زمان جدایی شیعه و اهل‌سنت
از چه زمانی مسلمین به شیعه و سنی تقسیم شدند؟
در طول تاریخ، در همه ادیان آسمانی و غیر آسمانی علل و عوامل مختلف اجتماعی، روانی، و اخلاقی باعث انشعاب و تفرقه شده و فرقه‌ها و مذاهب مختلف را ایجاد کرده‌اند. در دین اسلام نیز مذاهب مختلف شکل گرفته‌اند. البته با انشعاب و ایجاد فرقه‌های متعدد خود اسلام منشعب نگردیده بلکه این مسلمانان هستند که راه‌های مختلفی را در پیش گرفته و هر کسی راه خود را دین اسلام تلقی نموده و آن را حق پنداشته است.
پیامبر (ص) در موقعیت‌های متعدد علی (ع) را به عنوان جانشین خود تعیین کرده بود. از همان زمان عده ای از اصحاب در پیروی از امام علی (ع) در میان دیگران زبان‌زد و متمایز بودند. این عده از سوی پیامبر (ص) شیعیان علی (ع) نامیده شدند و در همان زمان به این عنوان مشهور بودند. پس از وفات پیامبر (ص) عده ای از صحابه بدون توجه به جانشینی امام علی (ع) پس از پیامبر (ص) در سقیفه جمع شدند و پس از جدال و کشمکش شدید با ابوبکر به عنوان حاکم بیعت کردند. از این زمان بود که شیعه از دیگران که بعدها نام اهل سنت را بر خود نهادند جدا شدند.
اهمیت مسئله جانشینی پیامبر (ص)
این مسلم است که خدای متعال دین کاملی را با رسالت خاتم الانبیاء (ص) برای بشر نعمت بزرگی قرار داده است.[۱] در این راستا یکی از برنامه‌های مهم رسمی و الهی پیامبر خدا (ص) بیان و تثبیت نعمت امامت و خلافت بعد از خودش بود[۲] و تلاش ممتدی را برای این امر مهم در زمان‌ها و مکان‌های متعددی نمودند. روایات و حوادث تاریخی متعددی از آن جمله حدیث ثقلین،[۳] حدیث منزلت،[۴] حدیث و واقعه تاریخی غدیر،[۵] حدیث قلم و دوات[۶] از جمله دلایل قطعی بر این مطلب می‌باشند.
ریشه تقسیم‌بندی
عده محدودی از اصحاب بر اساس آیات قرآن کریم، هم سخنان و سفارشات رسول خدا (ص) را وحی الهی دانسته[۷] و هم معتقد به وجوب پیروی از آن حضرت بودند،[۸] لذا از سخنان و دستورات آن حضرت در مسئله امامت پیروی نمودند و بر اصل اسلام باقی ماندند و این روایات را سرلوحه هدایت خودشان قرار داده و بعد از پیامبر (ص) اعتقاد به امامت امام علی (ع) و اهل بیت (ع) را در حوزه دینی خودشان حفظ نمودند. این دسته از مسلمین توسط خود پیامبر (ص) شیعه علی (ع) نامیده شدند[۹] و بعد از رحلت آن حضرت بر همین نام تا امروز باقی ماندند.
اما عده ای از صحابه از این اصل منحرف شدند و به دستور پیامبر خدا (ص) در مسئله جانشینی و خلافت اعتنا نکردند. آنان در روز وفات حضرت پیامبر (ص) در حالی که علی (ع) با سایر بنی هاشم مشغول کفن و دفن پیامبر (ص) بودند، در سقیفه بنی ساعده جمع شدند و بعد از جدال و منازعه شدید با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت کردند.[۱۰] و به این ترتیب زمام حکومت و امور سیاسی و نظامی امت اسلامی را قبضه نمودند. پس از آن از بقیه مردم نیز به طرق مختلف مختلف برای ابوبکر بیعت گرفتند.
این دسته از مسلمین در ابتدا عنوان خاصی نداشتند بلکه به عنوان طرفداران عمر و ابوبکر معروف بودند. بنا بر گفته ابوحاتم رازی بعد از کشته شدن عثمان در زمان معاویه و بعد از آن به «عثمانیه» نامیده شدند و شیعیان علی (ع) در این زمان به نام «علویه» معروف بودند تا اینکه در زمان عباسیان دیگر از کلمات علویه و عثمانیه استفاده نشد و پیروان امام علی (ع) و اهل بیت (ع) به نام اولیه خود یعنی شیعه شناخته شدند و دیگران خود را «اهل سنت» نامیدند.[۱۱]
برای مطالعهٔ بیشتر
- روابط امام علی (ع) و خلفاء، رجبی، موسوی کاشمری و رهدار.
- المراجعات، شیخ شرف الدین عاملی.
- چکیده اندیشه‌ها، دکتر محمد تیجانی.
منابع
- ↑ مائده/۳.
- ↑ مائده/۶۷.
- ↑ نیشابوری، حاکم محمد بن محمد، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ج۳، ص۱۱۰.
- ↑ نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر، بی تا، ج۷، ص۱۲۰.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، تهران، اسماعیلیان، بی تا، ج۵، ص۲۰۵.
- ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، بیروت، دارصعب، بی تا، ج۳، ص۹۱.
- ↑ نجم/۳ و ۴.
- ↑ نساء/۹۵ و حشر/۷.
- ↑ طوسی، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، اول، ۱۴۱۱ ق، ص۱۶؛ و متقی هندی، علی، کنز العمال، بیروت، مؤسسه الرساله، ج۱۳، ص۱۵۶، حدیث ۳۶۴۸۳.
- ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، بیروت، دارصعب، بی تا، ج۲، ص۲۹۱.
- ↑ ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ص۱۶۸.