استثنای پیامبر در حق قسم: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
" تُرْجِي مَنْ تَشاءُ مِنْهُنَّ وَ تُؤْوِي إِلَيْكَ مَنْ تَشاءُ":" هر كدام را بخواهى به تاخير مىاندازى و هر يك را بخواهى نزد خود نگاه مىدارى".<ref>تفسير نمونه، ج17، ص: 388.</ref> | " تُرْجِي مَنْ تَشاءُ مِنْهُنَّ وَ تُؤْوِي إِلَيْكَ مَنْ تَشاءُ":" هر كدام را بخواهى به تاخير مىاندازى و هر يك را بخواهى نزد خود نگاه مىدارى".<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج17، ص: 388.</ref> | ||
نسخهٔ ۲۸ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۹
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
حق قسم یعنی چی و آیا پیامبر از آن مستثنی است؟
تعریف حق قسم
حقّ القسم، كه زوجه مى‌تواند حقّ القسم را ساقط كند و يا به ديگرى منتقل كند.[۱]
حق قسم به معنای حق هم‌خوابگی در شب برای زوجات تعریف شده است.[۲]
در فقه امامیه «قسم» از حقوق زوجه در عقد نکاح می باشد که با هدف تأمین عدالت در بین زوجات در فرض چندهمسری تشریع یافته است.[۳]
يكى از احكام اسلام در مورد همسران متعدد آن است كه شوهر اوقات خود را در ميان آنها به طور عادلانه تقسيم كند، اگر يك شب نزد يكى از آنها است، شب ديگر نزد ديگرى باشد تفاوتى در ميان زنان از اين نظر وجود ندارد، و اين موضوع را در كتب فقه اسلامى به عنوان" حق قسم" تعبير مىكنند.
يكى از خصايص پيامبر ص اين بود كه به خاطر شرائط خاص زندگى طوفانى و بحرانيش مخصوصا در زمانى كه در مدينه بود و در هر ماه تقريبا يك جنگ بر او تحميل مىشد و در همين زمان همسران متعدد داشت، رعايت حق قسم به حكم آيه فوق از او ساقط بود، و مىتوانست هر گونه اوقات خود را تقسيم كند هر چند او با اين حال حتى الامكان مساوات و عدالت را- چنان كه در تواريخ اسلامى صريحا آمده است- رعايت مى‌كرد.
ولى وجود همين حكم الهى آرامشى به همسران پيامبر ص و محيط زندگى داخلى او مىداد.[۴]
و براى اينكه همسران پيامبر نيز بدانند گذشته از افتخارى كه از ناحيه همسرى با او كسب مىكنند با تسليم در برابر اين برنامه خاص در مورد تقسيم اوقات پيامبر ص يك نوع ايثار و فداكارى از خود نشان داده، و به هيچوجه عيب و ايرادى متوجه آنها نيست، چرا كه در برابر حكم خدا تسليم شدهاند اضافه مىكند:
" اين حكم الهى براى روشنى چشم آنها و اينكه غمگين نشوند و همه آنها راضى به آنچه در اختيارشان مىگذارى گردند نزديكتر است
زيرا اولا اين يك حكم عمومى در باره همه آنها است و تفاوتى در كار نيست، و ثانيا حكمى است از ناحيه خدا كه براى مصالح مهمى تشريع شده، بنا بر اين آنها بايد با رضا و رغبت به آن تن دهند و نه تنها نگران نباشند بلكه خشنود گردند.[۵]
ولى در عين حال همانگونه كه در بالا نيز اشاره كرديم پيامبر ص حتى الامكان تساوى را در تقسيم اوقات خود رعايت مى‌كرد جز در مواردى كه شرائط خاصى عدم مساوات را ايجاب مى‌كرد، و اين خود مطلب ديگرى بود كه موجب خشنودى آنها مىشد، زيرا مشاهده مىكردند كه پيامبر ص با اينكه مخير است سعى در برقرارى مساوات دارد.
در فقه اسلامى در باب خصايص پيامبر ص اين مساله مورد بحث واقع شده است كه آيا تقسيم اوقات بطور مساوى در ميان همسران متعدد همانگونه كه بر عموم مسلمانان واجب است بر پيامبر ص نيز واجب بوده يا اينكه پيامبر حكم استثنايى" تخيير" را داشته است؟
مشهور و معروف در ميان فقهاى ما و جمعى از فقهاى اهل سنت اين است كه او در اين حكم مستثنا بوده، و دليل آن را آيه فوق مىشمرند كه مىگويد:
" تُرْجِي مَنْ تَشاءُ مِنْهُنَّ وَ تُؤْوِي إِلَيْكَ مَنْ تَشاءُ":" هر كدام را بخواهى به تاخير مىاندازى و هر يك را بخواهى نزد خود نگاه مىدارى".[۶]
مستثنی شدن پیامبر
برخى از فقها، با استناد به آيه 51 سوره احزاب، رعايت حقّ قَسم را بر پيامبر اكرم واجب ندانسته‌اند. البته مخالفان اين نظر، مرادِ اين آيه را اختيار داشتن پيامبر درباره پذيرش يا ردّ ازدواج با زنانى دانسته‌اند كه خود را به حضرت مى‌بخشيدند. پيروان ديدگاه نخست نقل كرده‌اند كه پيامبر درباره شمارى از همسران خود از جمله عايشه، حفصه، امّسلمه و زينب همواره حق قسم را رعايت مى‌كرد و در مورد برخى ديگر مانند سوده، صفيه، جويريه، ميمونه و امّحبيبه، گاهى آن را به تأخير مى‌انداخت.[۷]
منابع
- ↑ مكارم شيرازى، ناصر، كتاب النكاح، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع)، ۱۴۲۴ق، ج۶ ص۱۴۱.
- ↑ مكارم شيرازى، ناصر، كتاب النكاح، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع)، ۱۴۲۴ق، ج۶ ص۱۱۲.
- ↑ نقیبی، سید مهدی، و صدیقه محمدحسنی، «نقد و بررسی تعریف حق قسم در آرای فقهای امامیه»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره ۲، سال بیست و دوم، پاییز و زمستان ۱۴۰۰ش، ص۴۱۳.
- ↑ تفسير نمونه، ج17، ص: 386
- ↑ تفسير نمونه، ج17، ص: 387
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج17، ص: 388.
- ↑ حسینی سمنانی، بتول، «خصائص النبی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۵، ذیل مدخل.