تجسم اعمال در آخرت

سؤال

آيا در قيامت کارهاي خوب انسان تبديل به هادي مي شود؟

در واقع سرمايه و توشه اصلي انسان در سراي آخرت صورت‌هاي ملکوتي اعمال وي مي باشد که در اصطلاح از اين امر به عنوان تجسم اعمال ياد مي شود؛ تجسم اعمال به اين معنا است که اعمال انسان دو چهره و واقعيت دارد:

الف) چهره ملکي دنيوي که همان صورت ظاهري عمل است که هنگام عمل وجود دارد.

ب) چهره باطني و ملکوتي، اين چهره حقيقت مجرد و غير مادي و جاودان و پايدار است که در صورت نيک بودن عمل نوراني و بهشتي، و در صورت قبيح بودن عمل، ظلماني و دوزخي است.

در مورد خاص سؤال يعني اين که اعمال انسان تبديل به شخصي به نام هادي شود مطلبي در اخبار و روایات نيامده است؛ اما رواياتي وجود دارد که به بحث تجسم اعمال و به صورت نيکو آمدن اعمال حسنه و به صورت اعمال زشت آمدن اعمال سيئه در قبر اشاره دارد از جمله:

«شيخ صدوق در اوائل امالي روايت کرده است که قيس بن عاصم با جماعتي از بني تميم خدمت حضرت رسول(ص) رسيدند و از آن حضرت موعظه اي نافع خواستند، آن حضرت آنان را این گونه موعظه فرمود: اي قيس برای تو چاره‌ای نيست؛ جز این همراهی با تو دفن می‌شود و او زنده است و تو مرده‌ای؛ پس اگر او کریم باشد تو را گرامی خواهد داشت، و اگر لئیم باشد تو را رها خواهد کرد و محشور نخواهی شد مگر با او و مبعوث نخواهی شد مگر با او و سوال نخواهی شد، مگر از او؛ پس قرار مده آن را مگر صالح؛ زیرا اگر صالح باشد با او انس خواهی گرفت و اگر و اگر فاسد باشد از او وحشت خواهی کرد و آن عمل توست.

« شیخ صدوق در محاسن به سند صحيح از حضرت صادق(ع) يا حضرت باقر(ع) روايت کرده است چون مؤمن بميرد شش صورت همراه با او در قبرش داخل می‌شود، که يکي از آنها از سایر صورت‌ها خوشروتر و خوشبوتر و پاکيزه تر است،، يکي در جانب راست مي ايستد و يکي در جانب چپ و يکي در پيش رو و يک در پشت سر و يکي در پايين پا و آن که خوش صورت تر است به ساير صورت ها مي‌گويد شما کيستيد خدا شما را جزاي خير دهد از جانب من، صاحب جانب راست گويد من نمازم، صاحب جانب چپ گويد من زکاتم، آن که در پيش روست گويد من روزه ام آن که در عقب است گويد من حج ام و عمره ام و آن که در پيش پاست گويد من بر و احسان به برادران مؤمنم، پس آن ها گويند به او تو کيستي که از همه ما بهتر و خوشبوتر و خوشروتري گويد: من ولايت آل محمد صلوات الله عليهم اجمعين هستم».

در تفاسير و کتب اخلاقي نيز بحث تجسم اعمال انسان به صورت هاي زيبا يا صورت هاي زشت مطرح شده است؛ از جمله در تفسير اطيب البيان آمده است «کسي که با احاديث و کلمات آل بيت اطهار(ع) کم و بيش آشنايي داشته و خدا را قادر مطلق بداند شگفت آور نيست؛ زيرا اين گونه مطالب در اخبار راجع به تجسم اعمال و به صورت نيکو آمدن اعمال حسنه و به صورت زشت آمدن اعمال سيئه و در قبر وارد شدن نماز به صورت زيبا و کج خلقي به صورت زشت و نفرين يا دعا کردن نماز و موازنه بين اعمال خير و شر که مفاد آيه شريفه نيز مي باشد بسيار است...»

در برگزيده تفسير نمونه نيز ذيل جمله «ليروا اعمالهم» آمده است «... در آن روز اعمال آدمي به صورت هاي مناسبي تجسم مي يابد و در برابر او حضور پيدا مي کند و همنشيني با آن مايه نشاط يا رنج و بلاست».

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ـ شيخ عباس قمي، منازل الآخره، انتشارات ارشاد.