مفهوم و ابعاد حجاب

سؤال

مفهوم حجاب چیست و از نظر قرآن، حجاب و پوشش اسلامی دارای چه ابعاد و اقسامی است؟

حجاب در لغت به معنای مانع، پرده و پوشش آمده است. استعمال این کلمه نیز بیشتر به معنی مانع، پرده و حائل است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می‌دهد که پرده، وسیله پوشش است، ولی هر پوششی حجاب نیست؛ بلکه آن پوششی حجاب نامیده می‌شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد.

مراد از حجاب، پوشش اسلامی است، و مراد از پوشش اسلامی زن، این است که زنان، هنگام معاشرت با مردان، بدن خود را بپوشانند. حجاب، به این معنا دارای دو بُعد ایجابی و سلبی است. بُعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بُعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایی به نامحرم است؛ این دو بُعد در کنار یکدیگر، حجاب اسلامی را تحقق می‌بخشد؛ در صورت نبودن هر یک از دو حجاب اسلامی محقق نمی‌شود.

انواع حجاب

قرآن از انواع حجاب که در رفتار خارجی انسان تجلی می‌کند، نام برده است.

• حجاب و پوشش در نگاه که مردان و زنان در مواجهه با نامحرم به آن توصیه شده‌اند: ﴿قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ﴾(نور:۳۰) ﴿قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ؛ ای رسول به زنان مؤمن بگو تا چشم‌ها را از نگاه ناروا بپوشند﴾(نور:۳۱)
• حجاب گفتاری زنان در مقابل نامحرم؛ ﴿فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ؛ پس زنها نازک و نرم با مردان سخن نگویید؛ مبادا آن که دلش بیمار است به طمع افتد.﴾(احزاب:۳۲)
• حجاب رفتاری زنان در مقابل نامحرم است. به زنان دستور داده شده است به گونه‌ای راه نروند که با نشان دادن زینت‌های خود باعث جلب توجه نامحرم شوند؛ ﴿وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ؛ و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود.﴾(نور:۳۱)

از مجموع مباحث طرح شده استفاده می‌شود که مراد از حجاب اسلامی، پوشش و حریم قایل شدن در معاشرت با مردان نامحرم در رفتار، مانند نحوه پوشش، نگاه، حرف زدن و راه رفتن است.