محبوبیت بیشتر امام حسین(ع) نزد شیعیان

سؤال

چرا در مسئله گرامیداشت برخی از ائمّه(ع) چون امام علی و امام حسین ـ علیهما السلام ـ نزد مردم از محبوبیّت بیشتری برخوردار بوده و برای دیگر امامان چنین نمی‌باشد؟

بی شک وجود و شأن پیامبر مکرّم اسلام حضرت محمّد مصطفی(ص) و عترت ایشان، از یگانه دخت ایشان فاطمه(س) تا شوهر و یازده فرزند معصوم او در نزد مسلمین راستین (شیعیان اثناعشری) مطابق با سفارشات مکرّر پیامبر اکرم(ص) همچون حدیث ثقلین از جایگاه و منزلت و محبوبیّت مثال زدنی و ویژه برخوردار بوده و فرقی بین ایشان در مقام اطاعت و عمل قائل نبوده و با ایمان و اعتقاد راسخ به‌طور مساوی خطاب به این ذوات مقدسه بانک برمی‌آورد

«بأبی أَنتُم و أُمّی و نَفسی و أَهلی و مَالی»

پدر و مادر و جان من و نیز خانواده و مال من به قربان شما.

بنابراین محبّت و مودّت به اهل البیت(ع) محبّت به رسول خدا و محبت به ایشان محبّت به خداست. «مَن أَحَبّکم فقد أَحبَّ اللهَ و مَنْ أَبغَضَکُم فَقَد أَبغَضَ الله» زمخشری در کشاف احادیثی را مبنی بر ضرورت محبّت تمامی اهل البیت(ع) بیان کرده که گویای تساوی محبوبیّت ایشان برای شیعیان است. وانگهی ظهور تشریعی امامان معصوم به عنوان نور واحد در امر هدایت گری بشر (ولایت مطلقه ایشان) نیز علی السّویه می‌باشد؛ یعنی جوهره هدایتی و ولایتی ایشان یک امر ثابت، و شکل هدایتی آنان به مقتضای شرائط موجود، یک امر متغیر است، به تعبیر دیگر آنجا که سؤال از هدف و حرکت است همه یک نور واحدند و آنجا که سؤال از چگونگی حرکت و هدایت است یک نوع تفاضل برقرار می‌باشد. به عنوان مثال هر کدام از ائمّه(ع) اگر در زمان امام حسین(ع) بودند (به عنوان ولیّ امر) همان کاری را می‌کردند که ابی عبدالله الحسین(ع) انجام دادند و لکن هیچ‌یک از ائمّه(ع) در موقعیت و جایگاه آن حضرت واقع نشدند. پس این تفاضل و برتری نسبی مخصوص امام حسین(ع) بوده و همه اهل البیت(ع) و حتی از آدم تا خاتم به این جایگاه احترام ویژه ای می‌گذارند.

این تفاضل و برتری نسبی برخی از ائمّه، هیچگاه از فضایل و مقامات برخی دیگر نمی‌کاهد، مثلاً عدم کسوت امامت در وجود حضرت فاطمه(س) نه تنها از شأن و مقام ایشان نمی‌کاهد که بنابر نقل‌های متعدد فاطمه بر دیگر ائمّه و معصومین برتری دارد وانگهی فاطمه شأن امامت را دارا بوده، ولی، امر الهی بر آن کارگر نشده است. با این رویکرد کلّی هیچ دلیلی، دالّ بر تفارق بین معصومین در نزد شیعیان مبنی بر شدّت و ضعف مقامات و محبوبیّت‌ها و… نمی‌باشد، الّا در مواردی که عقل و نقل بر تفاضل نسبی یا مرتبه وجودی ایشان قائل است که ذیلاً به آن اشاره می‌شود. شایان ذکر است که عرف مردم هیچ‌گاه ملاک ارزیابی در این مقال نمی‌باشد چه اینکه عرف تنها نقش قابلی داشته و در صورت خطا و اشتباه باید اعتقادات و اعمال خود را به منابع اصلی دین عرضه نماید.

عوامل توجه بیشتر مردم به امام علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) و امام حسین(ع):

۱. فرهنگ سازی توسط خود معصومین.

وجود ده‌ها روایت از پیامبر مکرم اسلام و ائمّه معصومین(ع) مبنی بر محوریّت ولایت امام علی(ع) در عبادات و طاعات و نیز بیان جایگاه و منزلت شخصی و شخصیّتی آن حضرت، توسط پیامبر، از پشت پرده‌های شب معراج گرفته، تا سابقه جبهه و جهادِ مخلصانه و شجاعانه او و تا عبادات و بندگی روز و شب او، و تا معرّفی او در غدیر خم به عنوان رهبر و جانشین بر حق پیامبر و نیز برادر و جان پیامبر و … توجه شیعیان و مسلمین هر زمان را به خود معطوف نموده و حتی غیر مسلمین را به حیرت آورده است. و همچنین وجود ده‌ها روایت در اهمیّت و عظمت کربلا، که آدم و عالم را مشغول خود نموده است، از نفس زیارت عاشورا به عنوان حدیث قدسی گرفته، تا پذیرش توبه حضرت آدم با آن و تا گریه‌های پیامبر و اهل البیت(ع) و تشویق بر برپایی عزای حسینی و اجر و ثواب مترتّب بر آن و تا گریستن زمین و آسمان و … توجه هر انسان آزاده ای را به خود جلب کرده است. این فرهنگ سازی توسط معصومین(ع) با گفتار و کردار خود، دالّ بر اهمیّت و تفاضل نسبی این امام همام از بین دیگر ائمّه(ع) است که شیعیان خصوصاً و مسلمین و غیرمسلمانان عموماً به زنده نگهداشتن آن اهتمام ویژه می‌ورزند. این فرهنگ سازی در خصوص صدّیقه طاهره ـ علیها السّلام ـ نیز به موجب ده‌ها روایت از لسان پیامبر اکرم(ص) و ائمّه معصومین(ع) به چشم می‌خورد که خود حاکی از اهمیت و محبوبیّت ویژه ایشان در نزد معصومین و شیعیان آنهاست.

۲. عنصر مظلومیّت.

گرچه اهل البیت(ع) در زمان حیات خویش همگی، در مظلومیّت به سر برده و مورد آزار و اذیت حکّام جور و بعضی از نابخردان واقع می شدندولکن نقطه شروع و اوج این مظلومیت. در عصر امام علی(ع) تاریخ را برجسته کرده است. اگر غصب ولایت و ظلم و ستم در حق امام علی(ع) و نیز فاطمه(س) در آن زمان صورت نمی‌گرفت، نه تنها شاهد رهبری و حکومت دیگر ائمّه(ع) بدون تعرّض و ظلم و ستم می‌بودیم که سرنوشت جهان اسلام تاکنون به اسلام جهانی مبدّل و روزگار مناسبی پیش روی بشریت به تصویر می‌آمد. این تخم عداوت و دشمنی از یک سو و شروع مظلومیّت از سوی دیگر، مردم را در هر عصر و زمانی داغدار کرده و با ابراز احساسات پاک خود به افشاگری اوّل ظالمان و معرفی اول مظلومان در این عرصه با هر شیوه و روشی می‌پردازند در خصوص امام حسین(ع) عنصر مظلومیت به عنوان لقب آن امام در زیارتنامه‌ها و احادیث یاد شده و تاریخ شاهد و گویای شدت و اوج آن است. تنهایی، بی سپاهی، غربت در میان دوست و دشمن، نحوه ظلم و ستم به خاندان او و نهایتاً چگونگی شهادت او و یارانش از یک سو و فراموشی و ذبح اسلام از سوی دیگر، اسلام خواهان و آزادمردان هر عصر و زمانی را جریحه دار کرده و با زنده نگه داشتن آن خاطره تلخ از حریم انسان و اسلام حِراست می‌کنند، این مهم، جایگاه و محبوبیّت نسبی این امام شهید را در نظر مردم ویژه کرده است.

۳. عنصر شهادت.

اگرچه اهل البیت(ع) به شهادت تاریخ در اثر ظلم و ستم یاغیان، همگی شهید شده‌اند، اما هیچ شهادتی به قباحت طریقه کشته شدن امام حسین(ع) نمی‌رسد و اگرچه عنصر شهادت افتخار و آرزوی اولیاء الهی است ولکن امام کُشی قبیح و فجیع کُشی او اقبح است. امام حسین(ع) با فجیع‌ترین حالت ممکن (به دست مسلمین به ظاهر مسلمان) که حاکی از بغض و کینه آنان به ولایت و امامت ائمّه(ع) بوده است در نهایت جسارت به شهادت رسید.

مطالعه بیشتر

• امام علی(ع) از نگاه اندیشمندان غیر شیعی، اکبراسد علیزاده، مؤسسه امام صادق(ع)، قم.
• پرتوی از فضائل حضرت زهرا(س)، میر علی محمدنژاد، نشر سنا، ۱۳۶۸.