آیة الکرسی

سؤال

آيه الکرسي کدام آيات را شامل مي شود؟

آیات ۲۵۵ تا ۲۵۷ سوره بقره، آیة الکرسی نامیده می‌شود. در مورد شأن و جایگاه آیة الکرسی روایاتی وارد شده است. امام علی(ع) در مورد اهمیت آیة الکرسی می فرمایند: اگر بدانيد كه اين آيه چيست و در اين آيه چه چيزي هست در هيچ حالي آن را ترك نخواهيد كرد. عده‌ای از علما آیة الکرسی را منحصر در آیه ۲۵۵ می‌دانند و عده‌ای خواندن سه آیه را برای ادای این آیه ضروری می دانند.

متن آیه

﴿ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَه وَلا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ وَلا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ۝۲۵۵لا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَه الْوُثْقَى لا انْفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ۝۲۵۶اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ۝۲۵۷

خداست كه معبودى جز او نيست؛ زنده و برپادارنده است؛ نه خوابى سبک او را فرو مى‌گيرد و نه خوابى گران؛ آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است، از آنِ اوست. كيست آن كس كه جز به اذن او در پيشگاهش شفاعت كند؟ آنچه در پيش روى آنان و آنچه در پشت سرشان است مى‌داند. و به چيزى از علم او، جز به آنچه بخواهد، احاطه نمى‌يابند. كرسى او آسمانها و زمين را در بر گرفته، و نگهدارى آنها بر او دشوار نيست، و اوست والاى بزرگ. (۲۵۵) در دين هيچ اجبارى نيست. و راه از بيراهه بخوبى آشكار شده است. پس هر كس به طاغوت كفر ورزد، و به خدا ايمان آورد، به يقين، به دستاويزى استوار، كه آن را گسستن نيست، چنگ زده است. و خداوند شنواى داناست. (۲۵۶) خداوند سرور كسانى است كه ايمان آورده‌اند. آنان را از تاريكيها به سوى روشنايى به در مى‌برد. و[لى‌] كسانى كه كفر ورزيده‌اند، سرورانشان [همان عصيانگران] طاغوتند، كه آنان را از روشنايى به سوى تاريكيها به در مى‌برند. آنان اهل آتشند كه خود، در آن جاودانند. (۲۵۷)

بقره:۲۵۵-۲۵۷

﴾

جایگاه

شيخ طوسي در امالي از امام علی(ع) روايت كرده است كه «باور نمي كنم كسي كه اسلام را فهميده باشد و يا در اسلام متولد شده باشد و صبح كند شب را و اين آيه را نخواند ﴿اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَه وَلا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ وَلا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ.﴾ آنگاه فرمود:‌ اگر بدانيد كه اين آيه چيست و در اين آيه چه چيزي هست در هيچ حالي آن را ترك نخواهيد كرد».

اين ارزش و مقام به خاطر معارف دقيق و لطيفي است كه در اين آيه آمده است و عبارت است از: خداشناسی و توحيد خالصي كه آيه شريفه متضمن آن است.

تعداد آیات

در مورد تعداد آیات «آیة الکرسی» دو نظريه مطرح است:

• سید کاظم یزدی در كتاب شريف عروة الوثقي در بحث نماز ليلة الدفن آورده است، كه اين نماز دو ركعت است و بعد از حمد در ركعت اوّل آيه‌الكرسي از اول آيه ۲۵۵ تا آخر آيه ۲۵۷ سوره بقره خوانده مي شود. ایشان در ادامه بحث مي‌فرمايد: اگر آيه‌الكرسي فراموش شود. در صورت اجير بودن نمازش صحيح نيست و بايد دوباره بخواند. از ظاهر فتواي ايشان بر مي آيد كه «آيه الكرسي شامل» سه آيه مي باشد.

امام خميني در تعليقه اش بر عروه الوثقي مي فرمايد: اين حكم بنا بر احتياط مي باشد. چنان‌كه در روايات هم وارد شده كه مستحب است تا ﴿هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾ آخرآيه ۲۵۷ قرائت شود..

• علامه طباطبائي می‌فرماید: آيه الكرسي فقط شامل آيه ۲۵۵ سوره بقره است و فقرات ديگر جزء آيه الكرسي نيست و در ادعيه و نمازهاي مستحبي كه خواندن آيه الكرسي وارد شده به همين مقدار اكتفاء مي شود و جمع كثيري از علماء و مفسرين نيز همين نظريه را صحيح مي دانند و از روايات هم اين معني استفاده مي شود..

مطالعه بيشتر

• . مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج۲، ذيل آيه ۲۵۵ بقره
• . طباطبايي، علامه محمد حسين، تفسير الميزان، ج۲ ، ذيل آيه ۲۵۵ بقره
• قرشي، سيد علي اکبر، تفسير احسن الحديث، ج۱، ذيل آيه ۲۵۵ بقره
• سيوطي، جلال الدين، الدرالمنثور في تفسير المأثور، ج۱، ذيل آيه ۲۵۵ بقره
• قرائتي، محسن، تفسير نور، ج۱، ذيل آيه ۲۵۵ بقره