ولادت حضرت معصومه: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
== تاریخ ولادت == | == تاریخ ولادت == | ||
حضرت فاطمه معصومه در یکی از حساسترین برهههای تاریخ تشیع (سال ۱۷۳ هجری قمری) متولد شدند. بر اساس منابع معتبر تاریخی، تولد ایشان در مدینه المنوره و در خانه امام موسی کاظم(ع) واقع در محله | حضرت فاطمه معصومه در یکی از حساسترین برهههای تاریخ تشیع (سال ۱۷۳ هجری قمری) متولد شدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مهتاب اهل بیت|سال=1386|نام=حسین|نام خانوادگی=اسحاقی|ناشر=صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. مرکز پژوهشهای اسلامی|صفحه=7|مکان=قم}}</ref> بر اساس منابع معتبر تاریخی، تولد ایشان در مدینه المنوره و در خانه امام موسی کاظم(ع) واقع در محله بنیهاشم اتفاق افتاد. این واقعه در زمانی رخ داد که فشارهای حکومت عباسی به رهبری هارون الرشید بر امام کاظم(ع) و شیعیان به اوج خود رسیده بود<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=زندگانی حضرت موسی بن جعفر|سال=1353|نام=محمد تقی|نام خانوادگی=لسان الملک سپهر|ناشر=مطبوعات دینی|جلد=2|صفحه=375|مکان=تهرا}}</ref>و در میان منابع کهن شیعی، سه تاریخ عمده برای ولادت حضرت معصومه(س) ذکر شده است که هم در سال ولادت اختلاف شده است و نیز در ماه ولادت:<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ یعقوبی|سال=1358|نام خانوادگی=احمد بن ابی یعقوب|ناشر=ناشر فارسی: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی|جلد=2|صفحه=414|مکان=بیروت}}</ref> | ||
=== ذیالقعده === | === ذیالقعده === | ||
=== | ==== 173 هجری قمری ==== | ||
کتاب | این تاریخ که امروزه در تقویمهای رسمی شیعه ثبت شده، برای اولین بار در قرن یازدهم هجری در کتاب «انوار المشعشین» ذکر شده است که علامه مجلسی در بحارالانوار این قول را با عبارت «روی» نقل میکند که نشاندهنده ضعف سندی آن است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بحارالانوار|سال=1404|نام=محمدباقر|نام خانوادگی=مجلسی|ناشر=موسسه الوفاء|جلد=60|صفحه=228|مکان=بیروت}}</ref> در منابع قدیمی شیعه، تاریخ ولادت و وفات فاطمه معصومه بیان نشده است. بهگفته رضا استادی، نخستین کتابی که در آن، تاریخی ذکر شده است، نورالآفاق نوشته جواد شاهعبدالعظیمی است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=رساله آشنایی با حضرت عبدالعظیم و مصادر شرح حال او|نام=رضا|نام خانوادگی=استادی|ناشر=نور علم|صفحه=301}}</ref> که در سال ۱۳۴۴ق منتشر شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=رساله آشنایی با حضرت عبدالعظیم و مصادر شرح حال او|نام=رضا|نام خانوادگی=استادی|ناشر=نور علم|صفحه=297}}</ref> در این کتاب، تاریخ ولادت حضرت معصومه(س) ۱ ذیالقعده سال ۱۷۳ق و تاریخ وفات او ۱۰ ربیعالثانی سال ۲۰۱ق ذکر شده و از آن کتاب به دیگر کتابها راه یافته است؛<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=رساله آشنایی با حضرت عبدالعظیم و مصادر شرح حال او|نام=رضا|نام خانوادگی=استادی|ناشر=نور علم|صفحه=301}}</ref> اما برخی از علما مانند آیتالله مرعشی نجفی،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ریاحین الشریعه|سال=1373|نام=ذبیح الله|نام خانوادگی=محلاتی|ناشر=دار الکتب الاسلامیه|جلد=5|صفحه=32|مکان=تهران}}</ref> آیتالله شبیری زنجانی،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جرعهای از دریا|سال=1394|نام=سید موسی|نام خانوادگی=شبیری زنجانی|ناشر=مؤسسه کتابشناسی شیعه|جلد=2|صفحه=519|مکان=قم}}</ref> رضا استادی<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=رساله آشنایی با حضرت عبدالعظیم و مصادر شرح حال او|نام=رضا|نام خانوادگی=استادی|ناشر=نور علم|صفحه=301}}</ref> و ذبیحالله محلاتی<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ریاحین الشریعه|سال=1373|نام=ذبیح الله|نام خانوادگی=محلاتی|ناشر=دار الکتب الاسلامیه|جلد=5|صفحه=31 و 32|مکان=تهران}}</ref> با این نظر شاه عبدالعظیمی مخالفت کرده و تاریخهای ذکر شده در این کتاب را ساختگی دانستهاند. | ||
==== 183 هجری قمری ==== | |||
مرحوم فیض در کتاب انجم فروزان و گنجینه آثار قم از کتاب "لواقح الانوار فی طبقات الاخبار"<ref group="یادداشت">تالیف عبد الوهاب شعرانی شافعی وفات یافته در سال 937 ه.ق</ref> و کتاب "نزهه الابرار فی نسب اولاد الائمه الاطهار"<ref group="یادداشت">نوشته سید موسی برنجی شافعی مدنی</ref> چنین نقل میکند: {{متن عربی|وِلادَهُ فاطِمَهُ بِنْتُ مُوسَي بنِ جَعْفَرٍ، فِي مَدِينَهِ الْمُنَوَرَهِ غُرَه ذِي الْقَعْدَهِ الْحرامِ، سَنَه ثَلاثَ وَ ثَمانينَ وَمأَهَ بَعْدَ الهِجْرَهِ النَبَويَهِ، وَتُوُفِيَتْ فِي الْعاشِرِ مِنْ رَبيعِ الثانِي فِي سَنَهِ اِحْدي وَمَأَتَينِ في بَلْدَهِ قُمْ|ترجمه=حضرت فاطمه (معصومه) دختر امام کاظم در مدینه منوره، در آغاز ماه ذی القعده سال 183 ه.ق دیده به جهان گشود و در دهم ماه ربیع الثانی سال 201 در قم وفات یافت.}}<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=انجم فروزان|سال=بی تا|نام=فیض|نام خانوادگی=کاشانی|ناشر=بی نا|صفحه=58}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=گنجینه آثار قم|سال=1349|نام=عباس|نام خانوادگی=فیض قمی|ناشر=مهر استوار|جلد=1|صفحه=386|مکان=قم}}</ref> | |||
=== مجهول === | === مجهول === | ||
نسخهٔ ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۰۱
اعتبار تاریخ ولادت حضرت معصومه به دلیل نبود اسناد معتبر و مستقیم از معصومین قابل اثبات یا رد قطعی نیست. قدیمیترین گزارش در «تاریخ قم» ربیعالثانی را ذکر کرده، اما این قول در منابع بعدی تأیید نشده است. قول مشهور اول ذیالقعدة نخستین بار در قرن ۱۱ ه.ق در «انوار المشعشین» آمده و علامه مجلسی در «بحارالانوار» آن را با عبارت «روی» نقل کرده که نشاندهنده ضعف سندی است. علما مانند سید محسن امین و آیتالله خویی تصریح کردهاند که هیچ روایت معتبری در این زمینه وجود ندارد. بنابراین، اعتبار این روز بیشتر بر اساس شهرت عملی و مصالح اجتماعی استوار است تا اسناد تاریخی قطعی.
تاریخ ولادت
حضرت فاطمه معصومه در یکی از حساسترین برهههای تاریخ تشیع (سال ۱۷۳ هجری قمری) متولد شدند.[۱] بر اساس منابع معتبر تاریخی، تولد ایشان در مدینه المنوره و در خانه امام موسی کاظم(ع) واقع در محله بنیهاشم اتفاق افتاد. این واقعه در زمانی رخ داد که فشارهای حکومت عباسی به رهبری هارون الرشید بر امام کاظم(ع) و شیعیان به اوج خود رسیده بود[۲]و در میان منابع کهن شیعی، سه تاریخ عمده برای ولادت حضرت معصومه(س) ذکر شده است که هم در سال ولادت اختلاف شده است و نیز در ماه ولادت:[۳]
ذیالقعده
173 هجری قمری
این تاریخ که امروزه در تقویمهای رسمی شیعه ثبت شده، برای اولین بار در قرن یازدهم هجری در کتاب «انوار المشعشین» ذکر شده است که علامه مجلسی در بحارالانوار این قول را با عبارت «روی» نقل میکند که نشاندهنده ضعف سندی آن است.[۴] در منابع قدیمی شیعه، تاریخ ولادت و وفات فاطمه معصومه بیان نشده است. بهگفته رضا استادی، نخستین کتابی که در آن، تاریخی ذکر شده است، نورالآفاق نوشته جواد شاهعبدالعظیمی است[۵] که در سال ۱۳۴۴ق منتشر شد.[۶] در این کتاب، تاریخ ولادت حضرت معصومه(س) ۱ ذیالقعده سال ۱۷۳ق و تاریخ وفات او ۱۰ ربیعالثانی سال ۲۰۱ق ذکر شده و از آن کتاب به دیگر کتابها راه یافته است؛[۷] اما برخی از علما مانند آیتالله مرعشی نجفی،[۸] آیتالله شبیری زنجانی،[۹] رضا استادی[۱۰] و ذبیحالله محلاتی[۱۱] با این نظر شاه عبدالعظیمی مخالفت کرده و تاریخهای ذکر شده در این کتاب را ساختگی دانستهاند.
183 هجری قمری
مرحوم فیض در کتاب انجم فروزان و گنجینه آثار قم از کتاب "لواقح الانوار فی طبقات الاخبار"[یادداشت ۱] و کتاب "نزهه الابرار فی نسب اولاد الائمه الاطهار"[یادداشت ۲] چنین نقل میکند: «وِلادَهُ فاطِمَهُ بِنْتُ مُوسَي بنِ جَعْفَرٍ، فِي مَدِينَهِ الْمُنَوَرَهِ غُرَه ذِي الْقَعْدَهِ الْحرامِ، سَنَه ثَلاثَ وَ ثَمانينَ وَمأَهَ بَعْدَ الهِجْرَهِ النَبَويَهِ، وَتُوُفِيَتْ فِي الْعاشِرِ مِنْ رَبيعِ الثانِي فِي سَنَهِ اِحْدي وَمَأَتَينِ في بَلْدَهِ قُمْ؛ حضرت فاطمه (معصومه) دختر امام کاظم در مدینه منوره، در آغاز ماه ذی القعده سال 183 ه.ق دیده به جهان گشود و در دهم ماه ربیع الثانی سال 201 در قم وفات یافت.»[۱۲][۱۳]
مجهول
بسیاری از علمای محقق معتقدند تاریخ دقیق ولادت مشخص نیست. در کتاب اعیان الشیعه تصریح شدهاست: «لم أجد لها تاریخ ولادة مسنداً» (تاریخ مسندی برای ولادت او نیافتم).[۱۴] آیتالله خویی در معجم رجال الحدیث نیز مینویسد: «لیس فی تاریخ ولادتها خبر معتبر» (در مورد تاریخ ولادتش خبر معتبری وجود ندارد).[۱۵] و همچنین در کتاب «تاریخ تشیع در ایران» نوشته رسول جعفریان، معتقد است این تاریخها بیشتر بر اساس محاسبات تقویمی متأخران تنظیم شدهاند.[۱۶]
در تقویم ایران
در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ اول ذیالقعده به عنوان روز ولادت حضرت فاطمه معصومه و همچنین روز دختر ثبت شده است. این تصمیم مبتنی بر مصوبه شماره ۴۵۶۷ شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۷۰ هجری شمسی است که بهطور رسمی درج شده است. بر اساس این مصوبه، این روز به عنوان یکی از مناسبتهای مذهبی کشور شناخته میشود و برنامههای ویژهای در سراسر ایران به این مناسبت برگزار میگردد.[۱۷]
منابع
- ↑ اسحاقی، حسین (۱۳۸۶). مهتاب اهل بیت. قم: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. مرکز پژوهشهای اسلامی. ص۷.
- ↑ لسان الملک سپهر، محمد تقی (۱۳۵۳). زندگانی حضرت موسی بن جعفر. ج۲. تهرا: مطبوعات دینی. ص۳۷۵.
- ↑ احمد بن ابی یعقوب (۱۳۵۸). تاریخ یعقوبی. ج۲. بیروت: ناشر فارسی: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. ص۴۱۴.
- ↑ مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۴). بحارالانوار. ج۶۰. بیروت: موسسه الوفاء. ص۲۲۸.
- ↑ استادی، رضا. رساله آشنایی با حضرت عبدالعظیم و مصادر شرح حال او. نور علم. ص۳۰۱.
- ↑ استادی، رضا. رساله آشنایی با حضرت عبدالعظیم و مصادر شرح حال او. نور علم. ص۲۹۷.
- ↑ استادی، رضا. رساله آشنایی با حضرت عبدالعظیم و مصادر شرح حال او. نور علم. ص۳۰۱.
- ↑ محلاتی، ذبیح الله (۱۳۷۳). ریاحین الشریعه. ج۵. تهران: دار الکتب الاسلامیه. ص۳۲.
- ↑ شبیری زنجانی، سید موسی (۱۳۹۴). جرعهای از دریا. ج۲. قم: مؤسسه کتابشناسی شیعه. ص۵۱۹.
- ↑ استادی، رضا. رساله آشنایی با حضرت عبدالعظیم و مصادر شرح حال او. نور علم. ص۳۰۱.
- ↑ محلاتی، ذبیح الله (۱۳۷۳). ریاحین الشریعه. ج۵. تهران: دار الکتب الاسلامیه. ص۳۱ و ۳۲.
- ↑ کاشانی، فیض (بی تا). انجم فروزان. بی نا. ص۵۸. تاریخ وارد شده در
|سال=را بررسی کنید (کمک) - ↑ فیض قمی، عباس (۱۳۴۹). گنجینه آثار قم. ج۱. قم: مهر استوار. ص۳۸۶.
- ↑ امین عاملی، سید محسن (۱۴۲۱). اعیان الشیعه. ج۸. بیروت: دارالتعارف. ص۳۹۱.
- ↑ خوئی، ابوالقاسم (۱۳۷۲). معجم رجال الحدیث. ج۲۰. بیروت: بی نا. ص۲۲۸.
- ↑ جعفریان، رسول (۱۳۸۷). تاریخ تشیع در ایران: از آغاز تا طلوع دولت صفوی. تهران: نشر علم. ص۳۴۴.
- ↑ مصوبات شورای فرهنگ عمومی. ج۳. انتشارات دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی. ص۱۲۴.