تغییر محل دفن

سؤال

اگر محل دفن کسی بعد از چند سال تغییر کند باز هم شب اول قبر دارد و در عالم برزخ مکان او تغییر می‌کند؟

طبق آنچه از قرآن و روایات معصومین(ع) استفاده می‌شود، انسان در فاصله میان مرگ و رستاخیر عمومی، یک زندگانی محدود و موقتی دارد که برزخ و واسطه میان حیات دنیا و زندگی آخرت است.

انسان بعد از مرگ از جهت اعتقاداتی که داشته و اعمال نیک و بدی که در دنیا انجام داده مورد بازپرسی خصوصی قرار می‌گیرد و پس از محاسبه اجمالی، طبق نتیجه ای که گرفته شد به یک زندگی شیرین و گوارا یا تلخ و ناگوار محکوم گردیده، با همان زندگی در انتظار روز رستاخیر عمومی به سر می‌برد.

زندگی برزخی اولین زندگی بعد از مرگ و انتقال به عالم دیگر است و بین مسلمانها اتفاقی است که از میت در قبر سوالاتی می‌شود و با این محاکمه محدود و اجمالی جایگاه او در عالم برزخ مشخص می‌شود، اگر از عهده سؤالها بر بیاید و بتواند پاسخ صحیح بدهد از نعمتهای خداوند برخوردار و در عالم برزخ متنعّم می‌گردد و اگر در پاسخ دادن عاجز بماند، گرفتار عذاب برزخی می‌شود و تا یوم موعود که همان رستاخیر عمومی است در انتظار می‌ماند. اما این زندگی در مکانی مادی نیست و اصولاً جسم برزخی انسان مادی نیست و زندگی برزخی ارتباطی به محل دفن ندارد، پس با انتقال میّت به جای دیگر و دفن او در مکانی غیر از جایی که قبلاً دفن شده بود، جایگاه او را در عالم برزخ عوض نمی‌کند و سؤال شب اول قبر برای او تکرار نمی‌شود، زیرا که تکلیف او روشن شده و مکان او تعیین گردیده است و روح او در بدنی که شبیه بدن دنیوی است، اما بدنی که لطیف است و مناسب آن نشئه از حیات است زندگی می‌کند. اگر از نیکان باشد در جوار پاکان و مقربان درگاه الهی از نعمت‌های خداوند برخوردار می‌گردد و اگر از بدان باشد در مصاحبت شیاطین و پیشوایان گمراه عالم برزخ را سپری می‌نماید.

ناگفته نماند در عالم برزخ فردی که از دنیا رفته دیگر نمی‌تواند اعمالی انجام دهد، ولی اگر دیگران در رابطه با میت احسانی و هر گونه عمل نیکی به قصد او انجام بدهند به او می‌رسد یا اگر در حیات خود سنّت و هرگونه برنامه بدنی پدیدآورد و پس از مرگش به آن سنّت عمل شود و آن برنامه بد در میان مردم باشد، بهره ای از گناه و خلاف در عالم برزخ در پرونده او ثبت می‌گردد و هم چنین اگر پایه‌گذار یک عمل خوبی در جامعه باشد، مؤسس آن کار خوب هم بهره‌مند می‌گردد

پس با تغییر مکان دفن، جایگاه میت در عالم برزخ عوض نمی‌شود اما وضعیت میت در برزخ با عوامل دیگری همچون احیا سنت حسنه یا خیرات کردن برای میت با تربیت فرزند صالح تغییر می‌کند.

مطالعه بیشتر

۱. علامه طباطبائی، شیعه در اسلام، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ دوازدهم، ۱۳۷۶، ص۱۶۲.

۲. آل علی حسینی شاهرودی، آیت الله سید جواد، انسان در مراحل ششگانه، قم، انتشارات پردیسان، نشر مؤسسه اسلامی ترجمه، چاپ اول ۱۳۷۹ از ص۸۳ تا ۲۷۳ مرحله پنجم کتاب عالم برزخ.

۳. محمدی اشتهاردی، محمد، عالم برزخ در چند قدمی ما، تهران، انتشارات کتاب یوسف، چاپ اول، ۱۳۸۱، صفحه ۱۰۵.