امام زمان(ع) در تفاسیر اهل‌سنت

سؤال

در تفاسير اهل سنت چه آياتي بر وجود مقدس امام زمان(عج) و قيام آن حضرت تفسير شده است؟

پيروان اديان سه گانه ي آسماني (مسلمانان،‌ مسيحيان، يهوديان) باور دارند آينده ي نهايي مسير زندگي خاكي، پيروزي ايمان بر كفر، حاكميت حق و علم و عدالت، وراثت زمين به صالحان، پايان خرافات و گمراهي و ستم و هرگونه انحراف است. آنان همچنين اتفاق نظر دارند شخصي كه خداوند عهد و پيمانش را به دست او تحقق مي بخشد، از فرزندان حضرت ابراهيم – عليه السلام - بوده است، و شريعتي كه بر اساس آن حكومت مي كند دين پيامبري است كه خداوند در آخر زمان، وي را مبعوث مي كند....»}}

آياتي از قرآن كريم درباره حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ است و روايات فراواني نيز عهده دار تفسير آن آياتند و اكنون برخي از آن آيات كه از منظر مفسران اهل سنت به حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ اختصاص دارند را بررسي مي كنيم.

۱. ﴿هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ

«او كسي است كه رسولش را با هدايت و آيين حق فرستاد، تا آن را بر همه آيين ها غالب گرداند، هر چند مشركان را خوش نيايد»

در تفسير قرطبي آمده است:«پيروزي اسلام بر ديگر اديان، هنگام قيام مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ است در آن زمان، مردمان يا بايد مسلمان شوند و يا جزيه دهند. و اين كه گفته شده است مهدي همان عيسي است نادرست است زيرا اخبار صحيح به گونه اي متواتر وارد شده كه مهدي از خاندان پيامبر(ص) است .....»﴾

و در كتاب البيان در تفسير اين آيه آمده است:«كسي كه خدا او را بر همه اديان چيره مي گرداند، مهدي از فرزندان فاطمه است. و تفسير كشف الاسرار كه از تفاسير معتبر اهل سنت است در شرح اين آيه مي گويد:«رسول در اين آيه حضرت محمد(ص) است و هدي و هدايت قرآن و ايمان است و دين حق، اسلام است و خدا اين دين را بر ديگر اديان برتري مي دهد، چنان كه ديني نماند مگر اين كه اسلام بر آن غالب آيد. و اين اتفاق بعد از اين رخ خواهد داد و هنوز محقق نشده است.»

۲. ﴿بَقِيَّه اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (اگر با ايمان باشيد«بقيه الله» براي شما خير است.) در نور الابصار آمده است: «چون (مهدي) ظهور كند، كعبه را پايگاه خويش قرار مي دهد و ۳۱۳ نفر از يارانش به او مي پيوندند، ‌آنگاه در نخستين سخن اين آيه را تلاوت مي كند «بقيه الله بهتر است براي شما اگر ايمان بياوريد»، پس مي گويد: «منم بقيه الله و خليفه خدا و حجت او بر شما.»﴾

۳. و من أظلم ممن منع مسجد الله أن يذكر فيها اسمه و سعي في خرابها اولئك ما كان لهم أن يدخلوها الا خائفين لهم في الدنيا خزي و لهم في الاخره عذاب عظيم» (كيست ستمكار تر از آن كس كه از بردن نام خدا در مساجد او جلوگيري كرد و سعي در ويراني آنها نمود؟ شايسته نيست آنان، جز با ترس و وحشت وارد اين (كانونهاي عبادت) شوند. بهرهء آنها در دنيا فقط رسوايي و خواري است و در آخرت عذاب عظيم (الهي) ).

سيوطي درباره عذاب دنيوي اين افراد مي نويسد: «خواري و ذلّت (آنان) در دنيا زماني فرا مي رسد كه مهدي به پا خيزد و قسطنطنيه را فتح كند و آنان را بكشد.»و در تفسير طبري و تفسير كشف الاسرار نيز به همين مطلب كه سيوطي نوشته است تصريح شده است.

۴. ﴿يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (اي كساني كه ايمان آورده ايد، صبر كنيد و مقاومت ورزيد و مرابطه كنيد و از خدا بترسيد، باشد كه رستگار شويد.)

حافظ قندوزي ازامام محمد باقر(ع) درباره اين آيه روايت كرده است كه فرمود: شكيبا باشيد بر اداي فرائض و واجبات، و در برابر آزار دشمنان استقامت ورزيد و با امام تان مهدي مرابطه نمائيد.﴾

۵. ﴿... يسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَه أَيَّانَ مُرْساها (از تو درباره ساعت مي پرسند كه زمان وقوع آن كي است) حافظ قندوزي از مفضل بن عمر از امام جعفر صادق(ع) ، روايت كرده است كه فرمود: «(منظور از) ساعت قيام قائم است.»﴾

۶. ﴿اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها (بدانيد كه خدا زمين را پس از مرگش احياء مي كند) حافظ قندوزي مي نويسد:«خداوند آنرا توسط«قائم» زنده مي سازد، پس در آن ايجاد عدالت كند و زمين را توسط عدل، پس از مردنش به واسطه ظلم، زنده سازد.»﴾

۷. ﴿فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ (پس ايمان آريد به خدا و رسول و نوري كه فرود آورديم، و خداوند بدانچه كنيد آگاه است.)

علاّمه قبيسي مي نويسد حافظ ابوجعفر محمد بن جرير طبري گفت در حجه الوداع پيامبر(ص) فرمود: اي مردم، ﴿آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا﴾ سپس فرمود: نور در من است، سپس در ـ علي است، و بعد در نسل وي باشد تا قائم مهدي.﴾

۸. {{قرآن|حَتَّي إِذا رَأَوْا ما يُوعَدُونَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً‌ (تا وقتي كه ببيند آنچه را وعده داده مي شوند، پس به زودي بدانند كه چه كسي از حيث يار ناتوان تر و از حيث عدد كمتر است.)

حافظ قندوزي از امام سجاد(ع) در تفسير اين آيه نقل مي كند كه«ما يوعدون» (آنچه وعده داده مي شوند) در اين آيه «قائم» مهدي و اصحاب و ياران اويند. و هنگامي كه «قائم» ظهور كند دشمنان او ضعيف تر و عددشان كمتر است.

گفتني است كه از منظر اهل سنت آيات فراوان ديگري درباره حضرت مهدي وجود دارد كه ذكر همه آنها در اين پاسخنامه نمي گنجد.

مطالعه بيشتر

۱. موعود قرآن، صادق حسيني شيرازي.

۲. در انتظار ققنوس، ترجمه مهدی علی زاده.