فایده امام غایب
بنابر روایت: «لولا الحجه لساخت الارض بأهلها»، چگونه ممکن است که زمین از حجت خداوند، بیش از هزار سال خالی بماند! اگر مهدی وجود دارد ولی غائب است، این وجود چه اثری دارد و اگر وجود ندارد پس روایت فوق صحیح نیست؟
اولا روایت فوق روایت صحیحی است و در کتب شیعه و سنی با مضامین مختلفی وارد گردیده است به عنوان نمونه:
۱- سبط بن جوری از علمای اهل سنت در تذکره الخواص نقل می‌کند: پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: «ستارگان امان اهل آسمانند، اگر نابود شوند اهل آسمان نیز نابود می‌گردند. اهل بیت من امان ساکنین زمین می‌باشند، پس اگر اهل بیت من وجود نداشته باشند اهل زمین نیز هلاک می‌گردند.»[۱]
۲- ابو حمزه می‌گوید: خدمت امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: آیا زمین بدون وجود امام باقی می‌ماند؟ فرمود: «اگر زمین بی امام گردد فرو خواهد رفت.»[۲]
حال این امام یا ظاهر است یا غایب و پنهان است. همان‌طور که امام الحرمین جوینی در فرائد السمطین و علامه قندوزی حنفی در ینابیع الموده در ضمن نقل حدیث مفصلی از امام سجاد (علیه السلام) به این مطلب اشاره نموده‌اند، آنجا که فرمود: «ولو لا ما علی الارض منا لساخت باهلها، ثمّ قال: ولم تخل منذ خلق اللّه آدم من حجه الله فیها اما ظاهر مشهور او غائب مستور و لا تخلوا الی ان تقوم الساعه من حجه ولو لا ذلک لم یعبد اللّه…»[۳] یعنی اگر ما روی زمین نبودیم اهلش را فرو می‌برد و آنگاه فرمود: از روزی که خدا آدم را آفریده تا حال هیچگاه زمین از حجتی خالی نبوده است، ولی آن حجت گاهی ظاهر و مشهور و گاهی غایب و مستور بوده است. تا قیامت نیز از حجت خالی نخواهد شد و اگر امام نباشد خدا پرستش نمی‌شود.
بنابراین معنای روایت مورد سؤال این است که اگر حجت وجود نداشته باشد زمین اهلش را فرو خواهد برد نه اینکه اگر حجت ظهور نداشته باشد؛ و روشن شدکه این اثر تکوینی وجود امام است و بین غیبت و حضور او فرقی نیست.
اما فایده امام غایب چیست؟ آیا وجود و عدم او برابر نیست؟
این سؤال تازگی نداشته و تنها در عصر ما مطرح نشده است، بلکه از روایات اسلامی بر می‌آید که حتی پیش از تولد حضرت مهدی(عج) نیز این سؤال مطرح بوده و هنگامی که پیامبر اسلام و ائمه پیشین، از مهدی(عج) و غیبت طولانی آن حضرت سخن به میان می‌آوردند با چنین سؤالی روبرو می‌شدند و به آن پاسخ می‌گفتند. به عنوان نمونه، پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) در پاسخ این پرسش که آیا شیعه در زمان غیبت، از وجود قائم فایده می‌برد؟ فرمود: بلی. سوگند به پروردگارم که مرا به پیامبری برانگیخت در دوران غیبتش از او نفع می‌برند و از نور ولایتش بهره می‌گیرند همانگونه که از خورشید به هنگام قرار گرفتن در پشت ابرها…[۴]
اشعه معنوی وجود امام، هنگامی هم که در پشت ابرهای غیبت پنهان است دارای آثار گوناگونی است که با وجود متوقف شدن کلاس تعلیم و تربیت و رهبری مستقیم، فلسفه وجودی او را آشکار می‌سازد اینک برخی از این فوائد و آثار را به اختصار بررسی می‌کنیم.
۱- جان جهان: طبق براهینی که در کتب دانشمندان اقامه شده است و احادیثی که در موضوع امامت وارد شده وجود مقدس امام، غایت نوع و فرد کامل انسانیت و رابطه میان عالم مادی و عالم ربوبی است. اگر امام روی زمین نباشد نوع انسان منقرض خواهد شد. اگر امام نباشد خدا به حد کمال شناخته و عبادت نخواهد شد. اگر امام نباشد رابطه بین عالم مادی و دستگاه آفرینش منقطع می‌گردد. اشراقات و افاضات عوالم غیبی اولا بر آینه پاک قلب امام و سپس به وسیله او بر دلهای سایر افراد نازل می‌گردد. امام، قلب عالم وجود و رهبر و مربی نوع انسان است و معلوم است که حضور و غیبت او در تحقق این آثار تفاوتی ندارد.[۵]
امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: ما پیشوای مسلمین و حجت بر اهل عالم و سادات مؤمنین و رهبر نیکان و صاحب اختیار مسلمین هستیم. ما امان اهل زمین هستیم، چنان‌که ستارگان امان اهل آسمانند، به واسطه ما است که آسمان بر زمین فرود نمی‌آید مگر وقتی که خدا بخواهد، به واسطه ما باران رحمت حق نازل و برکات زمین خارج می‌شود. اگر ما روی زمین نبودیم اهلش را فرو می‌برد و آنگاه فرمود: از روزی که خدا آدم را آفریده تا حال هیچگاه زمین از حجت خالی نبوده است ولی آن حجت گاهی ظاهر و مشهور و گاهی غایب و مستور می‌باشد، تا قیامت نیز از حجت خالی نخواهد شد و اگر امام نباشد خدا پرستش نمی‌شود.
۲- امید بخشی: فایده دیگر وجود امام غایب این است که خود این موضوع که امام حی و زنده داریم و ملجأ و پناهگاه و حافظ شریعت است، مایه امیدواری و آرامش بخش دلهای مسلمین و منتظران آن حضرت است، و این امیدواری یکی از بزرگترین اسباب موفقیت و پیشرفت در هدف می‌باشد. هر گروهی که یأس و ناامیدی خانه دل شان را تاریک نموده باشد و چراغ امید و آرزو در آن نتابد، هرگز روی موفقیت را نخواهد دید. آری اوضاع آشفته و اسف بار جهان و سیل بنیان کن مادیّت و کسادی بازار علوم و معارف دینی و محرومیت طبقه ضعیف و توسعه فنون استعمار و جنگ‌های سرد و گرم و مسابقات تسلیحاتی، روشنفکران و خیرخواهان بشر را مضطرب کرده است به طوری که ممکن است گاهی در اصل قابلیت اصلاح بشر تردید نمایند. تنها روزنه امیدی که برای بشر مفتوح است همان انتظار فرج و فرا رسیدن عصر درخشان حکومت توحید و نفوذ قوانین الهی است.
انتظار فرج است که قلب‌های مأیوس و لرزان را آرامش بخشیده، مرهم دلهای زخم دار طبقه محروم می‌گردد. نویدهای مسرّت بخش حکومت توحید است که عقاید مؤمنین را نگهداری نموده و در دین پایدارشان می‌کند. ایمان به غلبه حق است که خیرخواهان بشر را به فعالیت و کوشش وادار می‌کند از این جهت در روایات اهل بیت(ع) انتظار فرج، از بهترین عبادات و در ردیف شهادت در راه حق شمرده شده است.[۶]
۳- پاسداری از آئین خدا: یکی دیگر از آثار وجود امام عصر این است که آن حضرت با بصیرت و بینایی کامل در حل و فصل امور ضروری مردم و دفاع از حوزه مقدسه اسلام کوشش می‌نماید، از مشکلات مسلمین گره گشایی می‌کند، از گرفتاران دادرسی می‌کند، اجتماعاتی که به منظور برهم زدن اساس اسلام تأسیس شود متفرق می‌سازد.
حاصل آنکه: فایده وجود امام منحصر به ظهور و قیام او در آخر الزمان و اینکه ظاهراً در کارها تصرف و دخالت داشته باشد نیست، بلکه اشعه معنوی وجود امام هنگامی هم که در پشت ابرهای غیبت پنهان است دارای آثار گوناگونی است. از جلمه: ۱- حفظ نظام عالم و جلوگیری از انقراض نوع بشر، ۲- امید بخشی به منتظران ظهور، ۳- پاسداری از آئین خدا و حل مسائل و مشکلات ضروری مردم.
مطالعه بیشتر
- دادگستر جهان، ابراهیم امینی.
- امامت و مهدویت، لطف الله صافی.
منابع
- ↑ سبط بن جوزی، تذکره الخواص الامه، چاپ سوم، ۱۲۸۵، ص۱۸۲.
- ↑ کلینی، اصول کافی، چاپ المکتبهالاسلامیه، ۱۳۸۱، ج۱، ص۳۳۴.
- ↑ جوینی، فرائد السمطین، بیروت، مؤسسه المحمود، ۱۴۰۰ هـ ق، ج۱، ص۴۵، قندوزی حنفی، ینابیع الموده، ج۲، ص۲۱۷.
- ↑ فاضل قندوزی، ینابیع الموده، ج۳، ص۳۰۸. و نیز روایتی به این مضمون در فرائد السمطین جوینی، ج۱، ص۴۵، ح ۱۱ آمده است.
- ↑ دادگستر جهان، همان، ص۱۵۴.
- ↑ دادگستر جهان همان، ص۱۵۷–۱۵۸. صافی، لطف اللّه، امامت و مهدویت، انتشارات حضرت معصومه، چاپ سوم، ۱۳۷۸، ص۱۵۵–۱۵۶.