پیش نویس:مرجع تقلید

سؤال

مرجع تقلید کیست و مرجعیت به چه معناست و دارای چه ویژگی‌هایی می‌باشد و وظایف مرجع تقلید چیست؟

مرجع تقلید و مرجعیت

مرجع تقلید در فقه شیعه به فردی گفته می‌شود که دارای شرایط خاصی است و توانایی استنباط احکام شرعی از منابع دینی (قرآن، سنت، عقل و اجماع) را دارد. این فرد به دلیل دانش عمیق و تخصص در علوم دینی، به عنوان یک راهنمای دینی برای مقلدین (پیروان) عمل می‌کند. مقلدین در مسائل شرعی و احکام دینی از فتواها و نظرات مرجع تقلید خود پیروی می‌کنند. همچنین مرجعیت مفهومی است که به نقش و جایگاه یک عالم دینی (مرجع تقلید) اشاره دارد. این مفهوم شامل مسئولیت‌ها، اختیارات و وظایفی است که یک مرجع تقلید در هدایت دینی، اجتماعی و گاهی سیاسی جامعه‌ی شیعه بر عهده دارد. مرجعیت دو بعد اصلی دارد:

1. بعد علمی: توانایی استنباط احکام شرعی از منابع دینی
2. بعد اجتماعی: هدایت مردم در مسائل دینی، اخلاقی و گاهی اجتماعی و سیاسی

شرایط مرجع تقلید

مرجع تقلید باید دارای شرایط خاصی باشد تا بتواند به عنوان مرجع دینی شناخته شود. این شرایط در منابع فقهی به طور مفصل بررسی شده‌اند. برخی از مهم‌ترین شرایط عبارتند از:

• اجتهاد: به معنای توانایی استنباط احکام شرعی از منابع اصلی دین (قرآن، سنت، عقل و اجماع) است. یزدی در عروه الوثقی تقلید را اینگونه تعریف می‌کند: "التقلید هو الرجوع إلی المجتهد الجامع لشرائط الفتوی؛ تقلید، مراجعه به مجتهدی است که شرایط فتوا دادن را دارا باشد" بی‌تردید کسی که مجتهد باشد، میتواند حکم صحیحی را صادر کرده و شرایط فتوا را داراست.
• عدالت: عدالت به معنای داشتن تقوا و پرهیزگاری در رفتار و اعمال است. امام خمینی در تحریر الوسیله می‌فرمایند: "یجب أن یکون المجتهد عادلاً، یعنی متصفاً بالتقوی و الورع؛ واجب است که مجتهد عادل باشد، یعنی متصف به تقوا و پرهیزگاری باشد"