تدوین کتاب‌های حدیثی اهل‌سنت
تدوین کتاب‌های حدیثی توسط اهل سنت در چه زمانی بوده است؟ {پایان سوال}}
اهل سنت به دلیل ممنوعیت نقل و نوشتن حدیث حدود یک قرن و نیم هیچ کتاب حدیثی نگارش نکرده‌اند. پس از رفع ممنوعیت در مرحله اول به جمع‌آوری آن‌چه راویان از حفظ داشته‌‌اند پرداخته و در مرحله بعدی آن روایات را مقداری سامان‌دهی کردند و سپس مصنفات[۱] فقهی و به دنبال آن مسندنویسی[۲] شکل گرفت.
مهم‌ترین مجموعه‌های حدیثی اهل سنت
- الموطأ؛ این کتاب اولین کتاب از جوامع حدیثی اهل سنت است که توسط مالک بن انس بن ابی عامر اصبحی مدنی رئیس مذهب مالکی، طی چهل سال به نگارش درآمده است. مجموع روایاتی که از پیامبر(ص)، صحابه و تابعین در آن آمده ۱۷۲۰ اثر است[۳]و قاضی ابوبکر بن عربی در شرح ترمذی درباره‌اش چنین گفته است: «موطأ اصل اول و باب است و صحیح بخاری اصل دوم در این باب (حدیث) می‌باشد و بقیه مؤلفان حدیثی مانند مسلم و ترمذی کتب خود را بر اساس این دو کتاب بنیان کرده‌اند»[۴] این کتاب را مالک در سال ۱۴۸ نوشته است.[۵]
- مسند احمد؛ این کتاب توسط احمد بن حنبل نوشته شده است.[۶] در مورد این کتاب بیان شده که چهل هزار حدیث را دربردارد.[۷] ابن تیمیه درباره این کتاب چنین گفته است: «او (احمد) خیلی از احادیثی را که ضعیف بلکه به اتفاق علما ساختگی است، روایت کرده است.»[۸]
- صحاح سته (شش‌گانه): «در میان جوامع حدیثی اهل سنت، شش کتاب از اعتبار خاصی برخوردارند که از آنها تعبیر به «صحاح سته» می‌کنند و احادیث آن را صحیح و دور از ضعف می‌دانند.»[۹]
صحاح سته
- صحیح بخاری؛ تألیف محمد بن اسماعیل بخاری. این کتاب را بخاری طی شانزده سال تنظیم کرده است.[۱۰] درباره عدد احادیث این کتاب اختلاف است در یک قول ۲۷۶۱ و در قول دیگر ۲۵۱۳ حدیث ذکر شده است.[۱۱] با اینکه ادعا شده علمای اهل سنت اتفاق بر صحت تمام روایات این کتاب دارند، عده‌ای از علمای اهل سنت معتقدند: در این کتاب اشکالات زیادی وجود دارد و یکی از آنها این است که بخاری در این کتاب از هشتاد راوی غیر ثقه و ضعیف روایت نقل کرده است.[۱۲]
- صحیح مسلم (الجامع الصحیح)؛ تألیف مسلم بن الحجاج بن مسلم القشیری النیشابوری. بعضی از علمای اهل سنت بر این کتاب اشکالاتی دارند از جمله اینکه: نووی شارح این کتاب معتقد است، مسلم در این کتاب احادیث زیادی را آورده است که در صحت آنها اختلاف است. ابن تیمیه معتقد است مسلم احادیث مشکل‌دار زیاد دارد.[۱۳] وی حافظ ابو زرعه رازی را جزء افراد فاقد صلاحیت کار حدیثی و ریاست طلب دانسته است.[۱۴]
- سنن ابن ماجه؛ اثر محمد بن یزید قزوینی. این کتاب از نظر اعتبار در حد صحاح دیگر نیست. برخی این کتاب را جزء صحاح نمی‌شمارند و کتب صحاح را پنج کتاب می‌دانند. برخی دیگر هم کتاب «موطأ» مالک را به جای آن جزء کتاب صحاح دانسته‌اند.[۱۵]
- سنن ابی داود؛ نوشته ابو داوود، سلیمان بن اشعث سجستانی. دارای ۴۸۰۰ روایت است.[۱۶]
- سنن ترمذی (الجامع الصحیح)؛ مؤلف این کتاب محمد بن عیسی بن سوره الترمذی است. ترمذی برای اولین بار حدیث را به صحیح، حسن و ضعیف تقسیم کرد و در این کتاب نوع هر حدیثی را هم مشخص کرد.[۱۷]
- سنن نسائی: نویسنده این کتاب، احمدبن شعیب النسائی است. ابن کثیر از علمای اهل سنت معتقد است در این کتاب رجال مجهول و روایات ضعیف وجود دارد.[۱۸]
تدوین حدیث اهل سنت از قرن دوم شروع شد و پیش از آن خلفا آن را منع کرده بودند. کتب حدیثی اهل سنت نیز فراوان است و در شکل‌های مختلف تدوین شده است. در مقابل شیعه تدوین حدیث را از زمان پیامبر(ص) آغاز کرد و کتاب‌های فراوانی با ویژگی‌های گوناگون تاکنون نوشته است.
معرفی منابع برای مطالعه
تاریخ عمومی حدیث، دکتر مجید معارف ، انتشارات کویر.
تاریخ حدیث شیعه (۱) عصر ظهور، سید محمد کاظم طباطبایی، سازمان مطالعه و تدوین (سمت).
تدوین السنه الشریفه، محمد رضا الحسینی الجلالی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی ۱۴۱۳ ق.
علم الحدیث، کاظم مدیر شانه چی، دفتر انتشارات اسلامی.
منابع
- ↑ مصنف کتاب حدیثی است که به ترتیب ابواب و بر اساس کتب فقهی تدوین شده و شامل احادیث مرفوع و موقوف نیز هست (تاریخ حدیث، همان، ص۲۲۶).
- ↑ در مسندها روایات هر صحابه اعم از صحیح یا غیر صحیح و تام یا ناقص گردآوری می‌شد و بر اساس الفبا یا اعتبار آنها طبقه‌بندی می‌گردید. (تاریخ حدیث، ص۲۲۳).
- ↑ قربانی، زین العابدین، علم حدیث و نقش آن در شناخت و تهذیب حدیث، قم، انصاریان، چاپ سوم، ۱۳۷۸، ص۳۳۸.
- ↑ علم حدیث و نقش آن در شناخت و تهذیب حدیث، ص۴.
- ↑ علم حدیث و نقش آن در شناخت و تهذیب حدیث، ص۲۹۸.
- ↑ علم حدیث و نقش آن در شناخت و تهذیب حدیث، ص۳۴۰.
- ↑ محمود ابوریه، اضواء علی السنه المحمدیه، بی جا، دار الکتاب الاسلامی، بی تا، ص۲۹۹.
- ↑ اضواء علی السنه المحمدیه، ص۳۲۵.
- ↑ علم حدیث و نقش آن در شناخت و تهذیب حدیث، ص۳۴۱.
- ↑ اضواء علی السنه المحمدیه، ص۲۹۹.
- ↑ اضواء علی السنه المحمدیه، ص۳۰۷.
- ↑ اضواء علی السنه المحمدیه، ص۳۰۲–۳۰۶.
- ↑ اضواء علی السنه المحمدیه، ص۳۰۸.
- ↑ اضواء علی السنه المحمدیه، ص۳۰۹.
- ↑ علم حدیث و نقش آن در شناخت و تهذیب حدیث، ص۳۴۱ و ۳۴۵–۳۴۶.
- ↑ اضواء علی السنه المحمدیه، ص۳۱۷.
- ↑ اضواء علی السنه المحمدیه، ص۳۱۸.
- ↑ اضواء علی السنه المحمدیه، ص۳۱۹.
{{شاخه | شاخه اصلی =حدیث |شاخه فرعی۱ =تاریخ تدوین حدیث |شاخه فرعی۲ = |شاخه فرعی۳ = | شناسه =- | تیترها =شد | ویرایش =شد | لینک‌دهی =شد | ناوبری = | نمایه = | تغییر مسیر = | ارجاعات = | بازبینی = | تکمیل = | اولویت =ج | کیفیت =ج