مذهب حافظ شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
== تشیع حافظ == | == تشیع حافظ == | ||
شواهدی در دیوان حافظ در باب تشیع او وجود دارد. از جمله بیت «حافظ اگر قدم زنی در ره خاندان به صدق/ بدرقه رهت شود همت شحنه نجف».<ref>محمد معین، حافظ شیرین سخن، بنگاه بازرگانی پروین، ص 306.</ref>همچنین، دو رباعی در مدح و منقبت امام علی(ع) که در نسخه های معتبر دیوان حافظ آمده است.<ref>بهاءالدین خرمشاهی، حافظ، تهران، نشر ناهید، ص 125.</ref> نیز، ابیاتی در برخی از غزل های اصیل دیوان حافظ که دلالت بر تشیع او دارد. مانند بیت «حافظ ز جان محب رسول است و آل او/ بر این سخن گواست خداوند اکبرم». همچنین، قصیده ای با مطلع «مقدری که ز آثار صنع کرد اظهار/ سپهر و مهر و مه و سال و ماه و لیل و نهار» که در آن صریحاً عقاید کلامی شیعی اظهار شده است و در پایان از دشمنان چهارده معصوم بیزاری جسته و خود را اهل تولای به ایشان بر شمرده است. نیز، غزلی با مطلع «ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش/ پیوسته در حمایت لطف اله باش» که ضمن آن به ولایت امام علی(ع) اشاره شده است و درباره زیارت بارگاه امام رضا(ع) سخن گفته است.<ref>محمد معین، حافظ شیرین سخن، بنگاه بازرگانی پروین، ص 305-306.</ref> | شواهدی در دیوان حافظ در باب تشیع او وجود دارد. از جمله بیت «حافظ اگر قدم زنی در ره خاندان به صدق/ بدرقه رهت شود همت شحنه نجف».<ref>محمد معین، حافظ شیرین سخن، بنگاه بازرگانی پروین، ص 306.</ref>همچنین، دو رباعی در مدح و منقبت امام علی(ع) که در نسخه های معتبر دیوان حافظ آمده است.<ref>بهاءالدین خرمشاهی، حافظ، تهران، نشر ناهید، ص 125.</ref> نیز، ابیاتی در برخی از غزل های اصیل دیوان حافظ که دلالت بر تشیع او دارد. مانند بیت «حافظ ز جان محب رسول است و آل او/ بر این سخن گواست خداوند اکبرم». همچنین، قصیده ای با مطلع «مقدری که ز آثار صنع کرد اظهار/ سپهر و مهر و مه و سال و ماه و لیل و نهار» که در آن صریحاً عقاید کلامی شیعی اظهار شده است و در پایان از دشمنان چهارده معصوم بیزاری جسته و خود را اهل تولای به ایشان بر شمرده است. نیز، غزلی با مطلع «ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش/ پیوسته در حمایت لطف اله باش» که ضمن آن به ولایت امام علی(ع) اشاره شده است و درباره زیارت بارگاه امام رضا(ع) سخن گفته است.<ref>محمد معین، حافظ شیرین سخن، بنگاه بازرگانی پروین، ص 305-306.</ref> | ||
برخی محققان ابیاتی که بر تشیع اعتقادی حافظ اشاره می کنند را، به دلیل عدم وجود در نسخه های معتبر مصحح دیوان او، الحاقی قلمداد می کنند. باقی ابیات هم چیزی بیش از محبت او نسبت به خاندان عصمت و طهارت(ع) اثبات نمی کند. محبتی که هم از شافعی بودن حافظ سرچشمه می گیرد و هم به دلیل رشد علایق شیعی در دوران او در ایران طبیعی به نظر می رسد. | |||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
نسخهٔ ۲۳ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۰۳
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
آیا حافظ شیعه بوده است؟
گرایش مذهبی حافظ شیرازی به‌لحاظ کلامی اشعری و از نظر فقهی شافعی است. فضای مذهبی غالب در شیراز قرن هشتم در کنار شواهدی در اشعار او مؤید این مطلب است. با این حال، حافظ به دلیل گرایشش به تصوف و عرفان در باب مذهب سخت‌گیری ندارد. همچنین، در اشعار حافظ شواهدی بر ارادت او به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) دیده می‌شود. بنابراین، می‌توان حافظ را از نظر مذهبی سنی متشیع دانست.
تسنن حافظ
مهم‌ترین قرینه بر تسنن حافظ را می‌توان رواج تسنن شافعی در سرزمین شیراز در دوران حیات حافظ به‌شمار آورد.[۱] علاوه بر این، شواهدی از اشعار حافظ بر تسنن او می توان یافت. از جمله بیت «من همان دم که وضو ساختم از چشمه عشق/ چار تکبیر زدم یکسره بر هرچه که هست» که در آن دستور نماز میت بر اساس فقه اهل سنت مبتنی بر چهار تکبیر آمده است[۲]. در حالی که در فقه شیعه بدون هیچ خلافی پنج تکبیر در این نماز واجب است[۳].
همچنین، در اشعار حافظ شواهدی بر مذهب کلامی اشعری وجود دارد. از جمله، بیتی در ساقی نامه مشهور حافظ که در آن کلام الله را قدیم می شمرد. این عقیده مطابق با نظر اشعریان و خلاف نظر شیعیان و معتزلیان است که کلام الله را مخلوق می دانند.[۴] این شواهد را می توان در کنار شاگردی حافظ نزد قاضی عضدالدین ایجی، فقیه و متکلم اشعری و صاحب کتاب مواقف در کلام اشعری، دلیلی بر اشعری بودن حافظ به شمار آورد.[۵]
تشیع حافظ
شواهدی در دیوان حافظ در باب تشیع او وجود دارد. از جمله بیت «حافظ اگر قدم زنی در ره خاندان به صدق/ بدرقه رهت شود همت شحنه نجف».[۶]همچنین، دو رباعی در مدح و منقبت امام علی(ع) که در نسخه های معتبر دیوان حافظ آمده است.[۷] نیز، ابیاتی در برخی از غزل های اصیل دیوان حافظ که دلالت بر تشیع او دارد. مانند بیت «حافظ ز جان محب رسول است و آل او/ بر این سخن گواست خداوند اکبرم». همچنین، قصیده ای با مطلع «مقدری که ز آثار صنع کرد اظهار/ سپهر و مهر و مه و سال و ماه و لیل و نهار» که در آن صریحاً عقاید کلامی شیعی اظهار شده است و در پایان از دشمنان چهارده معصوم بیزاری جسته و خود را اهل تولای به ایشان بر شمرده است. نیز، غزلی با مطلع «ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش/ پیوسته در حمایت لطف اله باش» که ضمن آن به ولایت امام علی(ع) اشاره شده است و درباره زیارت بارگاه امام رضا(ع) سخن گفته است.[۸]
برخی محققان ابیاتی که بر تشیع اعتقادی حافظ اشاره می کنند را، به دلیل عدم وجود در نسخه های معتبر مصحح دیوان او، الحاقی قلمداد می کنند. باقی ابیات هم چیزی بیش از محبت او نسبت به خاندان عصمت و طهارت(ع) اثبات نمی کند. محبتی که هم از شافعی بودن حافظ سرچشمه می گیرد و هم به دلیل رشد علایق شیعی در دوران او در ایران طبیعی به نظر می رسد.
مطالعه بیشتر
- عرفان حافظ، شهید مطهری.
- شرح اشعار حافظ، خطیب رهبر.
منابع
- ↑ حمدالله مستوفی، نزهة القلوب، تصحیح محمد دبیرسیاقی، قزوین، حدیث امروز، ۱۳۸۱.
- ↑ محمد معین، حافظ شیرین سخن، تهران، بنگاه بازرگانی پروین، ص 301-302.
- ↑ محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، قم، مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت، ج 6، ص 396.
- ↑ محمد معین، حافظ شیرین سخن، بنگاه بازرگانی پروین، ص 302.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، حافظ نامه، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ج 2، ص 903-905.
- ↑ محمد معین، حافظ شیرین سخن، بنگاه بازرگانی پروین، ص 306.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، حافظ، تهران، نشر ناهید، ص 125.
- ↑ محمد معین، حافظ شیرین سخن، بنگاه بازرگانی پروین، ص 305-306.