امتحان الهی در قرآن

نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۱ توسط Nazarzadeh (بحث | مشارکت‌ها) (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =')
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
سؤال

منظور از امتحان الهی در قرآن چیست؟ لطفاً با استناد به آیات، به‌طور کامل توضیح دهید؟

درگاه‌ها
کرونا و بلایا.png


امتحان و آزمایش بندگان از سوی خداوند سنتی قطعی است تا با آن بندگان خوب و بد و با ایمان و بی ایمان مشخص شوند. در قرآن آمده است که خداوند مرگ و زندگانی را آفریده تا بندگان را بیازماید که کدامشان نیکوکار است. قرآن امتحان الهی را حتمی می‌داند تا با آن ایمان و خلوص بندگان مشخص گردد.

هدف از امتحان الهی

آزمايش و امتحان يك برنامه و سنت حتمى الهى است‏.[۱] امتحان خدا یعنی انسان را در سختی‌ها قرار دادن برای اینکه خودش به اختیار خودش، خودش را به کمال برساند.[۲] خداوند مرگ و حیات را خلق کرد تا اعمال خوب و بد مشخص شوند.[۳]

از آنجا که نظام حیات در جهان هستی، نظام تکامل و پرورش بوده و تمامی موجودات زنده مسیر تکامل را می‌پیمایند، تمام انسان‌ها، اعم از انبیاء و اولیا و خواص و عوام، طبق این قانون باید آزمایش و امتحان شده و استعدادهای خود را شکوفا سازند، گرچه امتحانات الهی از تنوع خاصی برخوردارند. برخی با وفور نعمت و کامیابی‌ها و برخی دیگر با حوادث سخت و ناگوار و شکست‌ها همراهند، اما هیچ‌کس از این سنت الهی مستثنی نیست. امتحان الهی به‌عنوان تربیت و سنت عمومی، انسان‌های خوب و بد را بازمی‌شناساند.[۴]

امتحان الهی امری حتمی است که همه انسان‌ها را شامل می‌شود.[۵] مطابق آیات قرآن این آزمایش برای این است که ایمان انسان محک زده شود.[۶] تمام آنچه زینت زمین نامیده می‌شود برای آزمایش انسان است.[۷]

و شما را با بدی‌ها و خوبی‌ها آزمايش می‌كنيم‏. (سوره انبیاء، آیه ۳۵)

صبر و تقوا در مقابل امتحان الهی

صبر، تقوا و ذکر و یاد خدا، رمز توفيق انسان در برابر آزمايش‌های الهى است.[۸]

خداوند بندگانش را هم به وسيله آنچه دوست می‌دارند می‌‏آزمايد و هم به وسيله آنچه نفرت دارند، تا حقيقت هركدام نمايان گردد. از این‏‌رو، هركس كه در هنگام آسايش سپاسگزار باشد و در هنگام سختى شكيبا، از زمره مخلصین و مؤمنان است و پاداش و مزد خود را دارد و هر كسى كفران بورزد و گردنكشى كند، او از افرادى محسوب می‌شود كه استحقاق عذاب را دارند.[۹]

مفسران راه پيروزى در آزمايش‏‌هاى الهى را صبر و مقاومت، توجه به گذرا بودن حوادث و مشكلات، توجه به تاريخِ گذشتگان كه چگونه مشكلات را پشت سر گذارده‌‏اند و توجه به اينكه همه مشكلات ما در منظر و ديد خداست و همه چيز حساب دارد؛ دانسته‌اند.[۱۰]

در قرآن یکی از ویژگی‌های صابران این است که هنگام رسیدن بلا و سختی، آیه «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» را می‌خوانند و به معنای آن اقرار دارند؛ که به این معناست که همه چیز از آنِ خداوند است و بندگان به سوی او می‌روند. از این جهت نیروی ایمان خود را حفظ می‌کنند و خداوند پاداش صبرشان را می‌دهد.

مصادیق آزمایش الهی

امتحان، از جمله سنت‌هاى قطعى و فراگير و مستمر الهى است.[۱۱] آيات قرآن نمونه‌هايى از امورى كه انسان با آنها امتحان مى‌شود، را یادآور شده است. ترس، گرسنگى، زيان‌هاى مالى و مرگ فرزندان،[۱۲] مال و جان،[۱۳] دستورهاى خداوند،[۱۴]، جهاد در راه خدا[۱۵] و ... از جمله اموری است که انسان‌ها با آن آزمایش می‌شوند. به‌طور كلّى از نظر قرآن، شرور و خيرها از آزمايش‌هاى الهى محسوب مى‌شوند.[۱۶]

انسان با هر خیر و شری مورد آزمایش الهی قرار می‌گیرد. همه نعمت‌ها اعم از مال و فرزند و خانواده و تمام زینت‌های دنیا و نیز همه بلایا و مصایب مانند مرگ نزدیکان، فقر، گرفتاری و... از مصادیق آزمایش الهی است.[۱۷]

مسئله آزمايش الهى در قرآن به دو صورت مطرح گرديده است: گاهى به صورت كلى و اين كه افراد در كشاكش زندگى، مورد آزمون قرار مى‌گيرند. راستگو از دروغگو جدا مى‌شود. گاهى ديگر، به صورت ملموس و عينى و با تشريح سرگذشت امت‌هاى پيشين، كه مورد آزمايش قرار گرفته‌اند و گروهى رفوزه و گروهى نيز پيروز شده‌اند.[۱۸]

مطالعه بیشتر

  • غفاری، ابوالحسن، سنت امتحان در زندگی انسان، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
  • هاشم زاده، محمدرضا، فلسفه امتحان‌های الهی، اصفهان، نقش نگین، ۱۳۸۹.


منابع

  1. قرائتى، محسن، تفسير نور، تهران، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۴۰.
  2. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۸، ص۵۳۶.
  3. سوره ملک، آیه۲. سوره کهف، آیه۷.
  4. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۵۲.
  5. سوره توبه، آیه ۱۶.
  6. سوره عنکبوت، آیه ۲.
  7. سوره کهف، آیه ۷.
  8. هاشمى رفسنجانى، اكبر، فرهنگ قرآن، قم، بوستان كتاب، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۹۱.
  9. مغنیه، محمد جواد، تفسير كاشف، ترجمه: موسی دانش، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، ۱۳۷۸ش، ج‏۵، ص۴۴۸.
  10. قرائتى، محسن، تفسير نور، تهران، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۳۹.
  11. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حديث، ج۱۵، ص۴۳۸
  12. سووره بقره، آیه۱۱۵.
  13. سوره آل عمران، آیه۱۸۶.
  14. سوره بقره، آیه۲۴۹.
  15. سوره انفال، آیه۱۷. سوره محمد، آیه۴.
  16. مكارم شيرازى، ناصر،انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى، ج۱،ص۴۷
  17. سوره فجر، آیه ۱۵ و ۱۶. سوره انبیاء، آیه ۳۵. سوره بقره، آیه ۱۵۵. سوره تغابن، آیه ۳۱. سوره کهف، آیه ۷.
  18. سبحانى، جعفر، منشور جاويد، ج۱۳، ص۳۰۰.