از دل سختی‌ها بیرون می‌آیند و واقعیت زندگی این مطلب را تأیید می‌کند. سختی‌های دوران تحصیل تبدیل به دانش می‌شود. سختی‌های کار و کوشش اقتصادی تبدیل به ثروت می‌گردد.
پس هر چند دو تفسیر وجود دارد، اما با توجه به وجود واژۀ "مع" در آیه استفاده می‌شود که معنای همراهی بهتر از بعدیت است یعنی همراه و کنار هر سختی آسانی است، هر چند برای ما روشن نباشد و این آسانی بعداً واضح شود.
به هر حال معنای "مع" هر چه باشد، با توجه به اینکه با هر مشکلى آسانى آمیخته و با هر صعوبتى سهولتى همراه است و این دو همیشه با هم بوده و با هم خواهند بو،د استفاده از واژه "مع" خالی از لطف نبوده است.
مطالعۀ بیشتر
- صادقی تهرانی، محمد، الفرقان في تفسير القرآن بالقرآن، قم، فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۵ ش، ج۳۰.
- زمخشری، محمود، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷ ق، ج۴.
- طالقانى، سید محمود، پرتوى از قرآن، تهران، شرکت سهامى انتشار، ۱۳۶۲ ش، ج۴.
منابع
- ↑ عروسى حويزى، عبد على، نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۶۰۴.
- ↑ طبرسی، فضل، مجمع البيان في تفسير القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۷۱.
- ↑ همان.
- ↑ مکارم، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالکتب العلمیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۱۲۷.
- ↑ ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعۀ مدرسین، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۱۳.