باقیات الصالحات
باقیات الصالحات به معنای آثار نیک و اقدامات عام‌ّالمنفعه است، که پس از مرگ نیز بر جای می‌ماند. البته باقیات الصالحات در کاربرد قرآنی آن، شامل همه کارهای نیک انسان است؛ چراکه ثواب آن برای همیشه در آخرت باقی است.
صدقه جاریه، برپایی سنت‌های دینی مانند برگزاری جلسات تفسیر قرآن و فرزند صالح، مواردی هستند که ثواب آن پس از مرگ نیز به فرد می‌رسد. رجال‌شناسان روایاتی را که به این مطلب دلالت می‌کنند، معتبر دانسته‌اند.
مفهوم‌شناسی
باقیات الصالحات در کاربرد عرفی آن به معنای آثار نیک و اقدامات عام‌ّالمنفعه است، که پس از مرگ نیز بر جای می‌ماند.[۱]
مفهوم قرآنی
باقیات الصالحات در کاربرد قرآنی آن، شامل همه کارهای نیک انسان است؛ چراکه ثواب آن برای همیشه در آخرت باقی است؛ برخلاف کارهای دنیایی که تأثیر آن محدود به دنیا است و پس از مرگ فایده‌ای برای انسان ندارد.[۲]
سند روایات
رجال‌شناسان و مُحَدِّثان روایاتی[۳] را که بیانگر پیوستن آثار اعمال صالح دنیایی به مؤمن، پس از مرگ او است، معتبر دانسته‌اند؛ زیرا شمار آن به گونه‌ای است که به صادر شدن آن از معصوم(ع) اطمینان حاصل می‌شود. برخی از این روایات دارای سند صحیحی نیز هستند که گویای قطع نشدن حسنات مؤمنان پس از مرگ‌شان است.[۴]
صدقه جاریه
یکی از کارهای نیک که ثواب آن پس از مرگ باقی است و به فرد می‌رسد، صدقه جاریه است.[۴] مراد از صدقه جاریه، هزینه‌گذاری در راه نیکی است که منفعت عمومی را در پی دارد؛ مانند ساخت مسجد، بیمارستان و دیگر موقوفات.[۵] در برخی روایات، صدقه و وقف دو ذخیره در روز آخرت و قیامت معرفی شده‌اند.[۶] در روایات به نهال کردن درخت و کندن چاه نیز اشاره شده است.[۷]
برپایی سنت‌های دینی
یکی از کارهایی که ثواب آن پس از مرگ نیز به فرد می‌رسد، برپایی سنت‌های دینی است که سبب هدایت انسان‌ها می‌شود؛ طوری که پس از مرگ وی نیز، انسان‌ها با سنتی که او ایجاد کرده هدایت می‌شوند.[۴] برپایی جلسات تفسیر قرآن و شرح حدیث، از این جمله هستند.
بر پایه روایات، باقی گذاشتن مصحف از خود، یکی دیگر از مواردی است که ثواب آن پس از مرگ نیز به فرد می‌رسد. منظور از مصحف، نوشتن قرآن یا کتاب‌های هدایت‌کننده دانسته شده است.[۸]
فرزند صالح
فرزند صالح یکی از مواردی است که ثواب آن پس از مرگ والدین نیز به آنها می‌رسد.[۷] فرزند صالح با اعمالی مانند استغفار برای والدین، زیارت نیابی، حج نیابی، صدقه، نماز و روزه[۹] سبب تکامل برزخیِ والدین خود می‌شود. بر اساس روایتی، فرزندی که برای والدین خود دعا می‌کند، یکی از مواردی است که ثواب آن پس از مرگ به والدین می‌رسد.[۱۰]
منابع
- ↑ فرهنگ معین، ذیل باقیات الصالحات؛ همچنین نگاه کنید به حسینی ، سید محمدرضا، تراثنا محرم، ربیع الأول ۱۴۱۲ق، سال هفتم، شماره ۱، ص۶۵۳.
- ↑ نگاه کنید به حسینی ، سید محمدرضا، تراثنا محرم، ربیع الأول ۱۴۱۲ق، سال هفتم، شماره ۱، ص۶۵۳.
- ↑ حر عاملی، محمد، وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۱۷۲، باب ۱۶؛ بن حمد آل سعدی، عبد الرحمن، بهجه قلوب الأبرار وقره عیون الأخیار فی شرح جوامع الأخبار، عربستان، وزاره الشئون الإسلامیه والأوقاف والدعوه والإرشاد، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۱۰۲، به نقل از صحیح مسلم، کتاب الوصیه، باب ما یلحق الإنسان من الثواب بعد وفاته، حدیث ۱۶۳۱.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ کلینی، محمد، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۵۶، حدیث ۱.
- ↑ فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی(ع)، ۱۴۰۶ق، ج۲۵، ص۵۸۶.
- ↑ ابن حیون مغربی، نعمان، دعائم الإسلام، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۳۴۱.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ کلینی، محمد، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۵۷، حدیث۵.
- ↑ نگاه کنید به روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج۱۱، ص۱۶۵.
- ↑ مجلسی، محمدتقی، روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج۱۱، ص۱۶۶.
- ↑ ابن أبی جمهور، محمد، عواالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، قم، دار السید الشهداء، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۲۶۰، حدیث ۱.