تجسم اعمال در آخرت
آیا در قیامت کارهای خوب انسان تبدیل به هادی می‌شود؟
در واقع سرمایه و توشه اصلی انسان در سرای آخرت صورت‌های ملکوتی اعمال وی می‌باشد که در اصطلاح از این امر به عنوان تجسم اعمال یاد می‌شود؛ تجسم اعمال به این معنا است که اعمال انسان دو چهره و واقعیت دارد:
الف) چهره ملکی دنیوی که همان صورت ظاهری عمل است که هنگام عمل وجود دارد.
ب) چهره باطنی و ملکوتی، این چهره حقیقت مجرد و غیر مادی و جاودان و پایدار است که در صورت نیک بودن عمل نورانی و بهشتی، و در صورت قبیح بودن عمل، ظلمانی و دوزخی است.
در مورد خاص سؤال یعنی این که اعمال انسان تبدیل به شخصی به نام هادی شود مطلبی در اخبار و روایات نیامده است؛ اما روایاتی وجود دارد که به بحث تجسم اعمال و به صورت نیکو آمدن اعمال حسنه و به صورت اعمال زشت آمدن اعمال سیئه در قبر اشاره دارد از جمله:
«شیخ صدوق در اوائل آمالی روایت کرده است که قیس بن عاصم با جماعتی از بنی تمیم خدمت حضرت رسول(ص) رسیدند و از آن حضرت موعظه ای نافع خواستند، آن حضرت آنان را این گونه موعظه فرمود: ای قیس برای تو چاره‌ای نیست؛ جز این همراهی با تو دفن می‌شود و او زنده است و تو مرده‌ای؛ پس اگر او کریم باشد تو را گرامی خواهد داشت، و اگر لئیم باشد تو را رها خواهد کرد و محشور نخواهی شد مگر با او و مبعوث نخواهی شد مگر با او و سؤال نخواهی شد، مگر از او؛ پس قرار مده آن را مگر صالح؛ زیرا اگر صالح باشد با او انس خواهی گرفت و اگر و اگر فاسد باشد از او وحشت خواهی کرد و آن عمل توست.[۱]
«شیخ صدوق در محاسن به سند صحیح از حضرت صادق(ع) یا حضرت باقر(ع) روایت کرده است چون مؤمن بمیرد شش صورت همراه با او در قبرش داخل می‌شود، که یکی از آنها از سایر صورت‌ها خوشروتر و خوشبوتر و پاکیزه‌تر است، یکی در جانب راست می‌ایستد و یکی در جانب چپ و یکی در پیش رو و یک در پشت سر و یکی در پایین پا و آن که خوش صورت تر است به سایر صورت‌ها می‌گوید شما کیستید خدا شما را جزای خیر دهد از جانب من، صاحب جانب راست گوید من نمازم، صاحب جانب چپ گوید من زکاتم، آن که در پیش روست گوید من روزه ام آن که در عقب است گوید من حج ام و عمره ام و آن که در پیش پاست گوید من بر و احسان به برادران مؤمنم، پس آنها گویند به او تو کیستی که از همه ما بهتر و خوشبوتر و خوشروتری گوید: من ولایت آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین هستم».[۲]
در تفاسیر و کتب اخلاقی نیز بحث تجسم اعمال انسان به صورت‌های زیبا یا صورت‌های زشت مطرح شده است؛ از جمله در تفسیر اطیب البیان آمده است «کسی که با احادیث و کلمات آل بیت اطهار(ع) کم و بیش آشنایی داشته و خدا را قادر مطلق بداند شگفت‌آور نیست؛ زیرا این گونه مطالب در اخبار راجع به تجسم اعمال و به صورت نیکو آمدن اعمال حسنه و به صورت زشت آمدن اعمال سیئه و در قبر وارد شدن نماز به صورت زیبا و کج‌خلقی به صورت زشت و نفرین یا دعا کردن نماز و موازنه بین اعمال خیر و شر که مفاد آیه شریفه نیز می‌باشد بسیار است…»[۳]
در برگزیده تفسیر نمونه نیز ذیل جمله «لیروا اعمالهم» آمده است «... در آن روز اعمال آدمی به صورت‌های مناسبی تجسم می‌یابد و در برابر او حضور پیدا می‌کند و همنشینی با آن مایه نشاط یا رنج و بلاست».[۴]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر
۱ـ شیخ عباس قمی، منازل الآخره، انتشارات ارشاد.
منابع
- ↑ محمد بن علی بن بابویه، صدوق، الامالی، قم، انتشارات کتابخانه اسلامیه، ۱۳۶۲ه. ش، ص۳.
- ↑ برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ه. ق، ج۱، ص۲۸۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، ۱۴۰۴ه. ق، ج۶، ص۲۳۴.
- ↑ طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، نشر اسلام، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۶۴.
- ↑ بابایی، احمد علی، تلخیص تفسیر نمونه، تهران، دارالکتاب الاسلامیه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۵۵۹.