آداب پس از تولد فرزند
وقتی بچه ای به دنیا می‌آید چه چیزی را والدین آن بچه باید انجام بدهند از نظر شریعت اسلامی؟
در اسلام آداب و سنتهایی وجود دارند که از آغاز تولّد فرزند تا روز هفتم به آنها عمل می‌کنند. عمل به این آداب، زمینه‌های مساعد تربیتی را در فرزند به وجود می‌آورد ممکن است نقش برخی از این آداب در تربیت فرزند برای ما مخفی باشد یا تأثیر کمتری از لحاظ ظاهری در تربیت فرزند داشته باشد ولی به هر حال تأثیر خود را در فرزند خواهد گذاشت. بخشی از اینها زمینه تربیت بعدی را فراهم می‌کنند و برخی، علاوه بر آن، خود نیز اثر تربیتی دارند. این آداب عبارتند از:
۱. خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد: نخستین کاری که پیامبر(ص) و ائمه(ع) پس از تولّد فرزند انجام می‌دادند، این بود که در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه می‌گفتند. این کار آثاری همچون دوری شیطان از کودک، محفوظ ماندن کودک از دیوانگی و پیسی و غش می‌باشد.[۱]
۲. تحنیک یا کام برداشتن: از دیگر آدابی که معصومین(ع) در آغاز تولّد فرزند رعایت کرده‌اند، برداشتن کام نوزاد است. کام برداشتن بدین معناست که مقداری خرما، شیرینی یا چیز دیگری را نرم و ملایم کرده، به صورت مایع درآورند و آن را در حلق کودک بریزند. خوب است که عمل تحنیک به دست بزرگان دین افراد صالح و با تقوا انجام پذیرد. این، در جای خود امر بسیار خوبی است و چون هنگام عمل تحنیک، خوب است که برای کودک دعا کنند، دعای بزرگان برای کودک تأثیر معنوی فراوانی خواهد داشت.[۲]
۳. خوراندن تربت امام حسین (علیه السلام): امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «به بچه‌های خودپس ازتولدشان، آب رودخانه فرات وتربت امام حسین (علیه السلام) رابخورانید واگردسترسی به آنها نباشد، ازآب باران استفاده کنید.»[۳]
۴. پوشش نوزاد: پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) به پوشش کودک، به ویژه در آغاز تولّد، اهمیّت فراوانی می‌دادند. تأکید بر پوشاندن لباس سفید بر کودک و نهی از پوشاندن لباس زرد بر او، اهمیّت و تأثیر رنگ لباس بر کودک است. امروزه در روان‌شناسی رنگ‌ها نیز تأثیر رنگ‌ها بر حالات روحی ـ روانی انسانها به اثبات رسیده است.[۴]
۵. انتخاب نام نیک: در سیره معصومین(ع) انتخاب نام نیکو و زمان آن مورد تأکید واقع شده است. در مورد زمان انتخاب نام باید گفت که در سیره معصومین، زمان نام گذاری قبل از تولّد می‌باشد. اگر به بعد از تولّد واگذار شده باشد، تا روز هفتم بهتر است نامگذاری صورت گیرد. در مورد انتخاب نام هم باید سعی شود نام‌هایی انتخاب شود که مضامین عالی و دل نشین داشته باشد و سعی شود نام‌هایی که شخصیّت کودک را پائین بیاورد گذاشته نشود. چون نام، نشانگر هویت و شخصیت انسان می‌باشد و برچسبی است که تا آخر زندگی با او خواهد بود و اثر تلقینی خواهد داشت. به همین خاطر نام بزرگان را برای کودک انتخاب کردن بسیار شایسته می‌باشد.[۵]
۶. عقیقه: از مهمترین آداب و سنتهایی که در رفتار و گفتار پیامبر(ص) و ائمه(ع) بر آن تأکید شده، عقیقه برای فرزند است. تأکید بر عقیقه به حدّی است که بعضی از علمای شیعه و سنّی به وجوب آن فتوا داده‌اند ولی اکثر علمای شیعه بر استحباب مؤکّد بودنش نظر داده‌اند. اهمیّت عقیقه آنقدر زیاد است که معصومین(ع) فرموده‌اند نمی‌توان با صدقه دادن قیمت عقیقه، آن را ترک کرد. اگر در کودکی عقیقه نکنند، در بزرگی خود کودک عقیقه کند؛ و اگر کسی بمیرد و عقیقه نکند، برای او بعد از مرگ عقیقه کنند.[۶]
عقیقه کردن قربانی کردن یک گوسفند می‌باشد که بهتر است با گوشت آن یک مهمانی برای آشنایان ترتیب دهد. آثار بسیاری برای عقیقه کردن ذکر کرده‌اند که مجال بیان آنها نمی‌باشد.
۷. ختنه کردن: ختنه کردن کودک از دیگر آداب و سننی است که در سیره معصومان(ع) در روز هفتم ولادت کودک انجام می‌شود. این کار علاوه بر آثار معنوی که در روایات ذکر شده آثار بهداشتی و جنسی دیگری نیز دارد. سرطان آلت در افراد ختنه شده اصلاً دیده نشده، در حالی که بین افراد ختنه نشده، چنین سرطانی دیده شده است. سرطان پروستات در بین ختنه شده‌ها کمتر است. عفونت‌های مجاری ادراری در بین آنها کمتر است و کام جویی‌های جنسی برای آنها بهتر و راحت تر صورت می‌پذیرد.[۷]
۸. تراشیدن سر نوزاد و صدقه دادن به وزن موی او: از دیگر آدابی که پیامبر اکرم(ص) در روز هفتم ولادت کودک انجام می‌داد، تراشیدن سر نوزاد و صدقه دادن به وزن موی اوست.
نتیجه‌گیری این آداب و وظایف دو دسته آثار دارند: دسته اوّل آثار جسمی بهداشتی و دسته دیگر آثار روحی روانی. با توجّه به این دو دسته آثار آداب و سنن سه گروه می‌شوند:
- دسته اوّل: غالباً آثار جسمانی دارند مثل ختنه کردن تراشیدن موی سر کودک.
- دسته دوّم: غالباً آثار روحی ـ روانی دارند مثل اذان و اقامه گفتن در گوش کودک، انتخاب نام نیک.
۳. دسته سوّم: هر دو نوع آثار را دارند، مثل عقیقه، صدقه دادن.[۸]
مطالعه بیشتر
- حلیه المتقین، علاّمه مجلسی، انتشارات دارالهجره.
- سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت(ع) جلد اوّل ـ تربیت فرزند، سید علی حسینی زاده پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
- ریحانه بهشتی، سیما میخبر، ناشر نور الزهراء.
منابع
- ↑ حسینی زاده، سید علی، سیره تربیتی پیامبر(ص) تربیت فرزند، پژوهشکده حوزه، دانشگاه، چاپ اوّل، ۱۳۸۰، ص۵۴.
- ↑ همان، ص۵۷.
- ↑ فروع کافی، ج۶ص۲۴.
- ↑ بهشتی، ریحانه، سیما میخبر، ناشر نور الزهراء، چاپ پنجم، ۱۳۸۳، ص۱۶۶.
- ↑ حسینی زاده، سید علی، سیره تربیتی پیامبر(ص) تربیت فرزند، ۱۳۸۰، ص۶۳.
- ↑ همان، ص۶۸.
- ↑ پاک نژاد، سید رضا، اوّلین دانشگاه آخرین پیامبر، ناشر اسلامیّه، چاپ سوّم، ۱۳۶۹، ج۱۶، ص۱۶۴.
- ↑ حسنی زاده، سید علی، سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، تربیت فرزند، جلد اوّل، ص۷۴–۷۶.