علم لدنی

سؤال

علم لدنی چیست؟‌ چه کسانی علم لدنی دارند؟

مفهوم‌شناسی

علم لدنی علمی است که از طریق الهامات الهی به دست می‌آید و در برابر علم اکتسابی قرار دارد. برای رسیدن به علم لدنی، مانند علم اکتسابی نیازی به تعلیم و فراگیری نیست. علم لدنی که علم حقیقی شمرده شده، نوری است که خدا آن را در قلب کسی که شایستگی آن را دارد، قرار می‌دهد.

از این علم در قرآن با تعابیری چون حکمت، فضل، هدایت و نور یاد شده است.

علم اکتسابی

علم اکتسابی یا کَسبی، علمی است که با تعلیم و فراگیری به دست می‌آید. در روایات به علم اکتسابی اشاره شده و به فراگیری آن سفارش شده است.

راهکار رسیدن به علم لدنی

راه رسیدن به علم لدنی، تزکیه و تهذیب دانسته شده است. امام علی(ع) در این باره فرمودند: «عِبَادٌ نَاجَاهُم‏ فِي‏ فِكْرِهِمْ‏ وَ كَلَّمَهُمْ فِي ذَاتِ عُقُولِهِم؛ بندگانى بوده و هست كه خداوند در فكر و باطن با آنان مناجات مى‏كند و در ژرفناى خردهای‌شان با ايشان به سخن گفتن مى‏پردازد (از طریق الهام)»؛

علم اکتسابی مقدمه علم لدنی

اما روایت دوم که می‌فرماید عالم شدن در فرآیند علم آموزی است، در مقام بیان این نکته است که غالب فراگیری دانش از طریق تعلّم حاصل می‌شود نه این که منحصراً فرا گیری علم از این طریق است و اگر به همین علمی که از طریق تعلّم حاصل شده، عمل کنیم خود این علم، مبدأ الهامات جدید می‌شود و خدای متعال حقایق جدید را به قلب انسان الهام می‌کند. در روایتی پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) چنین فرمودند: «مَنْ‏ عَمِلَ‏ بِمَا يَعْلَمُ‏ وَرَّثَهُ‏ اللَّهُ‏ عِلْمَ‏ مَا لَمْ يَعْلَمْ؛ هر كس به آنچه مى‏داند عمل كند، خدا علم آنچه را نمى‏داند بهره او سازد» این روایت بیان می‌کند که بر اثر عمل به دانسته‌ها، خداوند با الهام خود، علم آنچه را که نمی‌دانی به تو موهبت می‌کند.

بنا بر این عالم شدن گاه از طریق فراگیری علم است که غالب موارد به این صورت است و گاه از طریق الهامات الهی است که نیاز به تعلیم آن نیست بلکه زمینه فراگیری آن با عمل به دانسته‌ها و تهذیب نفس صورت می پذیرد.

مطالعه بیشتر

• گواهی، زهرا، بررسی حقوق زنان در مسئله طلاق بر اساس احکام فقه و قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۳ش.