عقاید و احکام اختصاصی آیین شینتو

سؤال

عقاید و احکامی را که اختصاص به آیین شینتو دارد بیان کنید؟

شينتو قديمي ترين آئين در كشور ژاپن است كه تا امروز پا برجا مانده و رفتار آنها عمدتاً بر حول سه محور است: ۱. پرستش امپراتور (خدايان ژاپني ها)‌. ۲. پرستش نياكان عشيره. ۳. پرستش اجداد خانواده. آئين شينتو از بهشت يا جهنم و نيز مسائل عقلي و استدلالي صحبت نمي كند بلكه فقط مومنان را موظف مي كند كه گه گاهي به زيارت جاهاي متبرك بشتابند و با زهد و تقوي به گذشته و نياكان و امپراتور حرمت گذارند. اين آئين كتاب آسماني ندارد چرا كه يك آئين بشري است و فرهنگ ابتدائي ژاپني هاي اوليه بود كه بر اثر گذشت زمان به تدريج قدرت گرفت و به شكل آئين در آمد. با اين حال چند كتاب در آئين شينتو مقدس است:

دین شینتو خدایان بیشماری داشته و خدای واحدی ندارد. برای همین این آیین را «راه خدایان» یا «طریق روان‌های پاک» نامگذاری کرده‌اند. در آئین شینتو عالم فیزیکی را سه بخش می‌دانستند: آسمان اثیری در بالا، جهان در سطح زمین و مناطق پست سایه گون در بطن خاک، در این عالم خدایان بیشماری بودند که همه را با هم، «کامی» می‌نامیدند که در لغت به معنای «بالا» یا «مهتر» است.

عقاید

موتوئوری نوری ناگا، دانشمند نام‌آور آیین شین تو، کامی را اینگونه تعریف می‌کند: اصطلاح کامی به خدایان گوناگون آسمان و زمین که ذکرشان در گزارش‌های باستانی آمده است، و نیز به ارواح آنها (میتاما)، که ساکن ایزدکده‌هایی که آنها را در آنجا می‌پرستیدند اطلاق می‌شود. دیگر نه فقط انسان‌ها بلکه پرندگان، چهار پایان، درختان، دریاها، کوه‌ها و همه چیزهای دیگر که به خاطر نیروهای فوق‌العاده و برجسته ای که دارند، و هراس‌انگیز و شایسته احترام اند، نیز کامی خوانده می‌شوند. هم چنین فرزند خورشید نیز پرستش می‌شود. ربّ النوع خورشید که طبق افسانه ای خود بوجود آمده است، حکومت ژاپن را در اختیار فرزندش که همان «میکادو» باشد، قرار داد. اصطلاح میکادو در فرهنگ ژاپنی به فرمانروایان و امپراتور اطلاق می‌شود؛ بنابراین میکادو فرزند خدای خورشید است و پرستش وی تا جنگ جهانی دوم متداول بود تا اینکه «هیروهیتو» امپراتور سابق ژاپن در سال ۱۹۴۷ میلادی الوهیت یعنی جنبه خدایی خود را لغو کرد و حاکمیت ملی را به رسمیت شناخت.

بنابر تحقیقات انجام شده، بنیانگذار آیین شین تو معلوم نیست و احتمالاً از چین و هند و دیگر عقاید و اقوام ابتدایی اقتباس شده است؛ بنابراین معلوم می‌شود که آیین شینتو پیامبری نداشته است و فرقه‌های مختلف آن هم که بیش از ۸۰۰ فرقه می‌باشد، پیامبر به آن معنا که در ادیان آسمانی مطرح می‌باشد، نداشته است. البته مؤسسین برخی از فرقه‌ها، مخصوصاً آنهایی که اخیراً به وجود آمده‌اند معلوم است و جالب است که بدانیم برخی از به وجود آورندگان فرقه‌های نو، خانم می‌باشند که از حقوق زنان دفاع می‌کنند.

مردم ژاپن به بهشت و دوزخ معتقد نیستند و می‌گویند: «بهشت و دوزخ در دل ماست.» دین شینتو روانها (ارواح) را بدون مجازات و پاداش رها کرده و به بقای دائمی آنها معتقدند مهمترین متن مقدس دین شینتو دو کتاب است که اولی به نام «کوجیکی» که در سال ۷۱۲ م نوشته شده و دومی به نام «نیسهون گی» خوانده می‌شود که به سال ۷۲۰م به کتابت درآمده است.

اندرزهایی از کتاب‌های مقدس آیین شینتو

• سازش نیکو است و پرهیز از ستیزه مایهٔ سرافرازی؛
• کسی که مطلقاً بد باشد کمیاب است؛
• خوبی دیگران را مپوشان و اگر بدی دیدی آن را اصلاح کن؛
• کمتر کسی با خرد به دنیا می‌آید فرزانگی حاصل اندیشه است؛
• هر کاری را از کوچک و بزرگ به صاحب فن بسپار تا به خوبی انجام شود؛
• در امور مهم تصمیم باید از شورا باشد، نه از یک نفر؛
• وقتی در دل کینه داری به زبان مهر نورز؛
• تنها به فکر خود نباش.

عبادت مذهبی اختصاصی

• تطهیر (هارایی harai): کسی که برای عبادت به معبد می‌آید قبل از ورود به آن خود را در حوضچه ای که برای شستشو تعبیه گردیده، تطهیر می‌کند. دست‌ها را شسته و در دهان نیز آبی را مزمزه می‌کند و علاوه بر این با ریختن آب بر روی سر، تمامی بدن را غسل می‌دهد. سپس کاهن با مالیدن شاخه یا برگی از درخت ساکاکی بر روی سر، او را تطهیر می‌کند.
• تقدیم هدایا (شینسن shinsen) : که معمولاً از جنس حبوبات یا شراب بوده و اخیراً چنین متداول شده است که زائران هدایای خود را به صورت نقدی به معابد می‌دهند. چنانچه زائر توانایی مالی نداشته باشد، می‌تواند شاخه ای از درخت ساکاکی را به معبد هدیه کند.
• نماز خواندن (نوریتو norito): نماز در آئین شینتو منحصر به خواست‌های مادی و بشری می‌گردد. این نماز خواندن به صورت دعا و ایستاده و با احترام به خدایان به صورت زدن کف دو دست به همدیگر می‌باشد.
• میهمانی سمبلیک (نیورای neorai): که در آن زایران با «کامی» معبد، غذا تناول می‌کنند و معمولاً این پذیرایی به صورت نوشیدن چند قطره از عرق برنج است که آن را یکی از کاهنان معبد به زایران می‌دهد. زایران می‌توانند در هنگام زیارت، درخواست اجرای رقص مذهبی مخصوص معبد را بنمایند.

عبادت در منزل

در هر بامداد و هر شامگاه پیروان آیین شینتو باید هدایایی را برای «خدایان روی طاقچه» که در حقیقت مجسمه‌های کوچکی هستند، و ارواح نیاکان خود تقدیم کنند. پیروان این آئین باید پس از گرفتن وضوء به شیوه خاص خود و تطهیر خویش در برابر خدایان خانگی خویش تعظیم کنند و برای مدت یک دقیقه ساکت شوند.

از میان عقاید متعدد شینتو، ریشه دارترین و مهم‌ترین آنها، تقدیس و بزرگداشت خورشید به عنوان منبع روشنایی و زندگی است که در شخصیت الهه بزرگ «اماتراسو» متجلی می‌شود. به همین علت ژاپنی‌ها معتقدند که معبد بزرگ «ایسیه» که مخصوص عبادت این الهه است، مقدس‌ترین معبد مذهب شینتو است. چنین اعتقادی به خورشید برای مردمی که اکثریت آنان را کشاورزان تشکیل می‌دهند، امری بسیار طبیعی است، اما ما امروزه شاهدیم که این عقیده با وجود گذشت قرن‌ها و علی‌رغم پیشرفت صنعتی ژاپن، هنوز هم در میان ژاپنی‌ها استوار است. شاهد ما بر این مطلب نقش خورشید سرخی است که بر پرچم ملی ژاپن قرار گرفته و نماینده سرزمین آفتاب تابان ژاپن است. عبادت در معبد: براي رفتن به معبد به نظر مي رسد هر وقت كه بتوانند مي روند و در ايام عيدهاي محلي نيز مي روند و عبادت در معبد چهار بخش دارد:

اول: هارايي: تطهير: پس از عبور از دروازه اوليه معبد, دست و دهان خود را با آب چشمه طبيعي يا آب موجود در حوض سنگي داخل معبد مي شويند و علاوه بر اين, با ريختن آب بر سر و تمامي بدن را غسل مي دهند. سپس كاهن معبد با ماليدن شاخه‌ي برگي از درخت ساكاكي (كه در معبد كاشته مي شود) بر روي زيارت كننده، او را پاك مي كند, پس از اين بايد دست زده (كف زند) و سر خود را به نشانه احترام فرود آورند و نيازهاي خود را زير لب زمزمه مي كنند.

دوم: شين سن: تقديم هدايا: هر كس به مقدار بنيه خويش از حبوبات و شراب و پول نقد به معابد مي دهند.

سوم: نوريتو (norito): نماز: با توجه به اين كه آئين شينتو مادي گراست نمازش نيز خواسته هاي دنيوي مردم است و لذا هر كاهن به فراخور شغل آن محله ذكري را تنظيم مي كنند تا پيروانش آن را در معبد به عنوان نماز بخوانند. مهماني سمبليك: در اين مهماني، يكي از كاهنان مقداري نوشيدني و معمولاً عرق برنج به زوار مي دهد و با خوردن چند قطره از آن به كارهاي خود پايان مي دهند (با توجه به اينكه در اين مهماني فقط چند قطره نوشيدني است لذا آن را مهماني سمبليك مي گويند).

۳. رقص: در اعياد و مراسم شادماني در معابد و نيز ازدواج، دختران با رقص و سرودهاي جذاب و با هماهنگي كاهن معبد تماشاگران را بايد شاد كنند.

۴. خواندن اوراد و ذكرهاي سِحري و جادوئي

۵. نظافت و پاكيزگي جسماني: يعني علاوه بر مراسم « هارايي » بايد همه بدن و لباس و محيط را پاك نگه دارند.

۶. قانون بوشيدو: خودكشي: از جمله احكامي كه در آئين شينتو وجود دارد اينكه اگر كسي خيانتي كرد يا شكستي خورد و يا مافوق خود را از دست داد و اين باعث شكست روحيه ديگران شد بخصوص در مراكز نظامي, اين شخص بايد خنجر را به شكم خود فرو كرده و به راست و چپ بغلطاند و شخصي ديگر با شمشير پشت سرش مي ايستد كه اگر كوتاهي كرد گردنش را بزند.

۷. زيارت معبد امپراتور ايزه: در آئين شينتو «آماترا سو» خداي آفتاب است كه در معبد ايزه قرار دارد بنابراين بر هر فرد شينتويي واجب است حداقل يك بار در عمرش به زيارت اين معبد برود.

۸. تسليم حكومت: در آئين شينتو بي اعتنايي به ارواح سبب شر و دشمني آنها مي‎گردد و رضايت ارواح در اين است كه تابع محض دستورات امپراتوري و قانون حكومت باشند و اين به عنوان احترام به ارواح است كه بر همه واجب است.

۹. وظايف اخلاقي:

الف: خانواده: خانواده همانند يك مذهب است و عمل به وظائف خانوادگي عبادت كردن و پيروي از شينتو مي باشد.

ب: پاكدامني و رعايت عفت.

ج: راستگويي: در خانه و جامعه بايد صداقت حكم فرما باشد.

د: درستكاري: خيانت نكردن به امانت, كم كاري نكردن, دقت در ساخت لوازم مورد نياز جامعه و...

۱۰. مراسم ارواح نياكان: نياكان همان خدايان مردم هستند و مراسم شان همان عبادت در منزل و معبد است كه توضيح داده شد.

مطالعه بیشتر

• جهان مذهبی ادیان (ادیان در جوامع امروز، مذهب در ژاپن)، کنت دالر هاید، ترجمه دکتر عبدالرحیم گواهی.
• تاریخ ادیان و مذاهب جهان، جلد ۱، تألیف مبلغی آبادانی.
• تاریخ جامع ادیان، جان بی ناس، مترجم علی اصغر حکمت.