آداب پس از تولد فرزند

سؤال

وقتي بچه اي به دنيا مي آيد چه چيزي را والدين آن بچه بايد انجام بدهند از نظر شريعت اسلامي؟

در اسلام آداب و سنت هايي وجود دارند كه از آغاز تولّد فرزند تا روز هفتم به آنها عمل مي كنند. عمل به اين آداب، زمينه هاي مساعد تربيتي را در فرزند به وجود مي آورد ممكن است نقش برخي از اين آداب در تربيت فرزند براي ما مخفي باشد يا تأثير كمتري از لحاظ ظاهري در تربيت فرزند داشته باشد ولي به هر حال تأثير خود را در فرزند خواهد گذاشت. بخشي از اينها زمينه تربيت بعدي را فراهم مي كنند و برخي، علاوه بر آن، خود نيز اثر تربيتي دارند. اين آداب عبارتند از:

۱. خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد: نخستين كاري كه پيامبر(ص) و ائمه(ع) پس از تولّد فرزند انجام مي دادند، اين بود كه در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه مي گفتند. اين كار آثاري همچون دوري شيطان از كودك، محفوظ ماندن كودك از ديوانگي و پيسي و غش مي باشد.

۲. تحنيك يا كام برداشتن: از ديگر آدابي كه معصومين(ع) در آغاز تولّد فرزند رعايت كرده اند، برداشتن كام نوزاد است. كام برداشتن بدين معناست كه مقداري خرما، شيريني يا چيز ديگري را نرم و ملايم كرده، به صورت مايع درآورند و آن را در حلق كودك بريزند. خوب است كه عمل تحنيك به دست بزرگان دين افراد صالح و با تقوا انجام پذيرد. اين، در جاي خود امر بسيار خوبي است و چون هنگام عمل تحنيك، خوب است كه براي كودك دعا كنند، دعاي بزرگان براي كودك تأثير معنوي فراواني خواهد داشت.

۳.خوراندن تربت امام حسين(عليه السلام): امام باقر(عليه السلام)فرمودند:"به بچه هاي خودپس ازتولدشان، آب رودخانه فرات وتربت امام حسين(عليه السلام)رابخورانيد واگردسترسي به آنها نباشد، ازآب باران استفاده کنيد."

۴. پوشش نوزاد: پيامبر(ص) و ائمه معصومين(ع) به پوشش كودك، به ويژه در آغاز تولّد، اهميّت فراواني مي دادند. تاكيد بر پوشاندن لباس سفيد بر كودك و نهي از پوشاندن لباس زرد بر او، اهميّت و تاثير رنگ لباس بر كودك است. امروزه در روان شناسي رنگ ها نيز تأثير رنگ ها بر حالات روحي ـ رواني انسانها به اثبات رسيده است.

۵. انتخاب نام نيك: در سيره معصومين(ع) انتخاب نام نيكو و زمان آن مورد تاكيد واقع شده است. در مورد زمان انتخاب نام بايد گفت كه در سيره معصومين، زمان نام گذاري قبل از تولّد مي باشد. اگر به بعد از تولّد واگذار شده باشد، تا روز هفتم بهتر است نامگذاري صورت گيرد. در مورد انتخاب نام هم بايد سعي شود نام هايي انتخاب شود كه مضامين عالي و دل نشين داشته باشد و سعي شود نام هايي كه شخصيّت كودك را پائين بياورد گذاشته نشود. چون نام، نشانگر هويت و شخصيت انسان مي باشد و برچسبي است كه تا آخر زندگي با او خواهد بود و اثر تلقيني خواهد داشت. به همين خاطر نام بزرگان را براي كودك انتخاب كردن بسيار شايسته مي باشد.

۶. عقيقه: از مهمترين آداب و سنتهايي كه در رفتار و گفتار پيامبر(ص) و ائمه(ع) بر آن تاكيد شده، عقيقه براي فرزند است. تاكيد بر عقيقه به حدّي است كه بعضي از علماي شيعه و سنّي به وجوب آن فتوا داده اند ولي اكثر علماي شيعه بر استحباب مؤكّد بودنش نظر داده اند. اهميّت عقيقه آنقدر زياد است كه معصومين(ع) فرموده اند نمي توان با صدقه دادن قيمت عقيقه، آن را ترك كرد. اگر در كودكي عقيقه نكنند، در بزرگي خود كودك عقيقه كند. و اگر كسي بميرد و عقيقه نكند، براي او بعد از مرگ عقيقه كنند.

عقيقه كردن قربانی کردن يك گوسفند مي باشد كه بهتر است با گوشت آن يك مهماني براي آشنايان ترتيب دهد. آثار بسياري براي عقيقه كردن ذكر كرده اند كه مجال بيان آنها نمي باشد.

۷. ختنه كردن: ختنه كردن كودك از ديگر آداب و سنني است كه در سيره معصومان(ع) در روز هفتم ولادت كودك انجام مي شود. اين كار علاوه بر آثار معنوي كه در روايات ذكر شده آثار بهداشتي و جنسي ديگري نيز دارد. سرطان آلت در افراد ختنه شده اصلاً ديده نشده، در حالي كه بين افراد ختنه نشده، چنين سرطاني ديده شده است. سرطان پروستات در بين ختنه شده ها كمتر است. عفونت هاي مجاري ادراري در بين آنها كمتر است و كام جويي هاي جنسي براي آنها بهتر و راحت تر صورت مي پذيرد.

۸. تراشيدن سر نوزاد و صدقه دادن به وزن موي او: از ديگر آدابي كه پيامبر اكرم(ص) در روز هفتم ولادت كودك انجام مي داد، تراشيدن سر نوزاد و صدقه دادن به وزن موي اوست.

نتيجه گيري اين آداب و وظايف دو دسته آثار دارند: دسته اوّل آثار جسمي بهداشتي و دسته ديگر آثار روحي رواني. با توجّه به اين دو دسته آثار آداب و سنن سه گروه مي شوند:

۱. دسته اوّل: غالباً آثار جسماني دارند مثل ختنه كردن تراشيدن موي سر كودك.

۲. دسته دوّم: غالباً آثار روحي ـ رواني دارند مثل اذان و اقامه گفتن در گوش كودك، انتخاب نام نيك.

۳. دسته سوّم: هر دو نوع آثار را دارند، مثل عقيقه، صدقه دادن.

مطالعه بيشتر

۱. حليه المتقين، علاّمه مجلسي، انتشارات دارالهجره.

۲. سيره تربيتي پيامبر و اهل بيت(ع) جلد اوّل ـ تربيت فرزند، سيد علي حسيني زاده پژوهشكده حوزه و دانشگاه.

۳. ريحانه بهشتي، سيما ميخبر، ناشر نور الزهراء.