پیش نویس:حزب‌‌الله لبنان

سؤال

شروع و تشکيل حزب الله لبنان چگونه انجام گرفت و ارتباط این گروه با امام موسی صدر چگونه بود؟

در ششم ژوئن ۱۹۸۲ (۱۶ خرداد ۱۳۶۱) ارتش رژيم صهيونيستی تهاجم بسیار گسترده ای را از زمین، هوا و دریا به لبنان آغاز کرد و به سرعت و بدون برخورد با مقاومت قابل ذکری تا دروازه های بیروت پیشروی کرده و دومین پایتخت یک کشور عربی را به محاصره درآورد. بیت المقدس اولین پایتخت عربی است که در سال ۱۹۶۷ به اشغال اسرائیل در آمد.

اولین مقاومت

اولین مقاومت عمده در منطقه خلده که مدخل ورودی بیروت در جنوب این شهر می باشد صورت پذیرفت. عده ای از جوانان مذهبی شیعه با اسلحه سبک و با شعار الله اکبر توانستند راه را بر صهیونیست ها ببندند. مقاومت هایی در درون بیروت و حومه جنوبی آن نیز مشاهده شد و برای مدت ۴۲ روز ادامه پیدا کرد. این دوره ۴۲ روزه تجارب زیادی را برای رزمندگان لبنانی در بر داشت و نحوه جنگیدن با یک ارتش کلاسیک و نیز سازماندهی و ارتباط با فرماندهی در پشت جبهه را مشخص می کرد. ضاحیه سومین نقطه درگیری اسلام گرایان با صهیونیست ها بعد از خلده و دانشکده علوم بود.

مذاکره اسرائیلی ها با لبنانی ها

در اثر همین مقاومت ها اسرائیلی ها تصمیم گرفتند با لبنانی ها مذاکره کنند. در نتیجه از طرف رونالد ریگان رئیس جمهور وقت آمریکا، یکی از سیاست مداران آمریکایی به نام «فیلیپ حبیب» که از مسیحیان عرب تبار بود، برای انجام مذاکرات به لبنان اعزام شد. «الیاس سرکیس» رئیس جمهور وقت لبنان نیز هیئتی ۵ نفره تشکیل داد تا به مذاکره با حبیب و صهیونیست ها بپردازد که در این هیئت «نبيه بري» رهبر جنبش امل نیز حضور داشت. پس از مذاکره طرح حبیب مورد قبول واقع شد و به موجب آن مقرر گردید تا آتش بس برقرار شده و مبارزان فلسطینی در سیزده مرحله از ۳۰ مرداد تا ۱۲ شهریور ۱۳۹۱ لبنان را ترک کنند. این توافق اعتراضات گسترده ای را در میان مسلمانان در پی داشت و باعث به وجود آمدن انشعاب در جنبش أمل نیز گردید چرا که اعضای آن به کار نبيه بري رهبر جنبش امل اعتراض داشتند.

وضعیت ساکنان لبنان پس از اشغال صهیونیست ها

با اشغال بیروت و جنوب لبنان توسط ارتش صهیونیست ها ، تنها دو منطقه شمال و بقاع خارج از منطقه اشغالی قرار گرفتند. شمال لبنان عمدتاً سنی نشین و منطقه بقاع و مرکز آن یعنی شهر بعلبک عمدتاً شیعه نشین است. لذا اسلام گرایان سنی در شهر طرابلس در شمال لبنان مستقر گردیده و به رهبری شیخ سعید شعبان جنبش توحید اسلامی را به وجود آورد. مجموعه های اسلام گرای شیعه نیز در شهر بعلبک مستقر گردیدند.

اعزام نیروی های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به لبنان

در تاریخ ۲۱ خرداد ۱۳۶۱ اولین گروه از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وارد دمشق گردیدند تا به تقاضای لبنان برای کمک به آن ها پاسخ گوید. امّا به دلایلی تداوم اعزام این نیروها به لبنان انجام نگرفت لذا پس از سخنرانی امام که ده روز بعد از اعزام اولين نیروها صورت پذیرفت مأموریت نیروهای اعزامی سپاه پاسداران تغییر پیدا کرد و از مشارکت مستقیم در عملیات نظامي به آموزش شیعیان لبنان تبدیل شد.

این نیروها به آموزش شیعیان در بعلبک و شهر هرمل و بسیاری از شهرک ها و روستاهای دشت بقاع پرداختند. با این کار علاوه بر اين که آمادگی نظامی برای رزمندگان لبنانی فراهم نمود، در واقع افکار و دیدگاه های انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) را نیز به صورت گسترده ای به آن جا انتقال داد.

تاریخچه و زمینه‌های شکل‌گیری

حزب‌الله لبنان در سال ۱۹۸۲م با حمایت جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت. نخست چند سال مخفیانه علیه اشغالگران صهیونیستی فعالیت می‌کرد. در ۱۱ نوامبر ۱۹۸۴م برابر با ۲۰ آبان ۱۳۶۱ش، احمد جعفر قصیر عملیاتی استشهادی علیه نظامیان اسرائیل در جنوب لبنان انجام داد که تعدادی از آنان کشته شدند. در ۱۶ فوریه ۱۹۸۵ برابر با ۲۷ بهمن ۱۳۶۳ش، هم‌زمان با عقب‌نشینی اسرائیل از صیدا، حزب‌الله مسئولیت عملیات شهادت‌طلبانه احمد جعفر قصیر را برعهده گرفت و ایدئولوژی و استراتژی خود مبنی بر مقابله با اسرائیل را رسماً اعلام کرد.

به گفته حسین دهقان از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پس از عملیات بیت‌المقدس در ۱۳۶۱ش در جنگ میان ایران و عراق، اسرائیل به لبنان حمله کرد. گروهی از فرماندهان سپاه برای آموزش نیروهای لبنانی برای مقابله با اسرائیل به لبنان اعزام شدند. آن‌ها ضمن آموزش نظامی، به ایجاد وحدت میان گروه‌های مرتبط با ایران نیز پرداختند که در نهایت به شکل‌گیری حزب‌الله انجامید. به گفته نعیم قاسم معاون دبیر کل حزب‌الله، امام خمینی این گروه‌ها را برای آموزش نظامی به لبنانی‌ها فرستاده بود. البته پیش‌تر، تشکل‌های جنبش اَمَل، حزب‌الدَّعوه، تجمع علمای بقاع و کمیته‌های اسلامی برای تشکیل حزب واحدی در برابر اشغالگری اسرائیل، به توافق رسیده بودند و طرح آن مورد موافقت امام خمینی هم قرار گرفته بود.

ارتباط حزب الله با امام موسی صدر

امام موسی صدر سال ها قبل از تشکیل حزب الله ، یکی از رهبران شیعیان لبنان بود که پس از سال ها خدمت، در تاریخ سوم شهریور ماه ۱۳۵۷ مطابق ۲۵ اوت ۱۹۷۸ در سفری که از لیبی به ایتالیا داشت ناپدید گشت و هرگز به ایتالیا نرسید. بدین ترتیب امام موسی صدر مفقود الاثر گرديد.