پناه دادن امام سجاد(ع) به خانواده مروان

سؤال

چرا امام سجاد(ع) در واقعه حرّه به مروان که دشمن سرسخت اهل بیت بود پناه داد؟

پناه دادن امام سجاد(ع) به خانواده مروان بن حکم چون امام در روی زمین خلیفه خداست و معدن لطف و کرامت است و لطف ائمه شامل تمام موجودات است بنابراین دشمنان ائمه نیز از این لطف برخوردار بودند، لطف و کرامت ائمه شامل حال عموم انسانها بود لذا به دشمنان خود نیز پناه می‌دادند.

موضوع پناه دادن امام سجاد(ع) به بنی امیه در جریان شورش مردم مدینه در سال ۶۲ یا ۶۳ هـ رخ داد و به فاجعه «حَرّه» مشهور گردیده است؛ که پس از شهادت امام حسین(ع) مردم مدینه که محل سکونت صحابه و تابعین بود به خشم آمدند. حاکم مدینه «عثمان بن محمد بن ابی سفیان» گروهی از بزرگان شهر را به نمایندگی از طرف مردم مدینه به دمشق فرستاد تا از نزدیک، خلیفه جوان را ببینند و از لطف وی برخوردار شوند و پس از بازگشت به مدینه، مردم را به اطاعت از حکومت وی تشویق نمایند؛ از آنجا که یزید نه از تربیت اسلامی برخوردار بود و نه، مشاورانی لایقی داشته که به او توصیه کنند که حداقل در حضور آن هیئت رفتار سنجیده‌ای داشته باشد یزید در حضور آنها از شرابخواری و سگبازی و تشکیل بزمها و مجالس ساز و آواز و فسق و فجور کوتاهی نکرده، اما پذیرایی با شکوهی از آنان در کاخ خود به عمل آورد و هدایا و خلعتهای گرانبها و بالغ بر پنجاه هزار و صد دینار بخشید. او فکر می‌کرد که آنان با دریافت این پولها و با آن پذیرایی جانانه در کاخ سبز دمشق، در بازگشت به مدینه، از او تمجید و تحسین خواهند کرد اما این دیدار نه تنها به نفع او تمام نشد بلکه کاملاً نتیجه معکوس داشت.

نمایندگان بجز منذر بن زبیر که «به بصره رفت» به مدینه بازگشتند و در اجتماع مردم این شهر اعلام کردند که: «ما از نزد شخصی برگشته ایم که دین ندارد، شراب می‌خورد، تار و تنبور می‌نوازد، سگبازی می‌کند و زنان خوش آواز درمجلس او دلربایی می‌کنند و با مشتی دزد و خرابکار به شب‌نشینی می‌پردازد، اینک شما را شاهد می‌گیریم که او را از خلافت برکنار کردیم.» به دنبال این جریان مردم مدینه با عبدالله پسر حنظله بیعت کردند و حاکم مدینه و همه بنی امیه را از شهر بیرون راندند، ولی در نهایت قیام مدینه توسط مسلم بن عقبه مأمور یزید سرکوب شد و به شکست انجامید.

قبل از شکست قیام وقتی قیام کنندگان بنی امیه را بیرون می‌کردند، مروان از امام خواهش کرد که همسر و خانواده او در حرم امام باشند، امام نیز با بزرگواری پذیرفت؛ و در طی این مدتی که مدینه دست‌خوش قتل و غارت بود خانه امام سجاد(ع) مأمن خوبی برای پناهندگان بود. اما این عمل امام از خوی جوانمردی آن حضرت نشأت می‌گرفت؛ برای اینکه امامان در حد اعلای اخلاق بودند که حتی به دشمنان نیز پناه می‌دادند؛ چنانچه پیامبر ابوسفیان را بعد از آن همه دشمنی در فتح مکه بخشید و همچنین امیرالمؤمنین مروان را در جنگ جمل بخشید زیرا آنان از خصلتهای عالیه انسانی برخوردار بودند؛ چنان‌که امام سجاد می‌فرمود: اگر شمشیری را که با آن پدرم را کشته‌اند نزدم امانت بگذارند به آن خیانت نمی‌کنم؛ این یک اصل درمکتب اهل بیت است؛ آنان معدن کرم وسخاوانسان کامل وچراغ هدایت هستند.

مطالعه بیشتر

• امام زین العابدین، مهدی آیت اللّهی.
• حضرت امام زین العابدین، احمد علی عابدی.
• پیشوایان اسلام، امام چهارم پاسدار انقلاب خونین کربلا، علی اکبر حسنی.
• سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی.