دعاهای هنگام دفن میت

سوال: دعاهايي كه از معصومين ‏‏(صلوات الله علیهم) در هنگام بيرون آوردن از تابوت، در وقت روبرو شدن با قبر،‏‎ ‎‏حين وارد كردن به قبر، بعد از قرار دادن او در قبر، بعد از گذاشتن او در لحد، در وقت‏‎ ‎‏اشتغال به مسدود كردن لحد، هنگام بيرون آمدن از قبر و در حال ريختن خاك روي ميت وارد شده است، چيست؟

یکی از کارهایی که بر مومنان واجب می‌باشد، دفن کردن مرد یا زن مومنی است که از دنیا رفته است و دو قسم احکام دارد:

قسم اول: احکام واجب

غسل‌های سه گانه: یعنی غسل با آب سدر، غسل با آب کافور و غسل با آب خالص ( آب معمولی).

حنوط: یعنی مالیدن مقداری کافور بر پیشانی، کف دو دست، دو زانو و دو انگشت بزرگ پا.

کفن کردن: یعنی با سه تکه پارچه که یکی همانند لنگ و دومی همانند پیراهن و سومی سرتاسری که کل بدن را از سر تا پا بپوشاند.

خواندن نماز میت.

دفن کردن: یعنی گذاشتن در قبری که به مقداری کنده شود که حیوانات نتوانند آنرا بیرون آورند.

قسم دوم: احکام مستحبی

احکام مستحبی نه مراعات کردنش لازم است و نه دانستن آن بر مومنان ضروری است و این نکته را نیز باید یادآور شد که برخی از کارهایی که امروزه انجام می‌شود نه احکام واجب است و نه از احکام مستحبی و بلکه فرهنگ‌های اجتماعی مردم می‌باشد.

احکام مستحبی تشییع و تدفین در رساله‌ مراجع بزرگوار به حد نیاز آمده است که می‌توان بدان‌ها مراجعه نمود.

۱. دعا هنگام بیرون آوردن مرده از تابوت

با توجه به اینکه گذاشتن مرده در تابوت جزئی از احکام واجب یا مستحب نمی‌باشد، یعنی لزومی ندارد که مرده در تابوت گذاشته شود و بلکه هم می‌توان در تابوت گذاشت و هم در روی تخته‌ای و هم می‌توان جنازه را با دست حمل کرد و امروزه هم در بیشتر مناطق به خصوص روستا نشینان، مرده را در کنار قبر غسل می‌دهند و با دست به سمت قبر حمل می‌کنند؛ بنابراین لزومی به خواندن دعا هم نیست.

۲. دعا در وقت روبرو شدن با قبر:

شیخ صدوق در روایتی از امام صادق نقل می‌کند که هنگامى كه ميّت بطرف قبرش برده مى‏شود نبايد يكباره و ناگهانى در گور گذاشته شود زيرا قبر را ترس‌هاى عظيم است، و كسى كه ميّت را در قبر مي‌نهد بايد او را به پناه خداوند تبارك و تعالى سپارد از هول آنچه بر آن مشرف است يا هول روز قيامت، و هنگامى كه به نزديكى قبر رسانيد جنازه را بر زمين مي‌گذارد و اندكى صبر مي‌كند تا ميّت كمى به قبر خو كند و آن را پذيرا شود و بعد اندكى او را پيش مي‌برد و مدّتى صبر مي‌كند تا خود را آماده كند باز مقدارى به سوى قبر او را پيش مي‌برد و بعد هر كس كه ولىّ ميت خواست انتخاب كند چه جفت و چه طاق (یعنی چه دو نفر بخواهند وارد قبر شوند و چه يك نفر بخواهد داخل شود) او جنازه را گرفته و در قبر مي‌گذارد، و وقتى نظرش به قبر افتاد اين دعا را بخواند: «اللَّهُمَ‏ اجْعَلْهُ‏ رَوْضَه مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّه وَ لَا تَجْعَلْهُ حُفْرَه مِنْ حُفَرِ النِّيرَان» يعنى «بار خدايا اين گور را باغى از باغ‌هاى بهشت گردان و آن را گودالى از گودال‌هاى دوزخ قرار مده».

۳. دعا حين وارد كردن به قبر:

شیخ صدوق می‌نویسد: پدرم- كه خدا او را رحمت كند- در رساله‏اى كه بمن فرستاده است ،گويد: هنگامى كه در قبر رفتى تا مرده‏اى را گرفته و در گور قرار دهی، سوره حمد و قل اعوذ بربّ الفلق، و قل اعوذ بربّ النّاس، و آيه الكرسى را بخوان و چون ميّت را گرفتى تا در قبر جاى دهى بخوان: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ عَلَى مِلَّه رَسُولِ اللَّه» آنگاه ميّت را بر دست راستش و روى به قبله در لحد بخوابان و بندها و گره‏هاى كفنش را باز كن و گونه‏اش را بر خاك گذار و اين دعا را بخوان «اللَّهُمَّ جَافِ الْأَرْضَ عَنْ جَنْبَيْهِ وَ صَعِّدْ إِلَيْكَ رُوحَهُ وَ لَقِّهِ مِنْكَ رِضْوَاناً» يعنى: بار خدايا زمين را از كنار دو پهلوى او دور گردان (تا فشار قبر بر او وارد نشود) و روح او را بسوى خود بأعلى علّيين بر، و خشنودى خود را به استقبال او فرست.

۴. دعا بعد از قرار دادن او در قبر و دعا بعد از گذاشتن او در لحد:

پرسشگر گرامی! ما متوجه منظورتان نشدیم زیرا بین قرار دادن مرده در قبر و بعد از گذاشتن او در لحد، تفاوتی وجود ندارد و دعای این هنگام ممکن است همان باشد که سالم بن مكرم از امام صادق روايت كرده كه آن حضرت فرمود: براى ميّت بالشى از خاك‏ ساخته شود (كه سرش به زير نيفتد) و بر پشت او كلوخى قرار داده شود كه بر پشت نيفتد، و تمامى گره‏ها و بندهاى كفنش باز شود و رويش كنار زده شود و برايش اين دعا را بخوانند: «اللَّهُمَّ عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدِكَ وَ ابْنُ أَمَتِكَ نَزَلَ بِكَ وَ أَنْتَ خَيْرُ مَنْزُولٍ بِهِ اللَّهُمَّ افْسَحْ لَهُ فِي قَبْرِهِ وَ لَقِّنْهُ حُجَّتَهُ وَ أَلْحِقْهُ بِنَبِيِّهِ وَ قِهِ شَرَّ مُنْكَرٍ وَ نَكِير» يعنى: بار خدايا بنده تو و غلامزاده تو و كنيززاده تو بدرگاهت آمده، و تو بهترين كسى هستى كه بدرگاهش آيند، خدايا قبر او را گشاده گردان و حجّتش را به او تلقين فرما و او را با پيامبرش محشور گردان و از عذاب منكر و نكير در امانش دار.

بعد از این دعا، برای میت تلقین خوانده می‌شود که متن کامل آن در رساله مراجع بزرگوار آمده است.

۵. هنگام بيرون آمدن از قبر:

سالم بن مكرم از امام صادق روايت كرده كه آن حضرت فرمود: و وقتى از قبر بيرون آمدى- در حالى كه خاك را از دست‌هايت مي‌تكانى- بگو: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ‏» يعنى: ما همه مملوك و بنده خداونديم و بازگشت همه ما بسوى اوست. پس با پشت دست‌هايت سه بار خاك بر قبر او بريز و اين دعا را بخوان: «اللَّهُمَّ إِيمَاناً بِكَ وَ تَصْدِيقاً بِكِتَابِكَ هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُه» يعنى: خدايا اين كارها كه انجام مي‌دهيم بدان سبب است كه به تو ايمان داريم و كتاب تو را باور داريم، اين امور چيزيست كه خداوند عزّ و جلّ و رسول او ما را بدان وعده داده‏اند و خدا و رسول او راست و درست گفته‏اند.

در روایت دیگری امام جعفر صادق فرمودند: ... پس از قبر بيرون مى‏آيى و مى‏گويى‏: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ‏ اللَّهمّ ارفع درجته فى اعلى علّيّين و اخلف على عقبه فى الغابرين و عندك نحتسبه يا ربّ العالمين».

۶. دعا در هنگام بستن و پوشاندن روی قبر:

سالم بن مكرم از امام صادق روايت كرده كه آن حضرت فرمود: ... هنگامى كه خشت يا آجر بر لحد مي‌چينى بگو: «اللَّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَ صِلْ وَحْدَتَهُ وَ آنِسْ وَحْشَتَهُ وَ آمِنْ رَوْعَتَهُ وَ أَسْكِنْ إِلَيْهِ مِنْ رَحْمَتِكَ رَحْمَه يَسْتَغْنِي بِهَا عَنْ رَحْمَه مَنْ سِوَاكَ وَ احْشُرْهُ مَعَ مَنْ كَانَ يَتَوَلَّاه‏» يعنى: خدايا بر غريبى او رحم كن، و تنهايى او را برحمتت متّصل ساز و او را از تنهايى رهايى بخش و وحشت او را به آنچه خود ميدانى انس ده تا وحشتش زايل شود، و او را از ترس عذاب خود ايمن گردان، و از رحمت خود رحمتى عظيم باو ساكن ساز كه بسبب آن از رحمت غير تو مستغنى شود و او را با كسانى كه اعتقاد بامامت‌شان و ولايت‌شان دارد محشور ساز.

در روایتی دیگر از امام جعفر صادق نقل شده که فرمودند: ... پس خشت مى‏چينى و درزهاى آن را گل مى‏زنى كه خاك به قبر نرود و تا با خشت و گل در كارى اين دعا را مكرر مى‏خوانى: « اللَّهُمَ‏ صِلْ‏ وَحْدَتَهُ‏ وَ آنِسْ وَحْشَتَهُ وَ آمِنْ رَوْعَتَهُ‏ وَ أَسْكِنْ إِلَيْهِ مِنْ رَحْمَتِكَ رَحْمَه تُغْنِيهِ بِهَا عَنْ رَحْمَه مَنْ سِوَاكَ فَإِنَّمَا رَحْمَتُكَ لِلظَّالِمِينَ».

۷. دعا در حال ريختن خاك روي ميت:

سید بن طاووس در فلاح السائل این‌گونه آورده است که در حال ريختن‏ خاك‏ بگويند: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ‏، هذا ما وعد اللَّه، و صدق [المرسلون‏]، اللّهمّ، زدنا إيمانا و تسليما».