مبعث پیامبر(ص)

سؤال

مبعث پیامبر(ص) در چه زمانی رخ داد؟

بعثت پیامبر اکرم(ص) در ۴۰ سالگی و در قولی خلاف مشهور، در ۴۳ سالگی آن حضرت اتفاق افتاد (یعقوبی، ۲/۱۵؛ ابن اثیر، ۲/۴۶؛ ابن کثیر، ۱/۳۸۵)؛ سبب این اختلاف، برداشت متفاوت از مفهوم بعثت است که آیا اولین نزول قرآن‌ و آیات الهی مساوی با بعثت است، یا اولین تبلیغ رسمی و علنی.

وقتی پیامبر اکرم(ص) در غار حرا، در کوه ثور، به تفکر و عبادت مشغول بودند، با نزول نخستین آیات سوره علق، و دعوت او به «خواندن به نام پروردگاری که آفرید» آغاز شد و با نخستین آیات سوره مدثر ادامه یافت (ابن هشام، ۱/۲۳۶–۲۳۷؛ یعقوبی، ۲/۱۶؛ طبری، ۲/۲۹۸). پیامبر(ص) ابتدا همسرشان خدیجه و پسر عمویشان علی(ع) را در جریان نبوت خویش قرار دادند. ۳ سال بعد با نزول آیهٔ «وَاَنْذِرْ عَشیرَتَک الاْقْرَبین» (شعراء/۲۶/۲۱۴) دعوت وارد مرحله جدیدی شد و در همان سال با نزول آیه «فَاصْدَع بِما تُؤْمَرُ وَاَعْرِض عَن الْمُشْرِکین…» (حجر/۱۵/۹۴) علنی شد و اول بار پیامبر(ص) در بازار عُکاظ، جایی که همه مردم برای تجارت در آن جمع بودند و عده‌ای نیز در بلندیهای آن به بیان اشعار تازه و داستانهای گوناگون مشغول بودند، همه را به سکوت خواندند و دعوت خویش را آشکار کردند. آن روز ابولهب، پیامبر(ص) را به استهزا آزرد وعده‌ای نیز به پیروی از او پیامبر(ص) را آزار رسانیدند؛ اما ابوطالب در حمایت از پیامبر(ص) آنان را تنبیه کرد، عده کمی ایمان آوردند و به جمع گروه اندکی که در این دورهٔ ۳ ساله، پنهانی ایمان آورده بودند، پیوستند (یعقوبی، ۲/۱۷–۱۸).

ولین وحی، وقتی توسط جبرئیل بر پیامبر نازل می‌شود، همراه با هیبت و احساس سنگینی بار عظیم رسالت است، به گونه‌ای که وقتی به خانه می‌آیند، به همسرشان می‌گویند: «مرا بپوشان»، اما از ابهام و شگفتی گزارشی نشده است؛ چه، آمادگی ارتباط با فرشته وحی و جهان غیب از پیش برای پیامبر(ص) ایجاد شده بوده است و پیش از اینکه جبرئیل را ببینند، آثار او را دیده بوده‌اند.

واقعهٔ بعثت در فرهنگ مسلمانان جایگاهی خاص دارد. بعثت در حقیقت نقطه آغازین اسلام است، دینی که در سالهای اولیهٔ خود با پیروانی اندک و در شرایط سخت آغاز شد، و بعدها در سراسر جهان انتشار یافت و دلهای فراوان را به سوی خود جذب کرد. شروع همه آنچه در اسلام گذشته، همین نقطه است که آغاز تحولی عظیم در تاریخ بشریت به‌شمار می‌آید. این اتفاق بزرگ به نقل مورخان در روز دوشنبه ۲۷ رجب سال چهلم عام الفیل و بیستمین سال حکومت خسرو پرویز بر ایران روی داده است. قولهای دیگری ۱۷ یا ۱۸ رمضان، یا یکی از روزهای ماه ربیع‌الاول را روز بعثت دانسته‌اند، هرچند شیعیان قول اول را برگزیده‌اند (ابن هشام، ۱/۲۴۰؛ یعقوبی، ۲/۱۵؛ طبری، ۲/۲۹۳). روز مبعث، عیدی بزرگ در فرهنگ همه فرق اسلامی است و در سراسر سرزمینهای اسلامی، در روز مبعث، جشنهای ویژه‌ای متناسب با آداب و رسوم هربوم برپا می‌شود.

تیتر

بیشتر مبعث را باید با مبانی عرفان اسلامی تفسیر و تبیین کنیم. به هر حال مبعث در حقیقت به معنای تجلی خداوند و صفات الهی در یک انسان زمینی است و مبعوث شدن پیامبر به این معناست که نفس پیامبر به درجه‌ای از عرفان و معرفت رسید که حقایقی از عالم بالا بر او آشکار شد. تجلی ذات حق در نفس پیامبر، معنای بعثت است.

هدف بعثت چیست؟ قرآن هدف بعثت را این گونه می‌گوید: (فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ) (بقره /۲۱۳) خداوند مبعوث پیامبران را کرد برای این که بشارت بدهند که اگر سعادت ابدی می‌خواهید این راه را نروید.