منظور از دستور به بخشیدن یهودیان در سوره مائده
در آیهٔ ۱۳ سورهٔ مائده قوم یهود تحریف کننده کلام خدا معرفی شده‌اند در حالیکه خدا به پیامبر(ص) می‌فرماید: از آن‌ها درگذر و آن‌ها را عفو کن. چرا؟
آیه ۱۳ سوره مائده، کیفر عهد شکنی یهودیان را بیان می‌کند. در انتهای آیه خداوند، حضرت محمد(ص) را مکلف به بخشش یهودیان می‌کند. در تفسیر این دستور آمده است که منظور، بخشش گروه قلیلی از یهودیان است که عهدشکنی نکرده‌اند و به آموزه‌های خدا پایبند بوده‌اند. اما عده دیگری از مفسران دستور بخشش، را شامل جمیع یهودیان می‌دانند زیرا کسی که کار خطایی انجام نداده است، دلیلی ندارد مشمول عفو شود، بنابر این به دلیل شخصیت پیامبر(ص) و سیاست عفو و بخشش در اسلام، این دستور به رسول گرامی(ص) داده شده است.
متن آیه
| ﴿ | فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِیثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِیَةً ۖ یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَنْ مَوَاضِعِهِ ۙ وَنَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُکِّرُوا بِهِ ۚ وَلَا تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَیٰ خَائِنَةٍ مِنْهُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِنْهُمْ ۖ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ ۚ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
پس به [سزای] پیمان شکستنشان لعنتشان کردیم و دلهایشان [یهودیان] را سخت گردانیدیم. [به طوری که] کلمات را از مواضع خود تحریف می‌کنند، و بخشی از آن چه را بدان اندرز داده شده بودند به فراموشی سپردند؛ و تو همواره بر خیانتی از آنان آگاه می‌شوی، مگر [شماری] اندک از ایشان [که خیانت کار نیستند.] پس، از آنان درگذر و چشم پوشی کن که خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد. مائده:۱۳ |
﴾ |
کیفر پیمان‌شکنی یهودیان
در این آیه کیفر و سزای قدرناشناسی یهودیان نسبت به عهد و پیمانشان بیان شده است. گمراه شدن از راه میانه و مستقیم، انواع نقمت‌ها و عذابها که خدا بعضی از آن‌ها را که همان لعنت و تقسیهٔ قلوب باشد به خودش نسبت داده است. بعضی دیگر از کیفرها به خود بنی‌اسرائیل نسبت داده شده است و آن نقمتی است که جملهٔ «ولا تزال..» آن را در نظر دارد. استثنای قلیلی از بنی‌اسرائیل در انتهای آیه، با این معنا منافات ندارد که لعنت و عذاب متوجه این امت و قوم نژادپرست بشود.[۱]
دستور به عفو گروه اندکی از بنی اسرائیل
در ذیل آیه، گروهی اندکی از بنی اسرائیل که وفادار به پیمان‌های الهی، وارسته از تحریف‌گری و خیانت و پایبند به دستورات خدا بوده‌اند استثناء شده است. یک گروه سالم ولو اندک نباید در آتش دیگران بسوزند؛ بنابراین دستور به عفو و بخشش یهودیان که با ضمیر «عنهم» آمده است، فقط به گروه سالم برمی‌گردد. با این بیان، هیچ گونه شبهه یا تناقضی در صدر و ذیل آن یافت نمی‌شود و دلالت آیه روشن است.[۲]
دستور به عفو همه بنی اسرائیل
در تفسیری دیگر، برخی از مفسران احتمال داده‌اند، ضمیر «عنهم» در آیه به همهٔ بنی‌اسرائیل برگردد. چون اقلیت صالح خیانتی مرتکب نشده‌اند تا مشمول عفو قرار گیرند.[۳] اگر آیه چنین تفسیر شود، این معنا می‌شود، که آزارها و اذیت‌هایی که از ناحیهٔ بنی‌اسرائیل بر شخص پیامبر(ص) وارد شد؛ از آن‌ها چشم پوشی کند و آن‌ها را مورد عفو قرار دهد؛ و این معنا هیچ محذور و تعارضی را به همراه ندارد. این گونه رفتار در سیرهٔ عملی معصومان فراوان دیده می‌شود و هیچ وقت دشمنی دشمن را به رخ نکشیده‌اند و این خود عین سیاست است. با این بیان، هیچ تناقضی در آیهٔ مورد بحث وجود ندارد و با هر یک از تفسیر دوگانه سازگار است.