۹۳۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
تعقّل و تفکّر، در روایات [[اهل بیت(ع)]] جایگاه ویژه‌ای دارد. مرحوم [[کلینی]] در مجموعه شریف [[اصول کافی]] که از جامع‌ترین و معتبرترین جوامع روایی شیعه است، اولین مبحث یا اولین کتاب را «کتاب‌العقل و الجهل» نام نهاده و در آن کتاب، روایات فراوانی از اهل بیت«ع» راجع به فضیلت نیکو اندیشیدن، درست فکر کردن و خوب فهمیدن، نقل کرده است. در آن روایات، تعقّل، بهترین دوست و یاور انسان، راهنمای [[مؤمن]] و افضل نعمت‌ها شمرده شده است.<ref name=":0">{{یادکرد کتاب|عنوان=الکافی|سال=1363|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دار الکتب الإسلامیة|صفحه‌ها=11|مکان=تهران}}</ref> در روایاتی از بیان مبارک [[امام حسین(ع)]] آمده است: ثواب یک ساعت تفکّر، از یک سال عبادت بیشتر است: «تَفَكُّرُ سَاعَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير العياشی|نام=محمد بن مسعود|نام خانوادگی=عياشی|جلد=2|صفحه=208}}</ref>و همچنین [[امام صادق(ع)]] برخورداری از عقل را مقدمه دین‌داری و دین‌داری را لازمه ورود به بهشت می‌دانند: «مَنْ كَانَ عَاقِلًا كَانَ لَهُ دِينٌ وَ مَنْ كَانَ لَهُ دِينٌ دَخَلَ الْجَنَّةَ»<ref name=":02">{{یادکرد کتاب|عنوان=الکافی|سال=1363|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دار الکتب الإسلامیة|صفحه‌ها=11|مکان=تهران}}</ref> | تعقّل و تفکّر، در روایات [[اهل بیت(ع)]] جایگاه ویژه‌ای دارد. مرحوم [[کلینی]] در مجموعه شریف [[اصول کافی]] که از جامع‌ترین و معتبرترین جوامع روایی شیعه است، اولین مبحث یا اولین کتاب را «کتاب‌العقل و الجهل» نام نهاده و در آن کتاب، روایات فراوانی از اهل بیت«ع» راجع به فضیلت نیکو اندیشیدن، درست فکر کردن و خوب فهمیدن، نقل کرده است. در آن روایات، تعقّل، بهترین دوست و یاور انسان، راهنمای [[مؤمن]] و افضل نعمت‌ها شمرده شده است.<ref name=":0">{{یادکرد کتاب|عنوان=الکافی|سال=1363|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دار الکتب الإسلامیة|صفحه‌ها=11|مکان=تهران}}</ref> در روایاتی از بیان مبارک [[امام حسین(ع)]] آمده است: ثواب یک ساعت تفکّر، از یک سال عبادت بیشتر است: «تَفَكُّرُ سَاعَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير العياشی|نام=محمد بن مسعود|نام خانوادگی=عياشی|جلد=2|صفحه=208}}</ref>و همچنین [[امام صادق(ع)]] برخورداری از عقل را مقدمه دین‌داری و دین‌داری را لازمه ورود به بهشت می‌دانند: «مَنْ كَانَ عَاقِلًا كَانَ لَهُ دِينٌ وَ مَنْ كَانَ لَهُ دِينٌ دَخَلَ الْجَنَّةَ»<ref name=":02">{{یادکرد کتاب|عنوان=الکافی|سال=1363|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دار الکتب الإسلامیة|صفحه‌ها=11|مکان=تهران}}</ref> | ||
== ''' | == '''مرزبندی تقلید و تفکر''' == | ||
[[اسلام]]، در امور اعتقادی، تعبد را كافی نمی داند. اصول دین نیز جزو معارف نظری اسلام بوده و در آن، اعتقاد و یقین شرط است به همین جهت نوع مراجع تقلید در فروع را جائز دانسته، اما تقلید در اصول را جائر نمی دانند. شهید مطهری در این زمینه می‌گوید: قرآن كریم ایمان را بر پایه تفكر و تعقل گذاشته است. قرآن همواره می‌خواهد كه مردم از اندیشه به ایمان برسند. قرآن در آنچه باید به آن مؤمن و معتقد بود و آن را شناخت، تعبد را كافی نمی‌داند. بنابراین در اصول دین باید عقلاً تحقیق كرد؛ مثلاً این كه خداوند وجود دارد و یكی است، مسئله‌ای است كه عقلاً باید به آن پی‌برد و همچنین نبوت [[حضرت محمد(ص)]] و اینكه او پیامبر خدا است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجموعه آثار|سال=1370|نام=مرتضی|نام خانوادگی=مطهری|جلد=3|صفحه=59|مکان=تهران}}</ref> | |||
البته این امر به معنای آن نیست كه انسان از اهل خبره سوال نكند و یا به بهانه عدم تقلید از قول آنها تبعیت نكرده و به استدلالات آنها توجهی نكند؛ آنچه در [[اصول دین]] نهی شده آن است كه انسان مانند فروعات، عقل شخصی را كنار گذاشته و تابع محض و بی چون و چرای دیگری باشد و طبیعتاً در چنین وضعی، ملاک خبره بودن خود [[مجتهد]] در ارائه این نظریات است و چه بسا در اینگونه موارد حتی ظن به صحت نیز برای انسان حاصل نشود. بر خلاف اصول دین كه ملاک علم و یقین است و انسان حتماً باید به علم و یقین برسد چه اینكه این علم و یقین از جانب خود انسان حاصل شود یعنی خود انسان با تحقیق به مرحله یقین برسد و یا آنكه انسان بواسطه قول دیگری به یقین برسد. در نتیجه ملاک و معیار در [[فروع دین]] صرف تقلید محض است بدون آنكه برای انسان یقین به صحت پیدا شود. اما ملاک در اصول اعتقادی آن است كه شخص، خود به مرحله یقین برسد. چه آنكه خود تحقیق كرده و به این مرحله رسیده و یا آنكه بواسطه سخنان و استدلالات دیگری به یقین رسیده باشد. بر این اساس می توان گفت حتی در اصول دین نیز به نوعی تقلید به معنای خاص جائز است یعنی تقلیدی كه مقدمه تعقل خود انسان و یقین برای وی باشد نه مانند فروعات كه تقلید محض است. لذا [[امام خمینی(ره)]] در این باره می‌فرماید: در اصول اعتقادی، میزان علم و یقین است و اگر از قول دیگری حاصل شود كفایت می كند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=استفتاءات|سال=1392|نام=روح الله|نام خانوادگی=خمینی|ناشر=مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)|صفحه=7|مکان=تهران}}</ref> | |||
== | |||
== منابع == | == منابع == | ||