نبودن جزئیات نماز در قرآن
چرا تفصيل نماز در قرآن نيامده است؟
پاسخ اجمالی:
قرآن، کتاب هدایت و تربیت معنوی بشر است و کلیات هدایت در آن آمده است و خداوند جزییات احکام را به پیامبر اسلام سپرده است.
پاسخ تفصیلی:
مسائلی که به پیامبر اکرم ((ص)) وحی شده است، بر دو گونه است: بخشی از آنها عبارت است از آیات «قرآن» که به پیامبر وحی شده است. و بخش دیگر، احکام و تعلیماتی است که جدا از قرآن و به عنوان شرح و بیان قرآن به پیامبر ((ص)) وحی گردیده است و لازم نیست تمامی احکامی را که پیامبر ((ص)) بیان می کند، همه به عنوان «قرآن» باشد.
از این رو، خداوند متعال در قرآن پیامبر اکرم ((ص)) را مبیِّن و روشنگر قرآن شناسانده و می‌فرماید: « وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ »[۱] ؛ «و بر تو قرآن را نازل كردیم تا بر امت آنچه فرستاده شده است را بیان كنى، باشد كه عقل و فكر به كار گیرند».
بنابراین، قرآن و وجود رسول الله ((ص)) مکمّل یکدیگرند؛ چه اینکه با نبود هر یک، امر تبلیغ و رسالت کامل نمی‌شود و یکی از حکمت‌های وجود ائمه ((ع)) بعد از رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله) نیز همین امر است. در اصول کافی ج۱ص۲۸۶ آمده است: امام صادق فرمودند: « إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ نَزَلَتْ عَلَيْهِ الصَّلَاه وَ لَمْ يُسَمِّ اللَّهُ لَهُمْ ثَلَاثاً وَ لَا أَرْبَعاً حَتَّى كَانَ رَسُولُ اللَّهِ هُوَ الَّذِي فَسَّرَ ذَلِكَ لَهُم» آیه نماز بر رسول الله نازل شد ولی رکعات آن که سه رکعت یا چهار رکعت نازل نشد و تعیین رکعات و تفسیر نماز را به عهده رسول الله گذاشتند.
علامه طباطبایی ذیل آیه ۴۴ سوره نحل می‌فرماید: جمله" لتبين" غايت است براى انزال و مراد از" تفكر" تفكر در ذكر است، تا به اين وسيله بفهمند كه ذكر حق است و بنا بر اين تقدير معناى آيه چنين مى‌شود: ما بسويت ذكر، يعنى قرآن را فرستاديم تا براى همه مردم آنچه را كه در اين ذكر براي‌شان نازل شده و آنچه اين ذكر از اصول معارف و احكام و شرايع و تاريخ احوال امت‌هاى گذشته و آنچه از سنت خدا بر آنان جريان يافته را در بردارد، بيان كنى و ديگر براى اين اميد بود كه در ذكر، تفكر كنند، تا باشد كه به حقانيت و از طرف خدا بودن آن واقف گردند و يا براى اينكه در آنچه براي‌شان بيان مىكنى، تفكر كنند.[۲]
از چند آیه دیگر استفاده می‌شود که پیامبر برای تبیین قرآن و احکام تعیین شده است: «هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیینَ رَسُولًا مِنْهُمْ یتْلُو عَلَیهِمْ آیاتِهِ وَیزَكِّیهِمْ وَیعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَه وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُبِینٍ»[۳] ؛ «او کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها می‌خواند و آنها را تزکیه می‌کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت می‌آموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند!»
این آیه مى‌گوید یكى از وظایف و مسؤولیت‌هاى پیامبر اكرم ((ص)) تعلیم كتاب و حكمت است و از این معلوم مى‌شود كه قرآن نیاز به تعلیم دارد و این طور نیست كه هر كسى بتواند قرآن را بفهمد و مطالب و احكام آن را درك كند.
قرآن کریم در آیه دیگر مى‌فرماید: «وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ»[۴] ؛ «آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید)، و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید؛ و از (مخالفت) خدا بپرهیزید که خداوند کیفرش شدید است».
بنابراین خود قرآن به ما دستور مى‌دهد كه از اوامر و دستورات پیامبر باید اطاعت كنیم؛ از طرف دیگر قرآن کتاب هدایت و تربیت معنوی بشر است و کلیات هدایت در آن آمده است. از این رو خداوند جزییات احکام را به پیامبر اسلام سپرده است. همچنین با این روش، عظمت پیامبر اسلام را نشان داده است که مرجع قرآن و تفسیر است.