اعمال و دعای روز اول ماه رمضان

سؤال

برای روز اول ماه رمضان چه اعمال و دعاهایی سفارش شده است؟

برای روز اول ماه رمضان، ادعیه و اعمالی در برخی کتب دعا آمده است. قبول نماز و روزه و گذشت از گناهان، از مضامین دعاهای روز اول ماه رمضان است. غسل و دادن صدقه و خواندن نماز از اعمالی است که انجام آن در این روز سفارش شده است.

دعا

علامه مجلسی (درگذشت ۱۱۱۰ق) در زاد المعاد دعایی برای روز اول ماه رمضان آورده است:

« ِاللَّهُمَ‏ اجْعَلْ‏ صِيَامِي‏ فِيهِ‏ صِيَامَ‏ الصَّائِمِينَ‏ وَ قِيَامِي‏ فِيهِ‏ قِيَامَ‏ الْقَائِمَيْنِ‏ وَ نَبِّهْنِي فِيهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغَافِلِينَ وَ هَبْ لِي جُرْمِي فِيهِ يَا إِلَهَ الْعَالَمِينَ وَ اعْفُ عَنِّي يَا عَافِياً عَنِ الْمُجْرِمِينَ خدایا روزه مرا در این روز مانند روزه روزه‌داران حقیقی و نمازم را مانند نمازگزاران واقعی قرار ده و مرا از خواب غافلان هوشیار ساز. ای پروردگار عالم، در این روز گناهم را ببخش و از زشتی‌هایم عفو فرما ای عفو کننده از گناهکاران. »

کفعمی از عالمان شیعه قرن نهم در کتاب «البلد الأمين و الدرع الحصين‏» دعای روز اول را با کمی کوتاه‌تر نقل کرده است: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِيَامِي‏ فِيهِ‏ صِيَامَ‏ الصَّائِمِينَ‏ وَ هَبْ لِي جُرْمِي فِيهِ يَا إِلَهَ الْعَالَمِينَ وَ اعْفُ عَنِّي يَا عَافِياً عَنِ الْمُجْرِمِينَ». اثر دعای روز اول ماه رمضان را ثواب بسیار، درجات رفیع و پاک شدن گناهان دانسته‌اند.

روزه را بر سه قسم دانسته‌اند:

• روزه عام؛ روزه‌ی عموم مردم که تنها نمی‌خورند و نمی‌آشامند، اما اعضای دیگر بدن از گناه خودداری نمی‌کنند.
• روزه خاص؛ روزه ای است که روزه‌دار، علاوه بر اینکه از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کند، اعضاء و جوارحش هم روزه دارد.
• روزه خاص الخاص؛ روزه‌ای که غیر از خدا هیچ چیز دیگری در دل روزه‌دار نباشد. این روزه را بالاتر از همه روزه‌ها دانسته‌اند.

احمد مجتهدی تهرانی عالم و مدرس اخلاق در حوزه علمیه تهران معتقد است؛ شخص در ابتدای دعای روز اول ماه رمضان، دعا می‌کند که روزه‌اش مانند روزه‌داران خاص الخاص باشد و جز خداوند چیزی را در نظر نداشته باشند. او همچنین یکی از موارد قائمین که در این دعا مانند آن‌ها بودن خواسته شده را کسانی می‌داند که در نماز از خوف خدا، گریه می‌کنند.

اعمال

شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان، برای روز اول ماه رمضان اعمالی مانند غسل در آب جاری، پاشیدن گلاب بر صورت، دو رکعت نماز اول ماه، صدقه‌دادن را ذکر کرده است. برخی منابع به نماز خاصی برای شب اول ماه رضان اشاره کرده‌اند که علامه مجلسی آن‌ را نامعتبر دانسته است.

برخی کتاب‌ها به خواندن دعایی پس از طلوع فجر توصیه کرده‌اند: «اَللَّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَدِ اِفْتَرَضْتَ عَلَيْنَا صِيَامَهُ وَ أَنْزَلْتَ فِيهِ اَلْقُرْآنَ هُدىً لِلنّٰاسِ وَ بَيِّنٰاتٍ مِنَ اَلْهُدىٰ وَ اَلْفُرْقٰانِ اَللَّهُمَّ أَعِنَّا عَلَى صِيَامِهِ وَ تَقَبَّلْهُ مِنَّا وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا وَ سَلِّمْهُ لَنَا فِي يُسْرٍ مِنْكَ وَ عَافِيَةٍ إِنَّكَ عَلىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ يَا رَحْمَنُ يَا رَحِيمُ؛ خدایا ماه رمضان آمد، و تو روزه آن را بر ما واجب کرده اى، و قران را در آن براى هدایت و دلایلى روشن از هدایت و وسیله تشخیص حق از باطل نازل نموده اى. خدایا ما را بر روزه اش یارى کن، و آن را از من بپذیر، و ما را در آن و از آن سالم بدار، و آن را براى ما سالم گردان، در آسانى و عافیت از جانب خویش، همانا تو بر هرچیز توانایى، اى بخشنده، اى مهربان»