دوره‌های اخباریگری: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) (ابرابزار) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
{{پاسخ}}اخباری گری به معنای گرایش هرچه بیشتر به اخبار در عصر غیبت در زمان شیخ صدوق شکل گرفت ولی با اصطلاح امروزی آن در اواخر قرن دهم و آغاز قرن یازدهم هجری و با محمد امین استرابادی احیا شد و پس از دو قرن در زمان وحید بهبهانی رو به افول نهاد. | {{پاسخ}}اخباری گری به معنای گرایش هرچه بیشتر به اخبار در عصر غیبت در زمان شیخ صدوق شکل گرفت ولی با اصطلاح امروزی آن در اواخر قرن دهم و آغاز قرن یازدهم هجری و با محمد امین استرابادی احیا شد و پس از دو قرن در زمان وحید بهبهانی رو به افول نهاد. | ||
با وجود افول مکتب | با وجود افول مکتب اخباری‌ها، این جریان تأثیر زیادی بر جریان فکری و فقهی و تفکر اجتهادی در شیعه گذاشت که همچنان آثار آن در فقه امروز وجود دارد. | ||
== عصر غیبت و پس از آن == | == عصر غیبت و پس از آن == | ||
هرچند در عصر حضور و در زمان [[امام صادق(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] گرایش‌هایی به نام حدیث‌گرایی بود اما آغاز اخباری گری در عصر غیبت است که با شیخ صدوق آغاز گردید. استرابادی که او را | هرچند در عصر حضور و در زمان [[امام صادق(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] گرایش‌هایی به نام حدیث‌گرایی بود اما آغاز اخباری گری در عصر غیبت است که با شیخ صدوق آغاز گردید. استرابادی که او را مؤسس مکتب اخباری می‌دانند خود معتقد است این مکتب با فقهایی مانند علی بن ابراهیم قمی، صدوق، ابن قولویه، کلینی آغاز گردیده است. قرن چهارم را می‌توان اوج قدرت مکتب حدیثگرای قم به حساب آورد. از فقیهان حدیثگرا در این دوره، می‌توان کسانی همچون [[کلینی]]، [[علی ابن بابویۀ قمی]]، [[ابن قولویه]]، و [[شیخ صدوق]] را برشمرد که در تألیف کهن‌ترین مجموعه‌های فقهی‌حدیثی نقش عمده‌ای ایفا نموده‌اند.<ref>اخباریان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۵۳۷.</ref> در مقابل این عالمان، فقیهانی مانند [[سید مرتضی]]، [[شیخ مفید]]، [[شیخ طوسی]] حضور داشتند. | ||
== بنیانگذاری محمد امین استرابادی == | == بنیانگذاری محمد امین استرابادی == | ||
محمد امین استرابادی (متوفی ۱۰۳۳) را بنیانگذار مکتب اخباری می‌دانند.<ref> | محمد امین استرابادی (متوفی ۱۰۳۳) را بنیانگذار مکتب اخباری می‌دانند.<ref>پیدایش، سیر تطور و تداوم اخباریگری، فائز قاسم، شریفی محمد، دوفصلنامه کتاب قیم، پاییز و زمستان ۱۳۹۳، دوره ۴، شماره ۱۱ (ویژه علوم قرآن و حدیث)</ref> اخباریگری جدید که از ملّا امین استرآبادی آغاز شد، دارای دیدگاه‌های ویژه‌ای است.<ref>حدیث پژوهی، مهریزی، مهدی، ج۱، ص۹۸.</ref> اوج جریان اخباریگری در زمان او شکل گرفت. او متأثر از استاد خود میرزا محمد استرآبادی که گرایش اخباری داشت بود و نخست کتابی به نام الفوائد المدنیة تألیف کرد، و در آن اجتهاد را در استنباط احکام شرعی حوادث واقع مورد انکار قرار داد.<ref>ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۰۹</ref> | ||
اخباریگری به صورت یک مکتب با یک سلسله اصول | اخباریگری به صورت یک مکتب با یک سلسله اصول معین که منکر حجیت عقل باشد، و همچنین حجیت و سندیت قرآن را به بهانه اینکه فهم قرآن مخصوص اهل‌بیت پیغمبر است و وظیفه مسلمانان رجوع به احادیث اهل بیت است منکر شود، از محمد امین استرابادی آغاز گردید. اخباریان از این پس است که می‌گویند اجماع، بدعت اهل تسنن است و از میان ادله اربعه یعنی کتاب و سنت و اجماع و عقل، تنها سنت را حجت می‌دانند. آنها مدعی هستند که همه اخباری که در کتب اربعه آمده صحیح و معتبر بلکه قطعی الصدور است.<ref>ده گفتار، مطهری، مرتضی، ج۱، ص۱۰۴.</ref> | ||
پیش از او افرادی مانند [[شهید ثانی]]، [[صاحب معالم]]، [[صاحب مدارک]]، [[محقق اردبیلی]] به تفکر اخباری گرایش اعتدالی داشتند. | پیش از او افرادی مانند [[شهید ثانی]]، [[صاحب معالم]]، [[صاحب مدارک]]، [[محقق اردبیلی]] به تفکر اخباری گرایش اعتدالی داشتند. | ||
برخی | برخی گرایش شدید استرابادی به اخبار را عکس العمل شدید در برابر عقل‌گرایی مرحوم محقّق اردبیلی و شاگردان و پیروانش می‌دانند.<ref>دائرة المعارف فقه مقارن، مکارم شیرازی، ناصر، ج۱، ص۱۱۹</ref> | ||
== قرن یازدهم و دوازدهم == | == قرن یازدهم و دوازدهم == | ||
مکتب اخباری در دو قرن یازده و دوازده مکتب فکری بلامنازع بیشتر | مکتب اخباری در دو قرن یازده و دوازده مکتب فکری بلامنازع بیشتر حوزه‌های علمیه بوده است. دانش اصولِ فقه و اصولیان از جنبش اخباری لطمات بسیار خوردند<ref>دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۵۶۹.</ref> گرایش گسترده اخباری‌ها به روایات معصومین(ع) و دوری گزیدن از منابع معرفتی دیگر، همانند قرآن و عقل، علت اصلی نام‌گذاری این گروه به «اخباریان» است.<ref>تاریخ حدیث شیعه، طباطبایی، محمد کاظم، ص۲۱۷.</ref> در این دوره کتاب‌های حدیثی بزرگی مانند بحارالانوار، وسائل الشیعه، الوافی و نیز شروحی بر کتب اربعه مانند روضة المتقین، مرآة العقول و ملاذ الأخیار، و صدها کتاب حدیثی کوچک و بزرگ دیگر در این دوره به رشته نگارش درآمد.<ref>تاریخ حدیث شیعه در سده‌های دوازدهم و سیزدهم هجری، صفره، حسین، ج۱، ص۳۳.</ref> | ||
اخباریگری، از دهه‌های نخستین قرن دوازدهم، بر همه مراکز علمی شیعه در ایران و عراق غلبه کرد و به مدّت چند دهه، فقه شیعی را در انحصار خود داشت و آن‌چنان رشد کرد که در طیّ قرن دوازدهم، عدّه بسیاری از دانشمندان بزرگ شیعه، اخباری بودند. | |||
مبارزهٔ اصولیان و اخباریان که از سدهٔ ۱۱ ق آغاز گردید و با تندروی‌های اخباریان ادامه یافت، در نهایت از سوی مجتهدان و در رأس ایشان آقا وحید بهبهانی به مبارزه‌ای جدی و منسجم بر ضد اخباریگری تبدیل شد.<ref>اخباریان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۵۳۷.</ref> | |||
از علمای اخباری این دو قرن می‌توان به [[محمد تقی مجلسی]]، ملا عبدالله تونی، شیخ حسین کرکی، [[ملا محسن فیض کاشانی]]، ملا محمد طاهر قمی، [[شیخ حر عاملی]]، [[علامه مجلسی]]، شیخ سلیمان بحرانی، [[میرزا محمد اخباری]]، [[شیخ یوسف بحرانی]] و… نام برد. | از علمای اخباری این دو قرن می‌توان به[[محمد تقی مجلسی]]، ملا عبدالله تونی، شیخ حسین کرکی، [[ملا محسن فیض کاشانی]]، ملا محمد طاهر قمی، [[شیخ حر عاملی]]، [[علامه مجلسی]]، شیخ سلیمان بحرانی، [[میرزا محمد اخباری]]، [[شیخ یوسف بحرانی]] و… نام برد. | ||
در دوره معاصر نیز فقیهانی هستند که اصولی شناخته می‌شوند اما تفکر و فتوای آنان اخباری است.<ref>سخنرانی ابوالقاسم علیدوست در نشست بزرگداشت جناب غفران مآب با موضوع ادوار اخباری گری. سایت آیت الله علیدوست | در دوره معاصر نیز فقیهانی هستند که اصولی شناخته می‌شوند اما تفکر و فتوای آنان اخباری است.<ref>سخنرانی ابوالقاسم علیدوست در نشست بزرگداشت جناب غفران مآب با موضوع ادوار اخباری گری. سایت آیت الله علیدوست | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
* [[علمای مشهور اخباری]] | * [[علمای مشهور اخباری]] | ||
* [[عقاید اخباریگری]] | * [[عقاید اخباریگری]] | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = فقه | | شاخه اصلی = فقه | ||
نسخهٔ ۱۶ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۳۷
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
اخباریگری و ویژگی‌های آن چیست؟
اخباری گری به معنای گرایش هرچه بیشتر به اخبار در عصر غیبت در زمان شیخ صدوق شکل گرفت ولی با اصطلاح امروزی آن در اواخر قرن دهم و آغاز قرن یازدهم هجری و با محمد امین استرابادی احیا شد و پس از دو قرن در زمان وحید بهبهانی رو به افول نهاد.
با وجود افول مکتب اخباری‌ها، این جریان تأثیر زیادی بر جریان فکری و فقهی و تفکر اجتهادی در شیعه گذاشت که همچنان آثار آن در فقه امروز وجود دارد.
عصر غیبت و پس از آن
هرچند در عصر حضور و در زمان امام صادق(ع) و امام باقر(ع) گرایش‌هایی به نام حدیث‌گرایی بود اما آغاز اخباری گری در عصر غیبت است که با شیخ صدوق آغاز گردید. استرابادی که او را مؤسس مکتب اخباری می‌دانند خود معتقد است این مکتب با فقهایی مانند علی بن ابراهیم قمی، صدوق، ابن قولویه، کلینی آغاز گردیده است. قرن چهارم را می‌توان اوج قدرت مکتب حدیثگرای قم به حساب آورد. از فقیهان حدیثگرا در این دوره، می‌توان کسانی همچون کلینی، علی ابن بابویۀ قمی، ابن قولویه، و شیخ صدوق را برشمرد که در تألیف کهن‌ترین مجموعه‌های فقهی‌حدیثی نقش عمده‌ای ایفا نموده‌اند.[۱] در مقابل این عالمان، فقیهانی مانند سید مرتضی، شیخ مفید، شیخ طوسی حضور داشتند.
بنیانگذاری محمد امین استرابادی
محمد امین استرابادی (متوفی ۱۰۳۳) را بنیانگذار مکتب اخباری می‌دانند.[۲] اخباریگری جدید که از ملّا امین استرآبادی آغاز شد، دارای دیدگاه‌های ویژه‌ای است.[۳] اوج جریان اخباریگری در زمان او شکل گرفت. او متأثر از استاد خود میرزا محمد استرآبادی که گرایش اخباری داشت بود و نخست کتابی به نام الفوائد المدنیة تألیف کرد، و در آن اجتهاد را در استنباط احکام شرعی حوادث واقع مورد انکار قرار داد.[۴]
اخباریگری به صورت یک مکتب با یک سلسله اصول معین که منکر حجیت عقل باشد، و همچنین حجیت و سندیت قرآن را به بهانه اینکه فهم قرآن مخصوص اهل‌بیت پیغمبر است و وظیفه مسلمانان رجوع به احادیث اهل بیت است منکر شود، از محمد امین استرابادی آغاز گردید. اخباریان از این پس است که می‌گویند اجماع، بدعت اهل تسنن است و از میان ادله اربعه یعنی کتاب و سنت و اجماع و عقل، تنها سنت را حجت می‌دانند. آنها مدعی هستند که همه اخباری که در کتب اربعه آمده صحیح و معتبر بلکه قطعی الصدور است.[۵]
پیش از او افرادی مانند شهید ثانی، صاحب معالم، صاحب مدارک، محقق اردبیلی به تفکر اخباری گرایش اعتدالی داشتند.
برخی گرایش شدید استرابادی به اخبار را عکس العمل شدید در برابر عقل‌گرایی مرحوم محقّق اردبیلی و شاگردان و پیروانش می‌دانند.[۶]
قرن یازدهم و دوازدهم
مکتب اخباری در دو قرن یازده و دوازده مکتب فکری بلامنازع بیشتر حوزه‌های علمیه بوده است. دانش اصولِ فقه و اصولیان از جنبش اخباری لطمات بسیار خوردند[۷] گرایش گسترده اخباری‌ها به روایات معصومین(ع) و دوری گزیدن از منابع معرفتی دیگر، همانند قرآن و عقل، علت اصلی نام‌گذاری این گروه به «اخباریان» است.[۸] در این دوره کتاب‌های حدیثی بزرگی مانند بحارالانوار، وسائل الشیعه، الوافی و نیز شروحی بر کتب اربعه مانند روضة المتقین، مرآة العقول و ملاذ الأخیار، و صدها کتاب حدیثی کوچک و بزرگ دیگر در این دوره به رشته نگارش درآمد.[۹]
اخباریگری، از دهه‌های نخستین قرن دوازدهم، بر همه مراکز علمی شیعه در ایران و عراق غلبه کرد و به مدّت چند دهه، فقه شیعی را در انحصار خود داشت و آن‌چنان رشد کرد که در طیّ قرن دوازدهم، عدّه بسیاری از دانشمندان بزرگ شیعه، اخباری بودند.
مبارزهٔ اصولیان و اخباریان که از سدهٔ ۱۱ ق آغاز گردید و با تندروی‌های اخباریان ادامه یافت، در نهایت از سوی مجتهدان و در رأس ایشان آقا وحید بهبهانی به مبارزه‌ای جدی و منسجم بر ضد اخباریگری تبدیل شد.[۱۰]
از علمای اخباری این دو قرن می‌توان بهمحمد تقی مجلسی، ملا عبدالله تونی، شیخ حسین کرکی، ملا محسن فیض کاشانی، ملا محمد طاهر قمی، شیخ حر عاملی، علامه مجلسی، شیخ سلیمان بحرانی، میرزا محمد اخباری، شیخ یوسف بحرانی و… نام برد.
در دوره معاصر نیز فقیهانی هستند که اصولی شناخته می‌شوند اما تفکر و فتوای آنان اخباری است.[۱۱]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ اخباریان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۵۳۷.
- ↑ پیدایش، سیر تطور و تداوم اخباریگری، فائز قاسم، شریفی محمد، دوفصلنامه کتاب قیم، پاییز و زمستان ۱۳۹۳، دوره ۴، شماره ۱۱ (ویژه علوم قرآن و حدیث)
- ↑ حدیث پژوهی، مهریزی، مهدی، ج۱، ص۹۸.
- ↑ ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۰۹
- ↑ ده گفتار، مطهری، مرتضی، ج۱، ص۱۰۴.
- ↑ دائرة المعارف فقه مقارن، مکارم شیرازی، ناصر، ج۱، ص۱۱۹
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۵۶۹.
- ↑ تاریخ حدیث شیعه، طباطبایی، محمد کاظم، ص۲۱۷.
- ↑ تاریخ حدیث شیعه در سده‌های دوازدهم و سیزدهم هجری، صفره، حسین، ج۱، ص۳۳.
- ↑ اخباریان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۵۳۷.
- ↑ سخنرانی ابوالقاسم علیدوست در نشست بزرگداشت جناب غفران مآب با موضوع ادوار اخباری گری. سایت آیت الله علیدوست http://a-alidoost.ir/persian/lecture/25997/