آیات قرآن در شأن امام علی(ع)

سؤال

نام حضرت علی(ع) در کدام آیات از قرآن آمده است؟

نام حضرت علی(ع) در هیچ‌یک از آیات قرآن کریم به صراحت نیامده است، چنان‌که نام سایر خلفا نیز در قرآن نیامده است.

اما هیچ‌کس پس از پیامبر اکرم مثل امیر المؤمنین علی(ع) در قرآن مدح و ستایش نشده است. چنان‌که ابن عباس نقل می‌کند: ما نزل فی احد من کتاب الله ما نزل فی علی؛ در باره هیج کس از آیات قرآن مثل علی نازل نشده است.}}

آیاتی که در قرآن در شأن حضرت نازل شده همه در مدح و ستایش او و بیش از ده‌ها آیه می‌باشد. علاوه بر اینکه علی(ع) خود قرآن ناطق و تجلی آیات قرآن می‌باشد چنان‌که پیامبر اکرم ـصلّی الله علیه و آله ـ در این باره می‌فرماید: «علی مع القرآن و القران معه لایفترقان حتی یرد علی الحوض»؛ امام علی(ع) با قرآن و قرآن همواره با او است و هرگز جداناپذیرند تا روزی که بر من در بهشت و در کنار حوض کوثر بر من برسند. یعنی مقصدی که علی(ع) دارد با قرآن منتهی به بهشتی است که حوض کوثر در آن قرار دارد و من آنجا مستقر هستم، پیامبر اکرم(ص) با این فرمایش هم جایگاه علی(ع) را مشخص می‌سازد که نسبت به قرآن از چه جایگاهی برخوردار است و هم سرنوشت پیروان علی(ع) را که سرانجام کارشان به کجا خواهد رسید، و هم این معنا را به مردم می‌فهماند که هرکس مطیع قرآن است از علی باید اطاعت کند و هرکس مطیع است مطیع قرآن است؛ و هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که پیرو قرآن است و علی را قبول ندارد چون هرگز این دو از هم جداناپذیر هستند.

اما آنچه از آیات قرآن در شأن آن حضرت نازل شده بسیار زیاد است و چنان‌که یک عالم سنی مذهب به نام حاکم حسکانی در کتابی به نام شواهد التنزیل به ذکر فضائل امام علی(ع) در قرآن پرداخته است. ما در این‌جا به برخی از آیات در شأن امیر المؤنین(ع) اشاره می‌کنیم:

پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: خدا هیچ آیه ای را نازل نفرمود که در آن «یاایهاالذین آمنوا» باشد مگر اینکه علی در رأس آن منظور گردد، بنابرانی تمام آیات که با این تعبیر و جمله آغاز می‌شوند خطاب اول همه آنها به علی و در شأن علی و شیعیان اوست.

۱. {{قرآن|ان الذین آمنوا و عملوالصالحات سیجعل لهم الرحمن ودّا… مسلّماً کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، خداوند رحمان محبّتی برای آنان در دلها قرار می‌دهد!

۲. ﴿انما ولیکم الله و رسوله والذین آمنوا الذین یقیمون الصلوه و یؤتون الزکوه وهم راکعون﴾؛ همانا ولی شما و کسی که حق ولایت دارد بر شما خداوند و پیامبرش و کسانی هستند که نماز می‌خوانند و در حال رکوع زکات می‌دهند و به فقراء کمک می‌کنند به اتفاق تمام علمای اسلام این آیه در شأن امیرمؤمنان نازل شده است.

۳. در آیه تطهیر، در آیه مباهله نیز آیه در شأن اهل بیت پیامبر است که یکی از آنها امیر مؤمنان است.

۴. ﴿و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله﴾ (سوره بقره، آیه ۲۰۷)؛و بعضی از مردم هستند که از جان خویش در راه رضای خداوند می‌گذرند و بر سر آن معامله می‌کنند.

۵. ﴿اطیعوا الله و اطیعو الرسول و اولی الامر منکم﴾ (سوره نساء، آیه ۵۹). (از خدا و رسولش و صاحبان امر اطاعت کنید)

۶. آیه اکمال دین که در حجه‌الوداع نازل شد و ولایت و خلافت آن حضرت را پس از پیامبر اکرم از طرف خداوند اعلام نمود:

﴿الیوم اکملت لکم دینکم﴾ (سوره مائده، آیه ۳)(امروز دین شما را کامل کردم)، این آیه پس از آیه ﴿یاایهاالرسول بلغ ما انزل الیک من ربک﴾ (سوره مائده، آیه ۶۷) (ای پیامبر، آنچه بر تو نازل شده است از سوی پروردگارت، را ابلاغ کن)، به پیامبر نازل شد که خداوند به آن حضرت دستور فرمود برای خودت جانشین انتخاب کن آن حضرت بیم داشت که عده ای از منافقین نسبت به آن حضرت تعدی کنند خداوند برای اطمینان خاطر آن حضرت و حفظ جانش این آیه را نازل کرد: ﴿... والله یعصمک عن الناس…﴾ خداوند جان تو را از خطرهایی که احتمال می‌دهی از طرف مردم نسبت به این مسئله به تو برسد حفظ می‌کند اگر در اعلام این مسئله کوتاهی کنی مثل این است که رسالت خود را انجام نداده‌ای، رسالت تو با اعلام علی به جانشینی خودت کامل می‌شود که پیامبر پس از معرفی علی به جانشینی آیه ﴿الیوم اکملت لکم دینکم …﴾ نازل شد، و پیامبر(ص) بلافاصله با صدای بلند تکبیر گفت و فرمود خداوند متعال دین را کامل کرد و نعمت را تمام نمود و از رسالت من راضی شد و ولایت علی بن ابیطالب را سبب کامل شدن دینم قرار داد.

نتیجه

نام امیر مؤمنان (علیه السلام) به صراحت در قرآن نیامده ولی با کنایه که از تصریح روشن‌تر است در آیات متعددی آمده و بسیاری از آیات قرآن در شأن علی(ع) نازل شده که به چند نمونه اشاره کردیم.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

1. قرآن ومعصومان درآینه علوی. امیرعلی حسنلو
2. علی کیست، فضل الله کمپانی.