مصحف نیریزی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
== جایگاه کاتب و آثارش == | == جایگاه کاتب و آثارش == | ||
میرزا احمد نیریزی (زنده تا ۱۱۵۱ق) از خوشنویسان برجسته در قرن دوازدهم قمری<ref>فعال عراقی، حسین، «نیریزی»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، به‌کوشش بها‌ءالدین خرمشاهی، تهران، انتشارات ناهید و دوستان، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۲۲۸۹.</ref> و نامدارترین خوشنویس قلم نسخ ایران به‌شمار رفته است.<ref>سمسار، محمدحسن، «احمد نیریزی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل واژه.</ref> قلم نسخ نیریزی را اوج نسخ ایرانی برشمرده‌اند؛ قلم نسخی که متفاوت از نسخ سایر سرزمین‌های اسلامی بوده و تحت تأثیر خط نستعلیق ظریف‌تر از آنها قلمداد شده است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۵. | میرزا احمد نیریزی (زنده تا ۱۱۵۱ق) از خوشنویسان برجسته در قرن دوازدهم قمری<ref>فعال عراقی، حسین، «نیریزی»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، به‌کوشش بها‌ءالدین خرمشاهی، تهران، انتشارات ناهید و دوستان، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۲۲۸۹.</ref> و نامدارترین خوشنویس قلم نسخ ایران به‌شمار رفته است.<ref>سمسار، محمدحسن، «احمد نیریزی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل واژه.</ref> قلم نسخ نیریزی را اوج نسخ ایرانی برشمرده‌اند؛ قلم نسخی که متفاوت از نسخ سایر سرزمین‌های اسلامی بوده و تحت تأثیر خط نستعلیق ظریف‌تر از آنها قلمداد شده است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۵.</ref> | ||
اطلاعات درباره زندگی نیریزی کم است و گفته شده که آگاهی‌های موجود تا حدی غیر قابل اعتماد است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۰.</ref> گفته شده که نیریزی عمر خود را به تحریر قرآن و ادعیه گذرانده است.<ref>بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان با نمونه‌هایی از خطوط خوش، به‌کوشش حسین محبوبی اردکانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۸ش، ج۴، ص۱۹.</ref> نیریزی در یکی از آثارش لقب خود را فخرالدین و لقب و نام پدر خود را شمس‌الدین سلطان‌محمد خوانده است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱.</ref> از آغاز آموزش‌های هنری او اطلاع قابل اتکایی در دست نیست، ولی ظاهراً عمده این آموزش‌ها در زادگاهش نیریز بوده است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱.</ref> به گفته برخی محققان، نیریزی در حدود سال ۱۱۰۰ق در اصفهان، پایتخت صفویان، مقیم شده است.<ref>بیانی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۴، ص۱۰۱.</ref> بعضی محققان، این تاریخ را درست نمی‌دانند. آنان معتقدند که آثاری از نیریزی باقی مانده است که قبل از این تاریخ و در اصفهان نگاشته شده است؛ از جمله نخستین نسخه‌ای که بی‌تردید او در اصفهان نوشته دعای کمیلی است با امضاء و تاریخ «احمد النیریزی السلطانی باصفهان ۱۱۰۷».<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱.</ref> محققان این اثر را نشانده این می‌دانند که نیریزی به دربار شاه سلطان حسین صفوی (حکومت ۱۱۰۵ق-۱۱۳۵ق) راه یافته و به نام شاه با عنوان «سلطانی» امضاء می‌زده است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱.</ref> | اطلاعات درباره زندگی نیریزی کم است و گفته شده که آگاهی‌های موجود تا حدی غیر قابل اعتماد است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۰.</ref> گفته شده که نیریزی عمر خود را به تحریر قرآن و ادعیه گذرانده است.<ref>بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان با نمونه‌هایی از خطوط خوش، به‌کوشش حسین محبوبی اردکانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۸ش، ج۴، ص۱۹.</ref> نیریزی در یکی از آثارش لقب خود را فخرالدین و لقب و نام پدر خود را شمس‌الدین سلطان‌محمد خوانده است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱.</ref> از آغاز آموزش‌های هنری او اطلاع قابل اتکایی در دست نیست، ولی ظاهراً عمده این آموزش‌ها در زادگاهش نیریز بوده است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱.</ref> به گفته برخی محققان، نیریزی در حدود سال ۱۱۰۰ق در اصفهان، پایتخت صفویان، مقیم شده است.<ref>بیانی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۴، ص۱۰۱.</ref> بعضی محققان، این تاریخ را درست نمی‌دانند. آنان معتقدند که آثاری از نیریزی باقی مانده است که قبل از این تاریخ و در اصفهان نگاشته شده است؛ از جمله نخستین نسخه‌ای که بی‌تردید او در اصفهان نوشته دعای کمیلی است با امضاء و تاریخ «احمد النیریزی السلطانی باصفهان ۱۱۰۷».<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱.</ref> محققان این اثر را نشانده این می‌دانند که نیریزی به دربار شاه سلطان حسین صفوی (حکومت ۱۱۰۵ق-۱۱۳۵ق) راه یافته و به نام شاه با عنوان «سلطانی» امضاء می‌زده است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱.</ref> | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۵: | ||
عمده فعالیت‌های نیریزی در درباره آخرین شاه صفوی رقم خورده است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱.</ref> سقوط صفویان که پشتیبان نیریزی در کار خوشنویسی بودند، در کار هنری او خلل ایجاد کرد به طوری که و دست‌نوشته‌های او در این ایام کاهش یافت. از سال ۱۱۴۸ق، که آغاز پادشاهی نادرشاه افشار است تنها ۲ قطعه خط از نیریزی بازمانده است. این دو قطعه را آخرین قطعات خط او به‌شمار برده‌اند.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱-۱۰۲.</ref> برخی سالمرگ او را ۱۱۵۵ نوشته‌اند.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۲.</ref> گفته شده که پس از مرگ جنازه او را به کربلا منتقل کردند.<ref>بیانی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۴، ص۲۰.</ref> | عمده فعالیت‌های نیریزی در درباره آخرین شاه صفوی رقم خورده است.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱.</ref> سقوط صفویان که پشتیبان نیریزی در کار خوشنویسی بودند، در کار هنری او خلل ایجاد کرد به طوری که و دست‌نوشته‌های او در این ایام کاهش یافت. از سال ۱۱۴۸ق، که آغاز پادشاهی نادرشاه افشار است تنها ۲ قطعه خط از نیریزی بازمانده است. این دو قطعه را آخرین قطعات خط او به‌شمار برده‌اند.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۱-۱۰۲.</ref> برخی سالمرگ او را ۱۱۵۵ نوشته‌اند.<ref>سمسار، «احمد نیریزی»، ج۷، ص۱۰۲.</ref> گفته شده که پس از مرگ جنازه او را به کربلا منتقل کردند.<ref>بیانی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۴، ص۲۰.</ref> | ||
نیریزی را فردی پسندیده‌خصال، پرهیزکار و قناعت‌پیشه خوانده‌اند. از آثاری که به خط او دیده شده نود و نه مجلد مصحف قرآنی، هفتاد و هفت صحیفه سجادیه و بسیاری آثار دعایی و مرقعات دیگر است. او در خطوط دیگر چون نستعلق و شکسته هم تبحر داشت.<ref>بیانی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۴، ص۱۹-۲۰.</ref> | نیریزی را فردی پسندیده‌خصال، پرهیزکار و قناعت‌پیشه خوانده‌اند. از آثاری که به خط او دیده شده نود و نه مجلد مصحف قرآنی، هفتاد و هفت صحیفه سجادیه و بسیاری آثار دعایی و مرقعات دیگر است. او در خطوط دیگر چون نستعلق و شکسته هم تبحر داشت.<ref>بیانی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۴، ص۱۹-۲۰.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||