مفهوم غیبت امام زمان(ع)
مفهوم غيبت امام زمان (عجل الله تعالي فرجه شريف) را بيان كنيد.
غيبت ممكن است به دو صورت باشد:
۱. غيبت معرفتي
غيبت معرفتي، همان غيبت شخصيتي وحقوقي است. در اين فرض امام زمان(عج) از ديد معرفتي ما مخفي است، يعني آن حضرت به طور عادي زندگي ميكند و مردم كوچه و بازار او را ملاقات كرده و با او نشست و برخاست و معاشرت ميكنند وحضرت با مردم همدم و هم صحبت مي‌شود ولي مردم او را نمي شناسند و نمي دانند كه او امام زمان(عج) است حكمت الهي چنين اقتضا كرده كه حضرت به وسيله ناشناس ماندن از خطرات احتمالي ستمگران و ظالمان در امان بماند. رواياتي بر اين نظريه دلالت ميكند امام صادق(ع) فرموده: « در صاحب اين امر (حضرت مهدي) سنتهايي از پيامبران است … و سنتي که از يوسف عليه السلام دارد. مستور بودن است. خداوند بين او و مردم حجابي قرار ميدهد، به طوري كه او را ميبينند ولي نميشناسند[۱].
۲. غيبت جسماني كه به دو صورت محتمل است
الف- نامرئي بودن امام زمان(عج) به اين معني كه امام روي همين زمين است و اينجا زندگي ميكند و به جاهاي مختلف ميرود و از احوال و رفتار شيعيان مطلع مي‌شود و آنها را مورد عنايت و لطف خود قرار ميدهد، ولي هيچ كس وجود حضرت را با چشمان ظاهري نميبيند، چنانكه حضرت خضر چنين است. امام رضا عليه السلام فرمود : «خضر عليه السلام آب حيات نوشيده، تا نفخ صور زنده است، او به نزد ما ميآيد و سلام ميدهد ما صداي او را ميشنويم… و در هر سال در مراسم حج حاضر است … ولي ما او را نميبينيم» [۲].
اين نوع اختفاء كه همان ناپيدائيست، با اختفا به صورت ناشناس بودن، فرق دارد، زيرا اختفا به صورت ناشناسي به طور عادي صورت ميگيرد و هيچ گونه اتفاق خارق العاده اي رخ نمي دهد و اما استتار به شكل نامرئي بودن نياز به اعجاز دارد، تا حضرت در حين حضور، ظهور نداشته باشد…
ب- غيبت جسماني با تصرف در چشمان مردم: در اين فرض ناپيدائي حضرت مهدي عليه السلام به خاطر دخل و تصرف ايشان در چشمان مردم است. در اين مورد نيز نياز به اعجاز و قدرت الهي است تا در حين حضور و ظهور امام عليه السلام در ميان مردم و حضور و ظهورشان در اجتماعات و تجمعات، ديده نشود. در قرآن كريم و روايات به مواردي اشاره شده كه با معجزه الهي، افرادي نميتوانستند يك موجود قابل ديدن را مشاهده نمايند مثل اين آيه شريفه كه مي فرمايد: «پيش روي آنان سدي قرار داديم، و در پشت سرشان سدي و چشمانشان را پوشاندهايم، لذا نميبينند»[۳] از عبد الله بن مسعود نقل شده كه قريش كنار در خانه رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) جمع شدند، آن حضرت از منزل بيرون آمدند و بر سر آنان خاك پاشيد و آن حضرت را نميديدند.[۴] و در آيه ديگر ميفرمايد: وقتي قرآن ميخواني، بين تو و كساني كه به آخرت ايمان نميآورند پردهاي پوشيده قرار ميدهيم. [۵] معجزه به دو صورت متصور است يا در بيننده اثر ميگذارد، يا در ديده شده، تصرف در بيننده به اين صورت است كه او را از ديدن چيزي كه در جلو اوست ناتوان كند و مكان را تهي از امام به بيند. و تصرف در ديده شده چيزي كه قابل ديدار است، واضحترين راهش اين است كه معجزه ميان رسيدن صورت نوري (تصوير) صادر شده از جسم حضرت مهدي(عج) يا ابداع صورتي او و غير اين ها از آنچه كه حواس پنجگانه دريافت ميكند حايل شود و نگذارد كه به بيننده يا شنونده برسد. بدين ترتيب اين شخص از ادراك واقعيتي كه پيش روي او نهاده شده است عاجز مي‌شود. از آنچه علماء فرموده اند استفاده مي‌شود از انواع غيبتي كه براي امام زمان متصور است نوع اول آن است يعني غيبت معرفتي اگر چه آيت الله صافي مي‌فرمايند: هر دو صورت در رابطه با امام متصور است.
مطالعه بيشتر
۱- ماهنامه مبلغان شماره ۲۴ از معاونت تبليغ و آموزشهاي كاربردي حوزه علميه تهران ۱۴۲۲، چگونگي غيبت امام زمان، ص۳۶.
۲- امامت و مهدويت آيه الله صافي گلپايگاني جلد ۳.
۳- منتخب الاثر آيه الله صافي گلپايگاني مؤسسه سيده معصومه چاپ اول.