تعداد پیامبران

سؤال

در کدام منبع به تعداد ۱۲۴۰۰۰ اشاره شده است؟

برخی از پیامبران در زمانی به پیامبری برگزیده شدند که کس دیگری جز او پیامبر نبود و گاهی هم در زمان واحدی، به چندین تن می‌رسیدند. از این رو، بر اساس مقتضیات زمانی، حضور چندین پیامبر در زمان و مکان واحد لازم می‌آمد.

روایات مختلف درباره شمار پیامبران

تاریخ ادیان شاهد ظهور پیامبران متعدّد در جوامع مختلفی بوده است که اصل آن یقینی و غیرقابل تردید است، اما تعداد پیامبران مورد اختلاف است؛ در روایات عدد هشت هزار، صد و چهل و چهار هزار، سیصد و بیست هزار، و صد و بیست و چهار هزار گزارش شده است که مشهورترین این دست روایات، روایات عدد ۱۲۴۰۰۰ تن است؛ از جمله این روایات، روایت ابوذر از پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) است که می‌گوید: «قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ کَمِ النَّبِیُّونَ؟ قَالَ: مِائَه أَلْفٍ وَ أَرْبَعَه وَ عِشْرُونَ أَلْفَ نَبِیٍّ. قُلْتُ:کَمِ الْمُرْسَلُونَ مِنْهُمْ؟ قَالَ: ثَلَاثُ مِائَه وَ ثَلَاثَه عَشَرَ جَمّاً غَفِیراً. قُلْتُ: مَنْ کَانَ أَوَّلَ الْأَنْبِیَاءِ؟ قَالَ: آدَمُ؛ گفتم ای رسول خدا(ص) شمار پیامبران چه تعداد است؟ حضرت فرمودند: یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر. عرض کردم: از آن‌ها چه تعداد رسول بودند؟ فرمودند: خیلی زیاد، سیصد و سیزده نفر. عرض کردم: نخستین پیامبر چه شخصی بود؟ فرمودند: آدم ((ع))».

تطابق تعداد پیامبران با زمان بین آدم تا خاتم

حال ممکن است این سؤال مطرح شود که چگونه ممکن است این تعداد پیامبر از زمان حضرت آدم «ع» تا پیامبر خاتم(ص) در طی کمتر از شش هزار سال مبعوث شده باشند؟!

در پاسخ می‌توان گفت:

یک: هم‌زمان بودن انبیا:

حضور انبیاء الهی در زمان‌های مختلف بر اساس مأموریت ایشان و بر اساس مقتضیات زمانی بود که گاهی در زمان واحدی، به چندین تن می‌رسیدند؛ قرآن کریم می‌فرماید: «إِذْ أَرْسَلْنا إِلَیْهِمُ اثْنَیْنِ فَکَذَّبُوهُما فَعَزَّزْنا بِثالِثٍ فَقالُوا إِنَّا إِلَیْکُمْ مُرْسَلُون»‏؛ «آن زمان که ما دو نفر از رسولان را به سوی ایشان گسیل داشتیم و آن دو را تکذیب کردند پس به وسیله رسول سومی آن دو رسول را تقویت کردیم و همگی گفتند که ما فرستاده به سوی شماییم».

در روایتی چنین آمده است: «... أَنَّ بَنِی إِسْرَائِیلَ کَانُوا یَقْتُلُونَ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ سَبْعِینَ نَبِیّاً ثُمَّ یَجْلِسُونَ فِی أَسْوَاقِهِمْ یَبِیعُونَ وَ یَشْتَرُونَ کَأَنْ لَمْ یَصْنَعُوا شَیْئاً»؛ «بنی اسرائیل از موقع طلوع فجر تا طلوع آفتاب تعداد هفتاد پیامبر را می‌کشتند و پس از این جنایات مشغول خرید و فروش در بازارهای شان می‌شدند گویا، اصلاً مرتکب جنایتی نشده‌اند.»

از این روایت چنین استفاده می‌شود که زمان‌هایی بوده است که جمع زیادی از پیامبران در زمان واحدی، حضور داشته‌اند.

دو: همزمانی پیامبران بخاطر پراکندگی جمعیت و نبود امکانات ارتباطی لازم: در یک زمان و مکان بودن چندین پیامبر اغلب، به دلیل کثرت جمعیت بود؛ لذا هر قبیله‌ای یا تعدادی از افراد، مثلاً یک پیامبر داشتند و قبایل کنار هم در یک منطقه، که ده‌ها قبیله بود، دارای ده‌ها پیامبر بودند. از این رو قومی مثل بنی اسرائیل در زمان واحد، چندین پیامبر داشتند که هر کدام مربوط به قبیله‌ای یا تعدادی از افراد بود، البته همه این پیامبران یک شریعت داشتند.

از این رو، پیامبری در زمان پیامبر دیگری وجود داشت و این عدد گاه به هفتاد نفر بلکه بیشتر می‌رسید و با از دنیا رفتن آنها چه به صورت طبیعی و چه بر اثر کشتن، خداوند متعال عده‌ای دیگر را مبعوث می‌کند.

حدیث ۱۲۴ هزار پیامبر

بنا بر روایتی که از پیامبر نقل شده است تعداد پیامبران را ۱۲۴ هزار نفر دانسته‌اند. این روایت در این منابع ذکر شده است:

• کتاب من لایحضره الفقیه، اثر شیخ صدوق، ج۲، ص۴۸، حدیث شماره ۵۴۰۷.
• الامالی، شیخ صدوق، ص۲۳۶ (چاپ تهران اسلامیه).
• الاختصاص، شیخ مفید، ص۲۶۴ (چاپ جامعه مدرسین).
• اعلام الدین، دیلمی، ص۴۶۳، (چاپ آل البیت).
• بصائر الدرجات، صفار قمی، ص۱۲۱(چاپ کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی).
• بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۱۱، ص۳۰. نقل شده (چاپ دارالکتب بیروت).

دلیل شهرت حدیث ۱۲۴ هزار پیامبر

علت گزینش و انتخاب روایتی که در آن عدد ۱۲۴ هزار آمده بر دیگر روایات:

این روایت در چهار منبع روایی یعنی «الخصال» و «معانی الأخبار» شیخ صدوق، «بصائر الدّرجات» صفّار و «کامل الزیارات» ابن قُولَوَیه، با سندهای مختلف، ذکر شده است.

علاوه بر شیعه، علمای اهل سنت، روایتی از ابوذر نقل کرده که عدد مذکور را تأیید می‌کند.

ابن عباس نیز همین تعداد را بیان می‌کند.

در «کامل الزیارات»، که از معتبرترین کتب روایی است، روایتی وجود دارد که هر چند موضوع آن در خصوص تعداد پیامبران نیست، اما این عدد مشهور را تأیید می‌کند. در این روایت امام سجاد «ع» درباره زیارت امام حسین «ع» در روز نیمه شعبان فرمودند: «مَنْ أَحَبَ أَنْ یُصَافِحَهُ مِائَه أَلْفِ نَبِیٍ وَ أَرْبَعَه وَ عِشْرُونَ أَلْفَ نَبِیٍ فَلْیَزُرْ قَبْرَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیهما السلام فِی النِّصْفِ مِنْ شَعْبَان … کسی که دوست دارد ۱۲۴۰۰۰ پیامبر با او مصاحفه نمایند، پس قبر حسین بن علی (علیهما السلام) را در روز نیمه شعبان زیارت نماید».

روایاتی که ارقام مختلف، غیر از عدد ۱۲۴۰۰۰ نفر را گزارش نموده‌اند، به اصطلاح علم حدیث، شاذ و نادر هستند.

در خصوص برخی عددهای گوناگون باید بیان نمود که ممکن است ناظر به ویژگی خاصی از تعداد پیامبران باشد؛ مثلاً علامه مجلسی در خصوص ۸۰۰۰ تن، می‌نویسد: «شاید مراد در اینجا، بزرگان پیامبران باشند».