حرث در آیه ۲۰ سوره شوری

سؤال

بر اساس آیه ۲۰ سوره شوری کلمه «حرث» به چه معناست؟ اگر شخصی بخواهد مرتکب گناه شود؛ چرا به‌راحتی نمی‌تواند گناه کند؟ مثلاً خیلی از اوقات دسترسی به نامحرم سخت است.

حرث در آیه ۲۰ سوره شوری زراعت است و بر اساس این آیه، کسی که زراعتِ آخرت را بخواهد، خدا بر زراعت او می‌افزاید و کسی که زراعت دنیا را بخواهد، خدا از زراعت دنیا به او می‌دهد؛ ولی در آخرت، بی‌نصیب خواهد بود. به گفته آیت‌الله مکارم شیرازی، مفسر شیعه، در این آیه انسان‌ها به کشاورز، جهان به مزرعه و اعمال به بذر تشبیه شده است. کسانی که اعمالشان را با نیت آخرت انجام می‌دهند، خدا پاداش آنها را می‌افزاید و کسانی که اعمالشان را با نیت رسیدن به دنیا انجام می‌دهند، خدا بهره‌ای از دنیا به آنها داده؛ ولی از آخرت بی‌نصیب خواهند بود.

به گفته علامه طباطبایی، مفسر قرآن، در فراز اول این آیه به طور صریح گفته شده کسی که خواهان زراعت آخرت است، زیادتر از آن به او خواهیم داد؛ ولی در فراز دوم آیه، به صورت مبهم می‌‌گوید کسی که زراعت دنیا را بخواهد از آن به او می‌دهیم (نه همه آن را). به اعتقاد وی، این تفاوت در تعبیر، به این نکته اشاره دارد که امور به خواست خدا بستگی دارد؛ چه بسا به افرادی نعمت‌های فروانی می‌بخشد و برای عده‌ای دیگر اندکی از آن می‌دهد؛ چنان‌که در آیه ۱۸ سوره اسری نیز گفته شده به کسانی که دنیا می‌خواهند هر مقدار که بخواهیم می‌دهیم.

محتواث فراز دوم آیه ۲۰ شوری، در آیه ۱۸ سوره اسری نیز ذکر شده است. در این آیه گفته شده

نرسیدن دنیا پرستان به همه خواسته‌های شان

در نگرش قرآن کریم، دنیا پرستان به همه آرزوها و خواسته‌های خود نمی‌رسند؛ اینگونه نیست که خداوند متعال همه خواسته‌های دنیامداران را برآورده کند و جالب اینکه خداوند درباره آخرت‌گرایان می‌فرماید: «نَزِدْ لَهُ فِی حَرْثِهِ‏» «زراعت او را افزایش می‌دهیم» و از بهره‌ها و نعمت‌های مادی و دنیوی نیز بی‌نصیب نخواهند شد، اما درباره دنیاخواهان و افرادی که صرفاً برای رسیدن به نعمت‌های مادی و دنیوی تلاش می‌کنند و به فکر آخرت نیستند، با آوردن حرف «من» می‌فرماید: «مقداری از آنچه را که می‌خواهند به آنها می‌دهیم، اما در آخرت هیچ نصیب و بهره‌ای ندارند».

به این ترتیب، نه دنیاپرستان به همه خواسته‌های شان می‌رسند و نه طالبان آخرت از دنیا محروم می‌شوند، اما با این تفاوت که گروه اول با دست خالی به سرای آخرت می‌روند و گروه دوم با دست‌های پر!

علامه طباطبایی نیز در ذیل این آیات می‌نویسد: خداوند در آیه قبلی به وضوح فرموده است؛ کسی که خواهان زراعت آخرت است، آن را با زیادتی به او خواهیم داد، ولی در این آیه به صورت مبهم می‌فرماید: و کسی که زراعت دنیا را بخواهد از آن به او می‌دهیم (نه همه آن را) و جمله «نؤته منها» به این نکته اشاره دارد که زمام امور به مشیت خواست خدا بستگی دارد؛ چه بسا به افرادی نعمت‌های فروانی می‌بخشد و برای عده‌ای دیگر اندکی از آن می‌دهد؛ چنان‌که در جای دیگر فرموده است: «مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعاجِلَه عَجَّلْنا لَهُ فِیها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِیدُ».

نتیجه

حاصل معنای دو آیه این است که: خدای سبحان، به همه بندگان خویش لطیف است، دارای قوت و عزت مطلقه است، بندگان خود را بر حسب مشیتش روزی می‌دهد، ولی با این تفاوت که خدا خواسته است، به کسانی که هدف‌شان آخرت است و برای آن کار می‌کنند دنیا را نیز بدهد و مزد آخرتش را بیشتر از آنچه که عمل کرده‌اند بدهد، اما به کسانی که هدف‌شان تنها دنیا است، تنها دنیا را بدهد و در آخرت بهره‌ای نداشته باشند.

آیه ۲۰ سوره شوری

﴿ مَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ وَمَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ

کسی که زراعت آخرت را بخواهد، بر زراعتش می‌افزاییم و کسی که زراعت دنیا را بخواهد، اندکی از آن به او می‌دهیم، ولی او را در آخرت هیچ بهره‌ای نیست.

شوری:۲۰

﴾