موارد جواز دروغ

سؤال

اسلام در چه مواردی دروغ گفتن را جایز شمرده است؟

دروغ‌گفتن هنگامی که تنها بوسیله دروغ گفتن بتوان زیانی را از مسلمانی برداشت، یا باعث اصلاح بین مردم شد، جایز است. حفظ جان و مال مسلمانان، آشتی دادن بین آنها و نیرنگ در جنگ از دیگر مصداق‌های جواز دروغ است.

البته دروغ در غیر موارد گفته شده، کلید گناهان، گناه کبیره و مایه بدبختی در دنیا و آخرت شمرده شده است.

ضرورت و اضطرار

حفظ جان و مال خود یا مسلمانی دیگر، از مصداق‌های ضرورت و اضطرار است. اگر تنها راهِ حفظ جان و مال، دروغ گفتن باشد، انسان می‌تواند مرتکب دروغ شود. یکی از دلایل جواز دروغ در این مورد، اهمیت زیادی است که خداوند نسبت به جان و مال مسلمانان داده است.

در آیه ۱۰۶ سوره نحل، اظهار کفر از روی اجبار جایز شمرده شده است.[۱]

آشتی دادن برادران مؤمن

آشتی دادن بین دو نفر، دو گروه یا قبیله، از مواردی است که دروغ گفتن برای آن جایز است. در این باره روایات زیادی وجود دارد.[۲] براساس روایتی از پیامبر(ص)، خداوند دروغی که در راه اصلاح و صلح بین مردم گفته شده باشد را دوست دارد.[۳] به گفته امام صادق(ع)، انسانِ مُصلح دروغگو شمرده نمی‌شود.[۴]

نیرنگ در جنگ

در نبرد با باطل، فریب دادن دشمن، جایز بلکه پسندیده است؛ زیرا با این کار، جبهه حق تقویت شده و باطل ضعیف می‌شود. در روایتی از امام صادق(ع)، سه مورد دروغ نیکو شمرده شده، که یکی از آنها نیرنگ در جنگ است. در روایتی دیگر نیز گفته شده سه مورد دروغ مورد بازخواست قرار نمی‌گیرد، که یکی از آنها نیرنگ در جنگ است.[۵]

جستارهای وابسته

منابع

  1. نگاه کنید به شیخ انصاری، مرتضی، المکاسب، قم، کنگره جهانی شیخ انصاری، اول، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۱–۳۱.
  2. شیخ انصاری، المکاسب، ج۲، ص۳۱–۳۲.
  3. حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، ج۱۲، ص۲۵۲.
  4. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۲۵۲.
  5. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۲۵۲.