پیشگویی‌های قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

آیا قرآن واقعا پیشگویی کرده است؟!

پیش‌درآمد

در کتاب‌های کلام اسلامی و علوم قرآن، غالبا به بحث اعجاز قرآن اشاره شده و متکلمان ضمن ارائه‌ی تعریفی از معجزیت قرآن، وجوهی را برای آن بیان کرده‌اند؛ یکی از وجوه اعجاز قرآن، که دلیلی بر الاهی بودن آن تلقی‌ شده است، إخبار غیبی قرآن از رویدادهایی است که در آینده اتفاق می‌افتاد و در آن مقطع، پیش‌بینی آن هم بسیار از ذهن‌ها دور می‌بود؛ حال پرسش این است که آیا این خبرها از سنخ پیش‌گویی‌های پیش‌گویان است یا از سنخ دیگری است؟ برخی از مخالفان اسلام با مقایسه آیات قرآن و نوشته‌های پیش‌گویانه‌ی برخی از پیش‌گویان مشهور جهان، این وجه از معجزیت قرآن را موردسؤال قرار داده و خواسته‌اند از این رهگذر به اعتبار کل قرآن آسیب رسانند؛ در این نوشتار به یکی از این دست شبهات، توجه کرده و به بررسی و نقد آن خواهیم پرداخت.

چکیده‌ی شبهه

ادعا می‌شود که در قرآن در چندین مورد نسبت به حوادث آینده پيش‌گويي شده و مسلمانان این پیش‌گویی‌ها را نشانه‌ی غیربشری بودن قرآن دانسته‌اند! حال جای این پرسش است که اگر صرف پیش‌گویی از یک حادثه، دلیل حقانیت و الاهی‌بودن کتاب یا سخن یا ادعایی است، پس تفاوت ماهيتي میان پيش‎گويي‎هاي قرآن با پيشگويي‎هاي انسان‎هايي مانند ژون ورن، نوستر آداموس و... چيست؟! با این استدلال ناچار باید این افراد را پیامبر و کتاب‌هایشان را کتاب‌های آسمانی بدانیم!

چکیده‌ی نقد

يكي از اعجازهای محتوایي قرآن كريم، إخبار از آينده و گزارشی قطعی از حوادثی است که در آینده باید رخ می‌داده است؛ البته پيش‌گويي‌های قرآن با پيش‌گويي‌های انسان‌ها متفاوت است؛ زيرا آن چه قرآن از آن خبر مي‎دهد و به اصطلاح پيش‎گويي مي‎كند، از منبع كامل وحي و غيب صادر شده و متكي بر علم بي‎پايان خداوند متعال است و هيچ خطا و شكي در تحقق آن نيست؛ ولي پيش‌گويي‎هايي كه از انسان‎ها صادر مي‎شود، بيش‌تر بر اساس حدس، گمان، شهود و در یک کلام، متكي بر علم محدود انسانی است و امكان اشتباه و خطا در آن فراوان است!

مقدمه

قرآن كريم معجزه‌ی جاويد پيامبر گرامي اسلام(ص) است؛ این کتاب آسمانی در حقیقت کتاب زندگی و تبیین و توضیح زیست مؤمنانه است و نه کتاب پیش‌گویی یا هرموضوع دیگر! قرآن آمده است تا شیوه‌ی خدایی‌زیستن و زندگی بر محور توحید را به آدمیان بیاموزد و در این راه تنها به مباحثی می‌پردازد که این هدف را تحقق بخشد و البته هرموضوع را به اندازه و به شیوه‌ای بیان می‌کند که هدف موردنظرش را تأمین کند؛ اگر در مواردی، پیش‌گویی (هرچند نمی‌توان نام آن را پیش‌گویی نهاد؛ بلکه إخبار از غیب است) کرده است، نه با هدف پیش‌گویی است، بلکه برای تقویت قلوب مؤمنان و نیروبخشیدن به انگیزه‌های آنان است؛ اگر در جایی به پدیده‌های طبیعی پرداخته، نه برای این است که گزارشی از مسائل علمی به دست دهد؛ بلکه برای توجه دادن به توحید و ارائه‌ی آیات خداشناسی است؛ اگر از پیشینیان سخن گفته، نه برای قصه‌گویی وتاریخ‌نگاری است؛ بلکه برای درس‌آموزی از زندگی و سرانجام نیک یا بد آن‌هاست؛ بنابر این نباید انتظار داشت که قرآن، پر از پیش‌گویی‌هایی، آن هم به سبک و سیاق کاهنان و پیش‌گویان، باشد؛ ازآنجا که قرآن کتاب هدایت و تعلیم اخلاق و حکمت است، به هرچیز چنان می‌نگرد که آیا این هدف متعالی را محقق می‌کند یا نه؟ پیش‌گویی‌های قرآن، اگر چه به عنوان تحدی، در قرآن نیامده است، اما باتوجه به اینکه نوعی اخبار از غیب است، می‌تواند موضوع تحدی و هم‌آورد‌طلبی، برای اثبات حقانیت آن در برابر مخالفان هم قرار گیرد!

سخن قرآن پیشگویی نیست، إخبار از غیب است!

يكي از اعجازهای محتوایي قرآن كريم، إخبار از آينده و گزارشی قطعی از حوادثی است که در آینده باید رخ می‌داده است؛ البته پيش‌گويي‌های قرآن با پيش‌گويي‌های انسان‌ها متفاوت است؛ زيرا آن چه قرآن از آن خبر مي‎دهد و به اصطلاح پيش‎گويي مي‎كند، از منبع كامل وحي و غيب صادر شده و متكي بر علم بي‎پايان خداوند متعال است و هيچ خطا و شكي در تحقق آن نيست؛ ولي پيش‌گويي‎هايي كه از انسان‎ها صادر مي‎شود، بيش‌تر بر اساس حدس، گمان، شهود و در یک کلام، متكي بر علم محدود انسانی است و امكان اشتباه و خطا در آن فراوان است؛ مسلما إخبار قرآن در مقطع نزول آیات، نمی‌تواند معجزه تلقی شود؛ زیرا علی الفرض، هنوز وقت تحقق آن نرسیده و مخاطبان قرآن تحقق وعده‌ی آن را با چشم خود ندیده‌اند؛ پس پیشگویی‌های قرآن در مقطع نزول آیات، صرفا با هدف امیدبخشی و ایمان‌افزایی در قلوب مؤمنان و یاری‌کردن آن‌ها برای تقویت صبر و پایداری است؛ آری! پس از تحقق خبر غیبی، نوعی معجزه ‌هم محسوب می‌شود و اعتماد و اطمینان مؤمنان را به پیامبر و صدق گفتار او افزایش می‌دهد.

برخي از پيش‎گويي‎هاي قرآن كريم

۱. إخبار از فتح قریب‌الوقوع مكه به دست مسلمانان؛ " (ای پیامبر!) به كافران بگو (از پيروزي کنونی خود در جنگ احد شاد نباشید) به زودي شکست خواهيد خورد (وسپس در رستاخيز) به سوي دوزخ محشور می‌شوید و دوزخ چه قرارگاه بدی است!

این آيه، پس از جنگ احد نازل شده است؛ در حالي كه مسلمانان از نظر شرایط ظاهری سیاسی و نظامی، تا حد قابل توجهی دچار شکست شده و ناامیدی در دل بسیاری از آن‌ها نفوذ کرده بود؛ در این آیه خداوند از پيروزي قریب الوقوع مسلمانان در آينده سخن می‌گوید و ضمن بیم دادن و هشدار به کافران، به مؤمنان، بشارت موفقیت و پیروزی می‌دهد؛ خیلی زمان نمی‌گذرد که وعده‌ی قرآن تحقق می‌یابد و درهای مكه به دست مسلمانان گشوده می‌شود!

۲. إخبار از پیروزی امپراتوری روم بر امپراتوری ايران؛ هنگامي كه ايرانیان لشکر روم را شكست داند و این امر موجب خوشحالي قريش شد، قرآن کریم، برای شادی و قوت قلب مسلمانان، با قاطعيت تمام خبر از پیروزی قریب الوقوع رومیان بر ایرانیان در کم‌تر از ده سال، می‌دهد و این اتفاق، چنانکه قرآن از آن خبر داده بود، به وقوع پیوست؛

۳. إخبار از ادامه و فزونی نسل پيامبر اكرم(ص) ؛

۴. إخبار از شكست كفار در جنگ بدر؛

۵. إخبار از ناتواني انسان‎ها از آوردن همانند سوره‌ای، یا آیه‌ای یا ده آیه از قرآن؛

۶. خبر از تحريف‌ناپذيري قرآن كريم؛

و...

براي مطالعه بيش‌تر:

۱. محمدهادي معرفت، علوم قرآني، (قم، انتشارات التمهيد، چ اوّل، سال ۱۳۷۸)؛

۲. سيد محمدباقر حجتي، تاريخ قرآن كريم، (تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چ دوّم، سال ۱۳۷۷)؛

۳. محمدتقي مصباح يزدي، قرآن‌شناسي، (قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، چ اوّل، سال ۱۳۷۶)؛

۴. سيد رضا مؤدب، اعجاز قرآن، (قم، انتشارات احسن الحديث، چ اوّل، سال ۱۳۷۹).