تدوین کتاب‌های حدیثی اهل‌سنت

سؤال

تدوین کتاب‌های حدیثی توسط اهل سنت در چه زمانی بوده است؟ {پایان سوال}}

اهل سنت به دلیل ممنوعیت نقل و نوشتن حدیث حدود یک قرن و نیم هیچ کتاب حدیثی نگارش نکرده‌اند. پس از رفع ممنوعیت در مرحله اول به جمع‌آوری آن‌چه راویان از حفظ داشته‌‌اند پرداختند و در مرحله بعدی آن روایات را مقداری سامان‌دهی کردند و سپس مصنفات فقهی و به دنبال آن مسندنویسی شکل گرفت.

مهم‌ترین مجموعه‌های حدیثی اهل سنت

• الموطأ؛ این کتاب اولین کتاب از جوامع حدیثی اهل سنت است که توسط مالک بن انس بن ابی عامر اصبحی مدنی رئیس مذهب مالکی، طی چهل سال به نگارش درآمده است. مجموع روایاتی که از پیامبر(ص)، صحابه و تابعین در آن آمده ۱۷۲۰ اثر استو قاضی ابوبکر بن عربی در شرح ترمذی درباره‌اش چنین گفته است: «موطأ اصل اول و باب است و صحیح بخاری اصل دوم در این باب (حدیث) می‌باشد و بقیه مؤلفان حدیثی مانند مسلم و ترمذی کتب خود را بر اساس این دو کتاب بنیان کرده‌اند» این کتاب را مالک در سال ۱۴۸ نوشته است.

• مسند احمد؛ این کتاب توسط احمد بن حنبل نوشته شده است و گفته شده چهل هزار حدیث را دربردارد و ابن تیمیه درباره‌اش گفته است: «او (احمد) خیلی از احادیثی را که ضعیف بلکه به اتفاق علما ساختگی است، روایت کرده است.»

• صحاح سته (شش‌گانه): «در میان جوامع حدیثی اهل سنت، شش کتاب از اعتبار خاصی برخوردارند که از آنها تعبیر به «صحاح سته» می‌کنند و احادیث آن را صحیح و دور از ضعف می‌دانند.»

صحاح سته

• صحیح بخاری؛ تألیف محمد بن اسماعیل بخاری. این کتاب را بخاری طی شانزده سال تنظیم کرده است. درباره عدد احادیث این کتاب اختلاف است در یک قول ۲۷۶۱ و در قول دیگر ۲۵۱۳ حدیث ذکر شده است. با اینکه ادعا شده علمای اهل سنت اتفاق بر صحت تمام روایات این کتاب دارند، عده‌ای از علمای اهل سنت معتقدند: در این کتاب اشکالات زیادی وجود دارد و یکی از آنها این است که بخاری در این کتاب از هشتاد نفر راوی غیر ثقه و ضعیف روایت نقل کرده است.

• صحیح مسلم (الجامع الصحیح)؛ تألیف مسلم بن الحجاج بن مسلم القشیری النیشابوری. بعضی از علمای اهل سنت بر این کتاب اشکالاتی دارند از جمله اینکه: نووی شارح این کتاب معتقداست، مسلم در این کتاب احادیث زیادی را آورده است که در صحت آنها اختلاف است. ابن تیمیه معتقد است مسلم احادیث مشکل دار زیاد دارد. وی حافظ ابو زرعه رازی مسلم را جزء افراد فاقد صلاحیت کار حدیثی و ریاست طلب دانسته است.

• سنن ابن ماجه؛ اثر محمد بن یزید قزوینی. این کتاب از نظر اعتبار در حد صحاح دیگر نیست و برخی این کتاب را جزء صحاح نمی‌شمارند و کتب صحاح را پنج کتاب می‌دانند نه شش کتاب و بعضی دیگر هم کتاب «موطأ» مالک را به جای آن جزء کتاب صحاح دانسته‌اند.

• سنن ابی داود؛ نوشته ابو داوود، سلیمان بن اشعث سجستانی. دارای ۴۸۰۰ روایت است.

• سنن الترمذی (الجامع الصحیح)؛ مؤلف این کتاب محمد بن عیسی بن سوره الترمذی است. ترمذی برای اولین بار حدیث را به صحیح، حسن و ضعیف تقسیم کرد و در این کتاب نوع هر حدیثی را هم مشخص کرد.

و) سنن النسائی: نویسنده این کتاب، احمدبن شعیب النسائی، (متوفی ۳۰۳) است. عالم سنی ابن کثیر معتقد است در این کتاب رجال مجهول و … و روایات ضعیف وجود دارد.

تذکر: کتاب‌های معرفی شده کتب مهم شیعه و سنی است و علاوه بر این کتاب‌های فراوان دیگری هم وجود دارد که با استفاده از منابعی که معرفی خواهد شد می‌توان اطلاعاتی پیرامون بقیه کتاب‌ها به دست آورد.

نتیجه مباحث گذشته: شیعه تدوین حدیث را از زمان حضرت پیامبر(ص) آغاز کرد و کتب فراوانی با ویژگی‌های گوناگون تاکنون نوشته است. اما تدوین حدیث اهل سنت از قرن دوم شروع شد و پیش از آن خلفا آن را منع کرده بودند. کتب حدیثی اهل سنت نیز فراوان است و در شکل‌های مختلف تدوین شده است.

معرفی منابع برای مطالعه

تاریخ عمومی حدیث، دکتر مجید معارف ، انتشارات کویر.

تاریخ حدیث شیعه (۱) عصر ظهور، سید محمد کاظم طباطبایی، سازمان مطالعه و تدوین (سمت).

تدوین السنه الشریفه، محمد رضا الحسینی الجلالی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی ۱۴۱۳ ق.

علم الحدیث، کاظم مدیر شانه چی، دفتر انتشارات اسلامی.

منابع

{{شاخه | شاخه اصلی = |شاخه فرعی۱ = |شاخه فرعی۲ = |شاخه فرعی۳ = | شناسه = | تیترها = | ویرایش = | لینک‌دهی = | ناوبری = | نمایه = | تغییر مسیر = | ارجاعات = | بازبینی = | تکمیل = | اولویت = | کیفیت =