مرقد بیبی شهربانو در شهر ری: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: ویرایش مبدأ ۲۰۱۷ |
(ابرابزار) |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|کاربر=Rezapour }} | {{در دست ویرایش|کاربر=Rezapour}} | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
آیا مرقد بیبی شهربانو در نزدیکی تهران، صحت دارد؟ محسن رنجبر | |||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
در | در سالهای اخیر، انتساب قبری که در نزدیکی شهرری واقع است به بیبی شهربانو، با تردید جدی بعضی از محققان رو به رو شده است. آقای دکتر کریمان در کتاب محققانه و ارزشمند خویش «ری باستان»، با ذکر دلایل و شواهدی، انتساب این محل را به بیبی شهربانو با شک و تردید مواجه ساخته است. | ||
به | به این دلیل اهمیت تحقیقات یاد شده، گزارش از آن را در ذیل میآوریم: | ||
انتساب | انتساب این مکان به بیبی شهربانو در هیچیک از کتابهای مسالک و تواریخ و رجال قدیمی ذکر نشده است؛<ref>ری باستان، ج۱، ص۴۰۳چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه ملی، ۱۳۴۵ ش.</ref>همچنانکه در هیچیک از منابع معتمد از صدر اسلام تا قرون اخیر، کوچکترین ذکری نیست که بیبی شهربانو در ری درگذشته و در آنجا مدفون گردیده است، بلکه همه قرائن خلاف آن را میرساند؛ چنانکه شیخ صدوق که خود در ری میزیسته و کتاب «عیون اخبارالرضا» را برای صاحب بن عبّاد که نیز در این شهر مقیم بوده، فراهم آورده است، در این کتاب به درگذشت مادر امام زین العابدین(ع) در هنگام زاییدن، تصریح کرده است. بیگمان هرگاه بقعهٔ بیبی شهربانو به عهد وی در ری موجود و مزار میبود، در این کتاب اشارتی میرفت. | ||
ابودلف | ابودلف که در سال ۳۳۴ هـ.ق. از ری دیدن کرده و آثار فُرس و مقابر زرتشتیان را در شمال ری، ذکرکرده است، هیچ گونه اشارهای به مدفن بیبی شهربانو در آن حدود ندارد. | ||
در | در کتاب «النقض» نیز که مشتمل بر اماکن مقدس ری میباشد، به هیچ روی نامی از بیبی شهربانو نشده است. | ||
حاج محمد باقر | حاج محمد باقر نگارندهٔ «جنه النعیم» که کتاب خود را به تحقیق در احوال حضرت عبدالعظیم اختصاص داده و به مناسبت از شخصیتهای مذهبی مدفون، ذکری به میان آورده، از مدفن بیبی شهربانو در این شهر یادی نکرده است.<ref>همان، ص۴۱۲.</ref> | ||
نویسندهٔ کتاب «ری باستان» در پایان این بحث، با توجه به قرائن و شواهد یاد شده، چنین نتیجهگیری میکند: «چون در تاریخ حوادث ری، تا آنجا که عرصهٔ تتبع بر نگارنده فراخ بود، نام بانویی بدین صورت مشهود نیفتاده تا احتمال خلط اسم برود؛ از این رو شاید بتوان گفت که این محل دخمهای از بزرگان زرتشتی بوده است، و برای آنکه مسلمانان آنجا را خراب نکنند، آن را به عروس ایرانی خاندان نبوت نسبت دادهاند و به بنای آن درافزودند. وجود دخمهٔ گبرها در آن نزدیکی ـ در شمال ـ مؤید این نظر است … و این محل، دخمهٔ فرزندان یزدگرد دهم (هرمز و خاندان وی) بوده که در ری به دست فیروز کشته شدهاند و برای محفوظ ماندن، آن را به فرزند یزدگرد سوم نسبت دادهاند.»<ref>همان، ص۴۱۴–۴۱۵.</ref> | |||
گذشته از مطالب | گذشته از مطالب یاد شده، مؤلف ناسخ التواریخ شاهد دیگری را برای عدم امکان انتساب این مکان به بیبی شهربانو، آورده است. وی داستانی را به نقل از یکی از سادات بیان میکند که وی با خواندن نوشتهٔ مبهم روی صندوق مقبره، به این نتیجه رسیده که مقبره یاد شده، آرامگاه یکی از دختران ارباب و اشراف آن منطقه بنام شهربانو بوده است.<ref>ناسخ التواریخ، عباسقلی خان سپهر، تصحیح محمد باقر بهبودی، ج۸ حضرت سجاد(ع)، ص۳۷–۳۸، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۶۴ ش.</ref> | ||
بنابراین، با توجه به شواهدی که بیان شد، نمیتوان ادعا کرد که مکان یاد شده، قبر بیبی شهربانو مادر امام سجاد(ع) است؛ البته همه این مسائل در صورتی است که افسانه فرار بیبی شهربانو از کربلا و آمدن وی به ایران را بپذیریم و حتی قبل از این بپذیریم که مادر امام سجاد(ع) نامش شهربانو بوده است؛ اما چنانکه در پاسخ پرسشهای پیشین نیز نگاشتیم، این که نام مادر امام سجاد(ع) شهربانو و دختر یزدگرد سوم، باشد سخت مورد تردید محققان معاصر است؛ چنانکه گزارش صحیح دربارهٔ زمان وفات مادر امام سجاد(ع) آن است که وی در مرض زایمان رحلت کرده و مسؤولیت تربیت امام سجاد(ع) بر عهدهٔ یکی از کنیزان امام حسین(ع) بوده است. در این زمینه به پاسخهای سؤالات مطرح شده در این باره مراجعه شود. | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
{{پانویس}} | |||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = | | شاخه اصلی = | ||
|شاخه فرعی۱ = | |شاخه فرعی۱ = | ||
|شاخه فرعی۲ = | |شاخه فرعی۲ = | ||
|شاخه فرعی۳ = | |شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه = | ||
| تیترها = | | تیترها = | ||
| ویرایش = | | ویرایش = | ||
| لینکدهی = | | لینکدهی = | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی = | | بازبینی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت = | ||
| کیفیت = | | کیفیت = | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} |
نسخهٔ ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۰۵
این مقاله هماکنون به دست Rezapour در حال ویرایش است. |
آیا مرقد بیبی شهربانو در نزدیکی تهران، صحت دارد؟ محسن رنجبر
در سالهای اخیر، انتساب قبری که در نزدیکی شهرری واقع است به بیبی شهربانو، با تردید جدی بعضی از محققان رو به رو شده است. آقای دکتر کریمان در کتاب محققانه و ارزشمند خویش «ری باستان»، با ذکر دلایل و شواهدی، انتساب این محل را به بیبی شهربانو با شک و تردید مواجه ساخته است.
به این دلیل اهمیت تحقیقات یاد شده، گزارش از آن را در ذیل میآوریم:
انتساب این مکان به بیبی شهربانو در هیچیک از کتابهای مسالک و تواریخ و رجال قدیمی ذکر نشده است؛[۱]همچنانکه در هیچیک از منابع معتمد از صدر اسلام تا قرون اخیر، کوچکترین ذکری نیست که بیبی شهربانو در ری درگذشته و در آنجا مدفون گردیده است، بلکه همه قرائن خلاف آن را میرساند؛ چنانکه شیخ صدوق که خود در ری میزیسته و کتاب «عیون اخبارالرضا» را برای صاحب بن عبّاد که نیز در این شهر مقیم بوده، فراهم آورده است، در این کتاب به درگذشت مادر امام زین العابدین(ع) در هنگام زاییدن، تصریح کرده است. بیگمان هرگاه بقعهٔ بیبی شهربانو به عهد وی در ری موجود و مزار میبود، در این کتاب اشارتی میرفت.
ابودلف که در سال ۳۳۴ هـ.ق. از ری دیدن کرده و آثار فُرس و مقابر زرتشتیان را در شمال ری، ذکرکرده است، هیچ گونه اشارهای به مدفن بیبی شهربانو در آن حدود ندارد.
در کتاب «النقض» نیز که مشتمل بر اماکن مقدس ری میباشد، به هیچ روی نامی از بیبی شهربانو نشده است.
حاج محمد باقر نگارندهٔ «جنه النعیم» که کتاب خود را به تحقیق در احوال حضرت عبدالعظیم اختصاص داده و به مناسبت از شخصیتهای مذهبی مدفون، ذکری به میان آورده، از مدفن بیبی شهربانو در این شهر یادی نکرده است.[۲]
نویسندهٔ کتاب «ری باستان» در پایان این بحث، با توجه به قرائن و شواهد یاد شده، چنین نتیجهگیری میکند: «چون در تاریخ حوادث ری، تا آنجا که عرصهٔ تتبع بر نگارنده فراخ بود، نام بانویی بدین صورت مشهود نیفتاده تا احتمال خلط اسم برود؛ از این رو شاید بتوان گفت که این محل دخمهای از بزرگان زرتشتی بوده است، و برای آنکه مسلمانان آنجا را خراب نکنند، آن را به عروس ایرانی خاندان نبوت نسبت دادهاند و به بنای آن درافزودند. وجود دخمهٔ گبرها در آن نزدیکی ـ در شمال ـ مؤید این نظر است … و این محل، دخمهٔ فرزندان یزدگرد دهم (هرمز و خاندان وی) بوده که در ری به دست فیروز کشته شدهاند و برای محفوظ ماندن، آن را به فرزند یزدگرد سوم نسبت دادهاند.»[۳]
گذشته از مطالب یاد شده، مؤلف ناسخ التواریخ شاهد دیگری را برای عدم امکان انتساب این مکان به بیبی شهربانو، آورده است. وی داستانی را به نقل از یکی از سادات بیان میکند که وی با خواندن نوشتهٔ مبهم روی صندوق مقبره، به این نتیجه رسیده که مقبره یاد شده، آرامگاه یکی از دختران ارباب و اشراف آن منطقه بنام شهربانو بوده است.[۴]
بنابراین، با توجه به شواهدی که بیان شد، نمیتوان ادعا کرد که مکان یاد شده، قبر بیبی شهربانو مادر امام سجاد(ع) است؛ البته همه این مسائل در صورتی است که افسانه فرار بیبی شهربانو از کربلا و آمدن وی به ایران را بپذیریم و حتی قبل از این بپذیریم که مادر امام سجاد(ع) نامش شهربانو بوده است؛ اما چنانکه در پاسخ پرسشهای پیشین نیز نگاشتیم، این که نام مادر امام سجاد(ع) شهربانو و دختر یزدگرد سوم، باشد سخت مورد تردید محققان معاصر است؛ چنانکه گزارش صحیح دربارهٔ زمان وفات مادر امام سجاد(ع) آن است که وی در مرض زایمان رحلت کرده و مسؤولیت تربیت امام سجاد(ع) بر عهدهٔ یکی از کنیزان امام حسین(ع) بوده است. در این زمینه به پاسخهای سؤالات مطرح شده در این باره مراجعه شود.
منابع