سوره احزاب

سؤال

محتوای سوره‌های «احزاب» چه چیزی می‌باشد؟

قبل از پاسخ، لازم است گفته شود که در بسیاری از آیات یا سور قرآن از واقعه خاصی صحبت نمی‌کند، بلکه سور قرآن متشکّل از وقایع و حوادث گوناگون است و موضوعات متعدّدی در آن‌ها آمده است؛ ولی نام سوره‌های قرآن اغلب به‌خاطر آن واقعه خاصّی‌که در آن آمده، نام‌گذاری شده است مانند سوره احزاب که شرح جنگ احزاب در آن است و نام «احزاب» برای آن تعیین شده است.

محتوای سوره احزاب

سوره احزاب در مدینه نازل شده است و دارای ۷۳ آیه است.}} و بخش مهمّی از این سوره به ماجرای جنگ‌احزاب (خندق) می‌پردازد، و این سوره یکی از پربارترین سوره‌های قرآن مجید است و مسائل متنوع و بسیار مهمّی را دربردارد که به‌صورت خلاصه بیان می‌گردد:

۱ـ جنگ احزاب

مهم‌ترین بخش سوره احزاب مربوط به جنگ احزاب و حوادث تکان دهنده آن، پیروزی اعجاب‌آمیز مسلمین بر کفار، کارشکنی‌ها، بهانه‌جویی‌های گوناگون منافقان و پیمان‌شکنی آنان می‌باشد.

«حزب» به معنی گروه و طایفه است و این جنگ را احزاب می‌نامند. برای آن‌که یهودیان با مشرکان مکّه و طوائف دیگر پیمان بستند و ائتلاف کردند تا یک‌باره بر مدینه بتازند و کار مسلمانان را یکسره سازند.

آیات (۲۵–۹) سوره احزاب، شرح واقعه جنگ احزاب است و از آیه ۲۵ تا ۲۷ مربوط به غزوه بنی‌قریظه است که پس از پایان جنگ احزاب، پیامبر - صلی الله علیه و آله وسلم- مأمور شد حساب یهود بنی قریظه را که عامل اصلی جنگ احزاب بودند و مشرکان عرب را در این جنگ پشتیبانی کرده بود، روشن سازد که پیامبر اسلام- صلی الله علیه و آله وسلم- و لشکریانش فاتح این نبرد بودند.

۲ـ احکام فقهی

در این سوره چند حکم فقهی آمده است که بخش مهمّی از آن‌ها به پیامبر(ص) و همسران او اختصاص دارد از جمله:

اول: رفتارهای زنان پیامبر(ص)

خداوند متعال زنان رسول خدا- صلی الله علیه و آله وسلم- را متفاوت با دیگر زنان می‌داند واین یعنی اطرافیان بزرگان دین و حاکم اسلامی بایستی بیشتر از بقیه مراقب رفتارها و خواسته‌های مادی خود باشند، لذا فرمود: «ای همسران پیامبر! هر کدام از شما گناه آشکار و فاحشی مرتکب شود، عذاب او دوچندان خواهد بود؛ و این برای خدا آسان است‏. و هر کس از شما برای خدا و پیامبرش خضوع کند و عمل صالح انجام دهد، پاداش او را دو چندان خواهیم ساخت‏، و روزی پرارزشی برای او آماده کرده‌ایم‏. ای همسران پیامبر! شما همچون یکی از آنان معمولی نیستید اگر تقوا پیشه کنید؛ پس به گونه‌ای هوس‌انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویید!»

دوم: اطاعت محض از رسو خدا(ص)

مؤمنان واقعی کسانی هستند که تابع محض باشند و اعتراضی بر دستورات دین نداشته باشند: «هیچ مرد و زن با ایمانی حق ندارد هنگامی که خدا و پیامبرش امری را لازم بدانند، اختیاری [در برابر فرمان خدا] داشته باشد؛ و هر کس نافرمانی خدا و رسولش را کند، به گمراهی آشکاری گرفتار شده است‏!»

سوم: ازدواج با همسر فرزند خوانده خود بعد از طلاق

نمونه آن داستان زید (پسر خوانده رسول خدا(ص)) که همسرش را طلاق داد و سپس پیامبر(ص) با همسر طلاق یافته او ازدواج کرد و پاسخ اشکالات منافقین در این مورد، داوند در این باره می‌فرمایند: «[به خاطر بیاور] زمانی را که به آن کس که خداوند به او نعمت داده بود و تو نیز به او نعمت داده بودی به فرزند خوانده‌ات (زید) می‌گفتی‏: همسرت را نگاه‌دار و از خدا بپرهیز! [و پیوسته این امر را تکرار می‌کردی‏]؛ و در دل چیزی را پنهان می‌داشتی که خداوند آن را آشکار می‌کند؛ و از مردم می‌ترسیدی در حالی که خداوند سزاوارتر است که از او بترسی‏! هنگامی که زید نیازش را از آن زن به سرآورد [و از او جدا شد]، ما او را به همسری تو درآوردیم تا مشکلی برای مؤمنان در ازدواج با همسران پسر خوانده‌های شان -هنگامی که طلاق گیرند- نباشد؛ و فرمان خدا انجام شدنی است [و سنّت غلط تحریم این زنان باید شکسته شود]»

چهارم: احکامی درباره طلاق و عدّه

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی که با زنان با ایمان ازدواج کردید و قبل از همبستر شدن طلاق دادید، عدّه‌ای برای شما بر آنها نیست که بخواهید حساب آن را نگاه دارید؛ آنها را با هدیه مناسبی بهره‌مند سازید و بطرز شایسته‌ای رهای شان کنید.»

پنجم: حجاب و پوشش

«ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: جلباب‌ها [چادر یا روسری‌های بلند] خود را بر خویش فروافکنند، این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است‏؛ [و اگر تاکنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده توبه کنند] خداوند همواره آمرزنده رحیم است‏.»

۳ـ آیه تطهیر

اشاره به تطهیر ساحت اهل بیت پیامبر(ص) می‌باشد که این آیه هم دلیل بر امامت ائمه هدی علیهم السلام است و هم دلیل بر عصمت آن حضرات: {{قرآن|إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.

۴- مسئله خاتمیت و حمل امانت الهی دیگر موضوعاتی است که در این سوره شریفه بررسی شده است.

مطالعه بیشتر

1. قرشی، علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، ذیل سوره.
2. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ذیل سوره.