کاربر:A.rezapour/صفحه تمرین

سؤال

قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی قرآن را معرفی کنید.

قدیمی‌ترین قرآن‌های خطی در جهان

اهمیت نسخه های خطی قرآن

23 هزار جلد مصاحف شریف است که در گنجینه نگهداری می شود و از این تعداد، بیش از 100 جلد قرآن وجود دارد که در قرن اول تا سوم قمری بر روی پوست کتابت شده که هشت نسخه از آنها منسوب به دستخط مبارک هشت تن از ائمه اطهار(ع) است.

مصحف مشهد رضوی

آقای مرتضی کریمی نیا اظهار کرد: اصل این مصحف تنها نسخه به خط حجازی متعلق به قرن اول هجری است و جزو معدود نسخه های قرآنی سده اول است که به خط حجازی در ایران نگهداری می شود و البته تنها و کاملترین نسخه حجازی در سراسر جهان به حساب می آید که تنها 252 برگ از آن باقی مانده است که در دو نسخه مجزا به شماره های 18 و 4116 در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می شود.

قرآن که منسوب به دستخط حضرت علی (ع) است در موزه قرآن و نفایس حرم مطهر امام رضا (ع)

این نسخه یکی از قدیمی‌ ترین قرآنهای کامل دست ‌نویس جهان و منسوب به دستخط امام‌ علی (ع) است که یکی از مهمترین منابع تحقیقاتی جهان نیز به شمار می رود.

حجت الاسلام سید جلال حسینی افزود: این نسخه که به خط کوفی 16سطری و بر روی پوست، کتابت شده است متعلق به دوران نخست اسلامی است که در سال 1009هجری به دست شاه عباس صفوی وقف حرم مطهر امام ‌رضا (ع) شده است و وقفنامۀ آن را شیخ بهایی در پشت برگ اول نسخه نگاشته است. این قرآن بسیار ارزشمند دارای ویژگیهای متعددی است که نمایانگر قرائات، رسم‌الخط، شمارش آیات، اسماء سور و ترتیب مصحف است که از سوره حمد آغاز شده و به سوره ناس ختم می ‌شود.

این کارشناس نسخ خطی گفت: جنس این مصحف شریف بنا به قول مشهور از پوست آهو است که البته در اقوال مختلف به پوست گاو و گوسفند نیز اشاره شده است.

تیتر

گفتنی است دکتر «طیار آلتی قولاچ»ِ ۷۸ ساله، از نسخه‌شناسان برتر و مشهور دنیا و رییس کنونی هیأت امنای دانشگاه علوم اسلامی ۲۹ مایس است که دوران بازنشستگی خود را به بررسی دقیق نسخه‌شناسی قدیمی‌ترین و شاخص‌ترین نسخ قرآنی دنیا و احیاء و چاپ آن‌ها اختصاص داده است که مصحف موزه توپقاپی استانبول، نسخه مشهدالحسینی قاهره، مصحف صنعا منسوب به امام علی (ع)، مصحف توبینگنِ آلمان، مصحف کتابخانه ملی پاریس و... از این جمله‌اند که برخی را به صورت شخصی و برخی را توسط مرکز تحقیقات تاریخ، هنر و فرهنگ اسلامی ترکیه (ارسیکا) به چاپ رسانده و این اولین همکاری او با جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود.

قرآن خطی منسوب به دست‌خط امیرالمومنین (ع)؛ از نفایس موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، برای نخستین بار در ایران به چاپ می‌رسد.

نسخه دست‌نویس قرآن کریم منسوب به دستخط امام علی (ع)، قدیمی‌ترین قرآن موجود در گنجینه مخطوطات آستان قدس رضوی است که برای اولین بار با همکاری مرکز طبع و نشر قرآن کریم و آستان قدس رضوی و با کارشناسی دکتر «طیار آلتی قولاچ» به چاپ می‌رسد.

دکتر آلتی قولاچ یکی از نسخه‌شناسان برتر دنیا و اهل ترکیه است که در میان تمامی نسخه‌شناسان دنیا اعم از مسلمان و غیر مسلمان، شناخته شده و معتبر است.

قرآن نگل

قرآن نِگِل یکی از نسخه های قدیمی قرآن کریم است که در روستای نِگِل شهرستان سنندج استان کردستان نگهداری می شود. این نوشته در پی آن است که علاوه بر بررسی و تحلیل، ویژگی های این نسخه خطی، اهمیت و جایگاه آن در نزد مردم و چگونگی انتقال به روستای نگل و سوابق تاریخی، نوع خط و زمان نگارش، هنر تذهیب و تشعیر آنرا نیز مشخص نماید. پرسش اساسی تحقیق این است؛ آیا این قرآن در محدوده جغرافیای فرهنگی ایران، با شیوه نگارش خط کوفی ایرانی و بازه زمانی نگارش آن را می توان مشخص نمود؟ فرض بر این است که این قرآن در منطقه خراسان و به خط کوفی ایرانی و در اواخر سده پنجم و اوایل سده ششم هجری نوشته است. این نسخه در قطع رحلی بزرگ و با خط کوفی ایرانی تحریر شده است. هر چند که تعدادی از صفحات نخست آن از بین رفته، ولی 730 صفحه شامل 365 برگ و یک جلد چرمی قهوه ای تیره از آن باقی مانده است. کاغذ آن از نوع سمرقندی است. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که قرآن نِگِل در موضوع کتابت و بویژه خط کوفی ایرانی و حفظ آن با این مشخصات و هنر کتاب آرایی از جایگاه خاصی برخوردار بوده است. این نسخه از ابعاد مختلف دارای اهمیت است؛ نخست ابعاد و اندازه آن است، دوم از نظر شیوه نگارش است که با خط پیرآموز یا کوفی ایرانی و با مهارت بالایی کتابت شده است، سوم از نظر تذهیب و به طورکلی کتاب آرایی در نوع خود کاری منحصربفرد محسوب می شود.  

نسخه خطی قرآن بیرمنگام

...

قطعه توبینگن

...

نسخه خطی صنعاء

...

نسخه خطی توپ‌قاپی

...

قرآن کوفی سمرقند

...

قرآن آبی

...

مطالعه بیشتر

• قرآن‌های عصر اموی، مقدمه‌ای در باب کهن‌ترین مصاحف، فرانسوا دروش، ترجمه مرتضی کریمی نیا و آلاء وحیدنیا، هرمس، ۱۳۹۴ش.