لعن در اسلام

سؤال

جایگاه لعن در مفاهیم اسلامی چیست؟

متن ارائه‌شده به تفاوت‌های بین سبّ، شتم و لعن در اسلام می‌پردازد. فحش و سبّ به ویژه اگر دروغ باشند، از نظر شرع حرام است، در حالی که لعن به معنای بیزاری از اعمال زشت دیگران و دعا برای دوری آن‌ها از رحمت خدا، جایز است. قرآن و روایات نیز به لعن گروه‌هایی چون کافران و ظالمان اشاره کرده‌اند. لعن به عنوان ابزاری برای نشان دادن برائت از دشمنان دین و ایجاد مرز بین حق و باطل در نظر گرفته می‌شود. هم‌چنین متن به تاریخ لعن در بین مسلمانان و نقد دوگانه‌نگری نسبت به فضائل و مصائب شخصیت‌های اسلامی اشاره می‌کند.

تفاوت سبّ و شتم و فحش با لعن

با توجه به قرآن و روایات و سیره مسلمانان فحش ، سَبّ و شتم -بویژه اگر دروغ باشد- از نظر شرع مقدس اسلام حرام و ممنوع است، اما مسئله لعن با سب فرق می‌کند؛ لعن به معنای بیزاری از اعمال زشت یک فرد و دعا برای دور شدن او از رحمت خدا جایز است. خداوند در قرآن کریم و پیامبر اسلام(ص) در سخنان خود برخی از گروه‌ها را جهت کارهای زشت و ناپسند لعن کرده‌اند. همچنین برخی از صحابه به سبب کارهای زشت و غیر مشروع، توسط برخی صحابه دیگر مورد لعن و نفرین قرار می‌گرفتند.

لعن در لغت

لعن را به معنای راندن و دور کردن همراه با ناراحتی دانسته‌اند. لعن از جانب خدا به معنای قطع رحمت و توفیق دنیوی و نیز به معنای عذاب اخروی است. لعن از سوی انسان، نوعی نفرین و بدخواهی برای دیگری است.

جایگاه لعن در اسلام

کلمهٔ لعن و مشتقات آن ۳۷ بار در قرآن آمده است. در قرآن، کافران، ظالمان، منافقان، آزار رسانندگان به خدا و رسول، آنانی که از روی عمد قتل نفس کنند و کسانی که حقایق را کتمان و امر را بر مردم مشتبه می‌سازند، لعن شده‌اند.پیامبر نیز دشمنان رسالت، مشرکان، منافقان و برخی از صحابه را لعن کرده است.

در روایات اهل بیت، غالیان و عاملان واقعه کربلا لعن شده‌اند. در زیارت عاشورا افرادی از بنی‌امیه همچون یزید، معاویه و ابوسفیان لعن شده‌اند.برخی، خوارج را، نخستن کسانی دانسته‌اند که مسلمانان را با نام و نشان لعن کردندپس از خوارج، معاویه نیز به‌طور رسمی به ترویج لعن پرداخت او دستور داد در منابر امام علی(ع) را لعن کنند.

«لعن و نفرین» به عنوان ابزاری برای «برائت» در دین اسلام است.به ویژه در زیارت امام حسین علیه‌السلام، تاکید می‌شود که مؤمنان برای نزدیکی به خدا و اهل بیت، باید از دشمنان آنها بیزاری جویند. این برائت نه تنها نشانه‌ای از محبت به اهل بیت است، بلکه به پیروان اسلام کمک می‌کند تا مرزهای دوستی و دشمنی را مشخص کنند و در انتخاب بین حق و باطل، خیر و شر، و عدالت و ظلم، موضع‌گیری روشنی داشته باشند.

آیات قرآن که در آن لعن شده

• ﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَعَنَ ٱلۡكَٰفِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمۡ سَعِيرًا﴾(احزاب:64)

خداوند كافران را لعنت كرد و براى آنان آتشى فروزان آماده كرده است

• ﴿وَقالوا قُلوبُنا غُلفٌ بَل لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفرِهِم فَقَليلًا ما يُؤمِنونَ﴾(بقره:88)

[يهوديان] (به پيامبر اسلام) گفتند:دل هاى ما در پوشش است.آرى، خدا به خاطر كفرشان آنها را از رحمت [خود] دور كرده است، از اين رو بهندرت ايمان مى‌آورند

• ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡتُمُونَ مَآ أَنزَلۡنَا مِنَ ٱلۡبَيِّنَٰتِ وَٱلۡهُدَىٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا بَيَّنَّـٰهُ لِلنَّاسِ فِي ٱلۡكِتَٰبِۙ أُوْلَـٰٓئِكَ يَلۡعَنُهُمُ ٱللَّهُ وَيَلۡعَنُهُمُ ٱللَّـٰعِنُونَ﴾(بقره:159)

بى گمان، كسانى كه دلايل روشن و رهنمودهايى كه فرو فرستاديم پس از آنكه آنها را در كتاب (آسمانى) براى مردم توضيح داديم كتمان مى‌كنند، آنان اند كه خدا آنها را از رحمت خود دور مى‌كند و لعنت كنندگان [نيز] آنان را لعنت مى‌كنند

• ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ يَرۡمُونَ ٱلۡمُحۡصَنَٰتِ ٱلۡغَٰفِلَٰتِ ٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ لُعِنُواْ فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِ وَلَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمࣱ﴾(نور:23)

آنانى كه نسبت ناروا به زنان بى‌خبر و با ايمان مى‌دهند، در دنيا و آخرت از رحمت خداوند محرومند و براى آنان عذابى بزرگ خواهد بود

• ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ يُؤۡذُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ لَعَنَهُمُ ٱللَّهُ فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمۡ عَذَابࣰا مُّهِينࣰا﴾(احزاب:57)

بى گمان، كسانى كه خدا و پيامبرش را بيازارند ،خدا در دنيا و آخرت آنها را از رحمت خود دور ساخته و برايشان عذابى خوار كننده مهيا ساخته است

معاویه ترویج کننده لعن

ایرادی که که همواره از طرف اهل‌سنت نسبت به شیعیان رواج داشته و دارد، ایراد لعن به برخی از اصحاب پیامبر است که متأسفانه همین امر، رنج‌ها و مصیبت‌های فراوانی را متوجه شیعیان کرده است از جمله اثبات کفر، و به تبع آن حلال بودن خون شیعیان.

اما وقتی سخن از سب و ناسزاگویی معاویه به امام علی(ع) به میان می‌آید، با تعصب تمام از معاویه دفاع می‌کنند و سنت زشتی را که وی بنیان‌گذاری کرده است، با هزار ترفند، توجیه می‌کنند.

چگونه است که سب و ناسزاگویی به امیرالمؤمنین علی بر بالای منابر، اشکالی ندارد؛ اما کوچکترین ایرادگیری به ابوبکر سبب کفر و حلال بودن خون می‌شود؟ در حالی که علیّ بن ابی‌طالب(ع) از اصحاب و یاران رسول خدا(ص) بوده است!