سند روایت سیر تدریجی تکامل بدن انسان

سؤال

آیا این حدیث معتبر است: حضرت امام علی (علیه السّلام) در ضمن حدیثی مدارج تکامل و رشد انسان را در سنین مختلف تا رسیدن به دوران بلوغ و آخرین مرحله نموّ شرح داده و درباره رشد استخوان‌های طولی بدن که ملاک طول قامت انسان است فرموده: در سن ۲۴ سالگی استخوان‌های دراز و قامت آدمی به رشد نهایی خود می‌رسند و سپس متوقّف می‌گردند؟

این روایت در کتاب جعفریات و مضمون آن در کتاب کافی و تهذیب الاحکام آمده است و محدث نوری هم روایت کتاب جعفریات را نقل کرده است، هیچ‌کدام از این روایات از نظر سندی معتبر نبوده و قابل استناد نمی‌باشند.

متن حدیث

«... فَقَالَ عَلِيٌّ ع يَا أَبَا بَكْرٍ إِنَّ الْغُلَامَ إِنَّمَا يَثَّغِرُ فِي سَبْعِ سِنِينَ وَ يَحْتَلِمُ فِي أَرْبَعَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ يُسْتَكْمَلُ طُولُهُ فِي أَرْبَعٍ وَ عِشْرِينَ وَ يُسْتَكْمَلُ عَقْلُهُ فِي ثَمَانٍ وَ عِشْرِينَ سَنَةً فَمَا كَانَ بَعْدَ ذَلِكَ فَإِنَّمَا هُوَ بِالتَّجَارِبِ.»^[۱]

«

...امام علی(ع) به ابوبکر گفت: «بچه‌ها در هفت سالگى كودكى را كنار مى‌گذارند؛ در چهارده سالگى بالغ مى‌شوند؛ قدشان در ۲۴ سالگى به بيشترين حدّ خود مى‌رسد، و خردشان در ۲۸ سالگى به كمال مى‌رسد؛ پس هر چه پس از آن باشد، بر اثر تجربه است.»

»

سند

مرحوم محدث نوری این داستان را در کتاب مستدرک الوسائل از کتاب جعفریات نقل کرده است.^[۲]

قسمت آخر این روایت یعنی سخنان امیر مؤمنان (سلام الله علیه) را مرحوم کلینی در کتاب کافی^[۳] و مرحوم شیخ طوسی در کتاب تهذیب^[۴] از کتاب کافی نقل کرده است.

سند روایت کتاب جعفریات

هر چند اصل کتاب جعفریات یکی از کتاب‌های معتبر شیعه می‌باشد؛ اما نسخه‌ای که امروزه در دسترس است و از مقدمه‌ای که در آن وجود دارد،^[۵] روشن می‌شود که این سلسله سند معتبر نیست و قابل استناد نمی‌باشد و فقط به روایاتی از این کتاب می‌توان استناد کرد که با سلسله سند دیگری در کتاب‌های معتبر نقل شده باشد که متأسفانه این روایت در کتاب‌های معتبر و با سند معتبر نیز نیامده است و مستدرک الوسائل نیز از همین کتابی نقل کرده که امروز در کتابخانه‌ها موجود است و قابل استناد نمی‌باشد.

سند روایت کتاب کافی و تهذیب الاحکام

علامه مجلسی هر دو حدیث را هم در مرآه العقول که شرح روایات کافی مرحوم کلینی است^[۶] و هم در ملاذ الاخیار که شرح تهذیب الاحکام شیخ طوسی است،^[۷] مجهول می‌داند.

از این‌رو روایات کافی و تهذیب هم معتبر نیستند.

منابع

↑ ابن اشعث، محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران، مکتبه النینوی الحدیثه، چاپ اول، بی تا، ص۲۱۲.
↑ نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۸۵، حدیث۴۴ و ج۱۵، ص۱۶۵، حدیث۱۷۸۷۳.
↑ کلینی، محمد، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۶، ص۴۶، حدیث۱ و ج۷، ص۶۹، حدیث۸.
↑ طوسی، محمد، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۸، ص۱۱۱، حدیث۲۷ و ج۹، ص۱۸۳، حدیث۱۳.
↑ رک: ابن اشعث، محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران، مکتبه النینوی الحدیثه، چاپ اول، بی تا، ص۴.
↑ مجلسی، محمد، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ ق، ج۲۱، ص۸۱ و ج۲۳، ص۱۱۰.
↑ مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی نجف، چاپ اول، ۱۴۰۶ ق، ج۱۳، ص۲۲۰ و ج۱۵، ص۶۳.

[1] ابن اشعث، محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران، مکتبه النینوی الحدیثه، چاپ اول، بی تا، ص۲۱۲.

[2] نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۸۵، حدیث۴۴ و ج۱۵، ص۱۶۵، حدیث۱۷۸۷۳.

[3] کلینی، محمد، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۶، ص۴۶، حدیث۱ و ج۷، ص۶۹، حدیث۸.

[4] طوسی، محمد، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۸، ص۱۱۱، حدیث۲۷ و ج۹، ص۱۸۳، حدیث۱۳.

[5] رک: ابن اشعث، محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران، مکتبه النینوی الحدیثه، چاپ اول، بی تا، ص۴.

[6] مجلسی، محمد، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ ق، ج۲۱، ص۸۱ و ج۲۳، ص۱۱۰.

[7] مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی نجف، چاپ اول، ۱۴۰۶ ق، ج۱۳، ص۲۲۰ و ج۱۵، ص۶۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]