آگاهی امام حسین(ع) از سرانجام قیام

سؤال

آیا امام حسین(ع) از فرجام قیامش آگاه بود؟ اصولاً دایره علم غیب امام تا کجاست؟

دایره علم غیب امام(ع)

امام معصوم علاوه بر علم عادی که برای نوع بشر قابل تحصیل است از علم لدنی و خدادادی (علم غیب) نیز بهره‌مند است. امام به حسب بالا بودن رتبه وجودی و به لطف و اذن الهی به سرچشمه علم خداوند متصل است و از حقایق و حوادث عالم، آگاه می‌باشد. امام رضا(ع) در ضمن حدیثی مفصل درباره امامت فرمودند: «هنگامی که خداوند متعال کسی را به عنوان امام برای مردم برمی‌گزیند به او سعه صدر، عطا می‌کند، چشمه‌های حکمت را در دلش قرار می‌دهد و علم را به وی الهام می‌کند تا برای جواب از هیچ سؤالی درنماند و در تشخیص حق، سرگردان نشود پس او معصوم و مورد تأیید و توفیق الهی بوده و از خطاها و لغزش‌ها در امان خواهد بود …».

خداوند متعال در سوره جن می‌فرماید: ﴿عالِمُ الْغَیْبِ فَلا یُظْهِرُ عَلی غَیْبِهِ أَحَداً إِلاَّ مَنِ ارْتَضی مِنْ رَسُولٍ …﴾ «او دانای عالم غیب است و هیچ‌کس بر عالم غیب او آگاه نیست مگر آن کس که از رسولان، برگزیده است …

امام رضا(ع) در تفسیر این آیه فرمودند: «پس رسول الله - صلی الله علیه و آله و سلم ـ نزد خداوند برگزیده است و ما اهل البیت، وارثان همان رسولی هستیم که خداوند او را از آنچه از غیبش بخواهد، آگاه می‌گرداند. پس آنچه گذشته و آنچه تا قیامت اتفاق خواهد افتاد را می‌دانیم». پس پیامبر اکرم(ص)، آن را به وسیله وحی از خداوند دریافت می‌کند و ائمه بواسطه وراثت از پیامبر اکرم(ص) این علوم را دریافت می‌کنند.

امام باقر(ع) در تفسیر این آیه ﴿إِلاَّ مَنِ ارْتَضی مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ یَسْلُکُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً﴾ فرمودند: «رصد» یعنی یا دگیری از نبی و قول خداوند «من بین یدیه» یعنی در قلب پیامبر، الهام را القاء می‌کند تا این که نبی بداند رسالت‌های پروردگارش را ابلاغ کرده و علی - علیه السلام ـ احاطه دارد بر آنچه از علم نزد پیامبر، موجود است.

امام باقر(ع) در توضیح ﴿واحصی کل شیء عدداً﴾ فرمودند: علم گذشته و آینده تا روز قیامت نزد معصوم می‌باشد حتی هر انسانی را با اسم و نسب می‌شناسد و این که چه کسی به مرگ طبیعی می‌میرد و چه کسی کشته می‌شود و این که چه کسی اهل بهشت و چه کسی اهل آتش می‌باشد.

در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «امامی که نداند چه مصیبتی به او می‌رسد و کار او به کجا می‌انجامد حجت خدا بر بندگانش نخواهد بود.»

بنابراین ائمه(ع) علاوه بر علم معمولی به اذن پروردگار از علم غیب نیز برخوردارند و از همه چیز آگاهی دارند و گذشته و آینده را می‌دانند و در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که فرمود: «علم گذشته و آینده تا روز قیامت نزد ما اهل بیت است»

آگاهی امام حسین از فرجام قیام کربلا

با این بیان هرگز نمی‌توان گفت امام حسین(ع) از فرجام قیام کربلا، آگاه نبود بلکه به یقین امام حسین(ع) بیشتر از هر کس از فرجام آگاه بوده است. استاد رسول جعفریان در این باره می‌نویسد: «از مسائلی که در بُعد تاریخی حماسه عقیدتی کربلا، سهم به سزایی دارد، مسئله «غیب» است. … در این زمینه روایات بسیاری وجود دارد که در بیشتر آن‌ها آمده است که رسول خدا(ص) از شهادت امام حسین(ع) خبر داده بودند. علامه امینی بخشی از این نقل‌ها را در کتاب «سیرتنا و سنتنا» فراهم آورده‌اند. کتاب‌های اهل سنت مملو از این اخبار و آثار است.

علاوه بر این روایات، اخباری نقل شده است که به صراحت یا اشاره، از علم امام حسین(ع) به وقوع حادثه کربلا قبل از اتفاق افتادن آن، خبر داده است.

در روایتی آمده است که امام(ع) در شبی قبل از آن که از مدینه به سوی مکه حرکت کنند، بر سر قبر رسول الله(ص) آمدند، پس از آن که کنار قبر خوابشان برد، در خواب پیامبر(ص) و جمعی از ملائکه را دیدند، پیامبر(ص) او را در آغوش گرفته و بدو فرمودند: «ای حسین! می‌بینیم که به زودی به دست گروهی از امّت من در کربلا تشنه کشته خواهی شد…».

در خبر دیگری آمده است، که امام حسین(ع) در مکه فرمودند: «من جدّم را در خواب دیدم، به من دستوری داد که برای اجرای آن می‌روم. امام در نامه ای برای سعید بن عاص، با ا ستناد به همین خواب، نوشتند: «تو را از نکته ای آگاه کنم که من جد خود را در خواب دیده‌ام. او به من خبری داده که من به دنبال آن هستم.در روایت دیگری آمده است که چون امام به کربلا رسید، فرمود پدرم در حین رفتن به صفّین از این‌جا عبور کرد که من با او بودم. اسم این محل را پرسید و به او گفتند، فرمود: این‌جا محل فرود آن‌ها و ریختن خون‌هایشان است. در این باره از او پرسش کردند، گفت: جمعی از اهل بیت در این‌جا فرود خواهند آمد.