بشارت حضرت محمد(ص) به ظهور امام زمان(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
از ویکی پاسخ
(ایجاد)
 
جز (ابرابزار)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =  
  | شاخه اصلی =
  |شاخه فرعی۱ =  
  |شاخه فرعی۱ =
  |شاخه فرعی۲ =  
  |شاخه فرعی۲ =
  |شاخه فرعی۳ =  
  |شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
آيا پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه و آله ) قبل از تولد امام زمان(عج) بشارت به ظهور ان حضرت داده است؟
آیا پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) قبل از تولد امام زمان(عج) بشارت به ظهور ان حضرت داده است؟
{{سوال}}
{{سوال}}
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
در روايات متعددي پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه و آله ) از ظهور حضرت مهدي(عج)خبر داده و ظهورش را بشارت داده است . نقل اين احاديث اختصاص به راويان و محدّثان شيعه ندارد، بلكه محدّثان بزرگ اهل سنّت نيز مانند ابوداود، ترمذي، ابن ماجه، طبراني، ابوطيلي، بزّاز، احمد بن حنبل، و حاكم نيشابوري،<ref>منصور علي ناصف، التاج الجامع و الاصول، قاهره، دار احياء الكتب العربيه،دوم، ج۵، ص۳۱۰ ـ ۳۲۷.</ref> و... احاديث مربوط به آن حضرت را از طريق گروه بسياري از صحابه و تابعين در كتاب‌هاي خويش نقل كرده‌اند.<ref>سنن ابی داود، ج۲، ص۲۰۷، ابی داود از ابن مسعود نقل مي‌كند كه رسول خدا ( صلّي الله عليه و آله ) فرمود: اگر باقي نمانده باشد از روزگار مگر يك روز، هر آينه طول مي‌دهد خدا آن روز را تا اين‌كه بفرستد در آن روز مردي از امتم و از اهل‌بيت بيتم كه اسمش اسم من است و زمين را پر از عدل و داد مي‌كند چنانكه پر از ظلم و جور شده باشد.</ref> حتّي تعدادي از دانشمندان اهل سنّت درباره احاديث نبوي در مورد حضرت مهدي(ع) اعتراف به تواتر كرده‌اند. كه خبر متواتر هم يقين‌آور است و كذب نیز در آن راه ندارد.<ref>گنجی شافعی، البيان في اخبار صاحب الزمان باب ۱۱، تواترت الاخبار و استفاضت بكثره رواتها عن المصطفي في امر المهدي (منتخب الاثر، ص۵، پاورقي).</ref> از جمله: گنجي شافعي ،متوفاي سال ۶۵۸ هجری قمری، در كتاب البيان في اخبار صاحب الزمان،
در روایات متعددی پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) از ظهور حضرت مهدی(عج) خبر داده و ظهورش را بشارت داده است. نقل این احادیث اختصاص به راویان و محدّثان شیعه ندارد، بلکه محدّثان بزرگ اهل سنّت نیز مانند ابوداود، ترمذی، ابن ماجه، طبرانی، ابوطیلی، بزّاز، احمد بن حنبل، و حاکم نیشابوری،<ref>منصور علی ناصف، التاج الجامع و الاصول، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، دوم، ج۵، ص۳۱۰–۳۲۷.</ref> و… احادیث مربوط به آن حضرت را از طریق گروه بسیاری از صحابه و تابعین در کتاب‌های خویش نقل کرده‌اند.<ref>سنن ابی داود، ج۲، ص۲۰۷، ابی داود از ابن مسعود نقل می‌کند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: اگر باقی نمانده باشد از روزگار مگر یک روز، هر آینه طول می‌دهد خدا آن روز را تا این‌که بفرستد در آن روز مردی از امتم و از اهل‌بیت بیتم که اسمش اسم من است و زمین را پر از عدل و داد می‌کند چنان‌که پر از ظلم و جور شده باشد.</ref> حتّی تعدادی از دانشمندان اهل سنّت درباره احادیث نبوی در مورد حضرت مهدی(ع) اعتراف به تواتر کرده‌اند؛ که خبر متواتر هم یقین‌آور است و کذب نیز در آن راه ندارد.<ref>گنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان باب ۱۱، تواترت الاخبار و استفاضت بکثره رواتها عن المصطفی فی امر المهدی (منتخب الاثر، ص۵، پاورقی).</ref> از جمله: گنجی شافعی، متوفای سال ۶۵۸ هجری قمری، در کتاب البیان فی اخبار صاحب الزمان،


ابن حجر عسقلاني متوفای سال ۸۵۲هجری قمری، در كتاب فتح الباري،<ref>ابن حجر، فتح الباري بشرح صحيح البخاري، بيروت، دارالمعرفه، ج۶، ص۳۹۳ ـ ۳۹۴.</ref>
ابن حجر عسقلانی متوفای سال ۸۵۲هجری قمری، در کتاب فتح الباری،<ref>ابن حجر، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفه، ج۶، ص۳۹۳–۳۹۴.</ref>


مؤمن شبلنجي در كتاب نورالابصار،<ref>نورالابصار، قاهره، مكتبه المشهد الحسيني، ص۱۷۱.</ref>
مؤمن شبلنجی در کتاب نورالابصار،<ref>نورالابصار، قاهره، مکتبه المشهد الحسینی، ص۱۷۱.</ref>


شيخ محمد صبّان در كتاب اسعاف الراغبين در حاشيه نورالابصار،<ref>اسعاف الراغبين، درحاشيه نورالابصار، ص۱۴۰.</ref>
شیخ محمد صبّان در کتاب اسعاف الراغبین در حاشیه نورالابصار،<ref>اسعاف الراغبین، درحاشیه نورالابصار، ص۱۴۰.</ref>


شيخ منصور علي ناصف در كتاب التاج الجامع و الاصول<ref>منصور علی ناصف ،همان، قاهره، دار احياء الكتب العربيه، ،دوم، ج۵، ص۳۱۰.</ref>و
شیخ منصور علی ناصف در کتاب التاج الجامع و الاصول<ref>منصور علی ناصف، همان، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، دوم، ج۵، ص۳۱۰.</ref>و


علامه شوكاني كتابي به خصوص در متواتر بودن اخبار امام زمان(ع) به نام التوضيح في تواتر ما جاء في المنتظر و الدجال و المسيح نوشته و در آن كتاب بعد از نقل احاديث مربوط به حضرت مهدي(ع) گفته: همه احاديثي كه آورديم به حد تواتر مي‌رسد.<ref>نقل از عايه المأمول في شرح التاج الجامع للأصول، در حاشيه التاج، قاهره، دار احياء الكتب العربيه،دوم، ج۵، ص۳۲۷.</ref> و بالاخره ابن ابي الحديد ادعا كرده كه تمام فرق اسلامي اجماع و اتفاق دارند در اين‌كه عمر دنيا پايان نمي‌پذيرد مگر پس از ظهور مهدي.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، قاهره، دار احياء الكتب العربيه، ۱۹۶۰ م، ج۱۰، ص۹۶.</ref>  
علامه شوکانی کتابی به خصوص در متواتر بودن اخبار امام زمان(ع) به نام التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر و الدجال و المسیح نوشته و در آن کتاب بعد از نقل احادیث مربوط به حضرت مهدی(ع) گفته: همه احادیثی که آوردیم به حد تواتر می‌رسد.<ref>نقل از عایه المأمول فی شرح التاج الجامع للأصول، در حاشیه التاج، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، دوم، ج۵، ص۳۲۷.</ref> و بالاخره ابن ابی الحدید ادعا کرده که تمام فرق اسلامی اجماع و اتفاق دارند در این‌که عمر دنیا پایان نمی‌پذیرد مگر پس از ظهور مهدی.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، ۱۹۶۰ م، ج۱۰، ص۹۶.</ref>


به جهت شهرت اين روايات و مسلم بودن اين امر نزد مسلمانان در همان قرون اوليه و قبل از تولد حضرت افرادي ادعاي مهدويت كرده‌اند و تعداد زیادی از مسلمانان اوليه نيز اطراف آنان جمع شده‌اند... و يا اين‌كه عدّه‌اي از مسلمانان آنها را مهدي پنداشته‌اند و قائل به مهدي بودن آنان شده‌اند.<ref>نوبختي، فرق الشيعه، نجف، المطبعه الحيدريه، ۱۳۵۵ ق، ص۲۷و شهرستاني الملل و النحل، قم، منشورات الرضي، ج۱، ص۱۳۲.</ref> اكنون ما براي نمونه تعدادي از احاديث نبوي را در اين مورد ذكر مي‌كنيم. از جمله در سنن ابن ماجه آمده است كه رسول خدا ( صلّي الله عليه و آله ) فرمود: «مهدي از ما اهل‌بيت است، خداوند امر او را در يك شب اصلاح خواهد فرمود.»<ref>سنن ابن ماجه، جزء ثاني في باب خروج المهدي، من ابواب الفتن و منتخب كنزل العمال، ج۶، ص۳۰.</ref> همچنين در سنن ابي داود آمده است كه علي ( عليه السّلام ) از رسول خدا(ص) نقل مي‌كند كه رسول خدا ( صلّي الله عليه و آله ) فرمود: «اگر باقي نمانده باشد از روزگار مگر يك روز هر آينه مي‌فرستد خدا مردي از اهل‌بيتم را كه جهان را پر از عدل و داد كند چنانچه پر از ستم شده باشد.<ref>سنن ابي داود، (ط مصر المطبعه التاريخيه)، ج۲، ص۲۰۷، في كتاب المهدي.</ref>  
به جهت شهرت این روایات و مسلم بودن این امر نزد مسلمانان در همان قرون اولیه و قبل از تولد حضرت افرادی ادعای مهدویت کرده‌اند و تعداد زیادی از مسلمانان اولیه نیز اطراف آنان جمع شده‌اند… یا این‌که عدّه‌ای از مسلمانان آنها را مهدی پنداشته‌اند و قائل به مهدی بودن آنان شده‌اند.<ref>نوبختی، فرق الشیعه، نجف، المطبعه الحیدریه، ۱۳۵۵ ق، ص۲۷و شهرستانی الملل و النحل، قم، منشورات الرضی، ج۱، ص۱۳۲.</ref> اکنون ما برای نمونه تعدادی از احادیث نبوی را در این مورد ذکر می‌کنیم. از جمله در سنن ابن ماجه آمده است که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «مهدی از ما اهل‌بیت است، خداوند امر او را در یک شب اصلاح خواهد فرمود.»<ref>سنن ابن ماجه، جزء ثانی فی باب خروج المهدی، من ابواب الفتن و منتخب کنزل العمال، ج۶، ص۳۰.</ref> همچنین در سنن ابی داود آمده است که علی (علیه السّلام) از رسول خدا(ص) نقل می‌کند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «اگر باقی نمانده باشد از روزگار مگر یک روز هر آینه می‌فرستد خدا مردی از اهل‌بیتم را که جهان را پر از عدل و داد کند چنانچه پر از ستم شده باشد.<ref>سنن ابی داود، (ط مصر المطبعه التاریخیه)، ج۲، ص۲۰۷، فی کتاب المهدی.</ref>


ونیز در سنن ابي داود آمده است كه ام سلمه مي‌گويد: از رسول خدا ( صلّي الله عليه و آله ) شنيدم كه فرمود: «مهدي از عترت من و از فرزندان فاطمه مي‌باشد.»<ref>سنن ابي داود ، ج۲، ص۲۷، سنن ابن ماجه جزء ثاني في باب خروج المهدي من ابواب الفتن.</ref>
ونیز در سنن ابی داود آمده است که ام سلمه می‌گوید: از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: «مهدی از عترت من و از فرزندان فاطمه می‌باشد.»<ref>سنن ابی داود، ج۲، ص۲۷، سنن ابن ماجه جزء ثانی فی باب خروج المهدی من ابواب الفتن.</ref>


همچنين ابن مسعود از رسول خدا ( صلّي الله عليه و آله ) نقل مي‌كند كه رسول خدا ( صلّي الله عليه و آله ) فرمود: «اگرباقي نمانده باشد از روزگار مگر يك روز، هر آينه طولاني مي‌كند خدا آن روز را تا اين ‌كه بفرستد در آن روز مردي از امّتم و از اهل‌بيتم را كه اسمش همانند اسم من است و زمين را پر از عدل و داد كند چنانكه پر از ظلم و جور شده باشد.» . همچنين در صحيح ترمذي آمده است كه رسول خدا ( صلّي الله عليه و آله ) فرمود:
همچنین ابن مسعود از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) نقل می‌کند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «اگرباقی نمانده باشد از روزگار مگر یک روز، هر آینه طولانی می‌کند خدا آن روز را تا این که بفرستد در آن روز مردی از امّتم و از اهل‌بیتم را که اسمش همانند اسم من است و زمین را پر از عدل و داد کند چنان‌که پر از ظلم و جور شده باشد.». همچنین در صحیح ترمذی آمده است که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود:


«مي‌آيد مردي از اهل‌بيتم اسم او اسم من است.»<ref>صحيح ترمذي، ج۲، ص۴۶.</ref> . همچنين از ابي هريره نقل می کند كه رسول خدا ( صلّي الله عليه و آله ) فرمود: «اگر از عمر دنيا جز يك روز باقي نماند خداوند آن روز را آن قدر طولاني مي‌كند كه مهدي ظهور کند.»
«می‌آید مردی از اهل‌بیتم اسم او اسم من است.».<ref>صحیح ترمذی، ج۲، ص۴۶.</ref> همچنین از ابی هریره نقل می‌کند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نماند خداوند آن روز را آن قدر طولانی می‌کند که مهدی ظهور کند.»


همچنين طبراني از ابن مسعود روايت كرده كه پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه و آله ) فرمود: «خلفا بعد از من از دوازده نفرند و همه از قريش مي‌باشند.»<ref>متقی هندی، كنزالعمال، ج۱، ص۳۳۸، ج۶، ص۲۰۱.</ref> .همچنين حموئي در فرائد السمطين و سيد علي همداني در «موده القربي» از ابن عباس روايت كرده‌اند كه رسول خدا ( صلّي الله عليه و آله ) فرمود: «من سرور پيغمبران هستم و علي ابن ابي‌طالب سرور جانشينانم مي‌باشد و اين‌كه جانشينانم دوازده نفرند اول آنها علي ابن ابي‌طالب و آخر آنها قائم مي‌باشد.»<ref>قندوزی، ينابيع الموده، ص۲۵۸، و كشف الاستار، ص۷۴.</ref>  
همچنین طبرانی از ابن مسعود روایت کرده که پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «خلفا بعد از من از دوازده نفرند و همه از قریش می‌باشند.<ref>متقی هندی، کنزالعمال، ج۱، ص۳۳۸، ج۶، ص۲۰۱.</ref> همچنین حموئی در فرائد السمطین و سید علی همدانی در «موده القربی» از ابن عباس روایت کرده‌اند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «من سرور پیغمبران هستم و علی ابن ابی‌طالب سرور جانشینانم می‌باشد و این‌که جانشینانم دوازده نفرند اول آنها علی ابن ابی‌طالب و آخر آنها قائم می‌باشد.»<ref>قندوزی، ینابیع الموده، ص۲۵۸، و کشف الاستار، ص۷۴.</ref>


اين ها نمونه‌اي از روايات نبوي بود كه رسول خدا ( صلّي الله عليه و آله ) درباره حضرت مهدي(عج) و ظهور آن حضرت فرموده بودند. و كساني كه تمايل دارند منابع بيشتري از روايات را ببينند به كتب ذكر شده در اين باب مراجعه كنند.
این‌ها نمونه‌ای از روایات نبوی بود که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) درباره حضرت مهدی(عج) و ظهور آن حضرت فرموده بودند؛ و کسانی که تمایل دارند منابع بیشتری از روایات را ببینند به کتب ذکر شده در این باب مراجعه کنند.
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}


==منابع==
== منابع ==
<references />
{{پانویس|۲}}


{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه =
  | تیترها =  
  | تیترها =
  | ویرایش =  
  | ویرایش =
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =
  | بازبینی =  
  | بازبینی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت =  
  | اولویت =
  | کیفیت =  
  | کیفیت =
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ ‏۱۵ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۵۴

آیا پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) قبل از تولد امام زمان(عج) بشارت به ظهور ان حضرت داده است؟

سؤال

در روایات متعددی پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) از ظهور حضرت مهدی(عج) خبر داده و ظهورش را بشارت داده است. نقل این احادیث اختصاص به راویان و محدّثان شیعه ندارد، بلکه محدّثان بزرگ اهل سنّت نیز مانند ابوداود، ترمذی، ابن ماجه، طبرانی، ابوطیلی، بزّاز، احمد بن حنبل، و حاکم نیشابوری،[۱] و… احادیث مربوط به آن حضرت را از طریق گروه بسیاری از صحابه و تابعین در کتاب‌های خویش نقل کرده‌اند.[۲] حتّی تعدادی از دانشمندان اهل سنّت درباره احادیث نبوی در مورد حضرت مهدی(ع) اعتراف به تواتر کرده‌اند؛ که خبر متواتر هم یقین‌آور است و کذب نیز در آن راه ندارد.[۳] از جمله: گنجی شافعی، متوفای سال ۶۵۸ هجری قمری، در کتاب البیان فی اخبار صاحب الزمان،

ابن حجر عسقلانی متوفای سال ۸۵۲هجری قمری، در کتاب فتح الباری،[۴]

مؤمن شبلنجی در کتاب نورالابصار،[۵]

شیخ محمد صبّان در کتاب اسعاف الراغبین در حاشیه نورالابصار،[۶]

شیخ منصور علی ناصف در کتاب التاج الجامع و الاصول[۷]و

علامه شوکانی کتابی به خصوص در متواتر بودن اخبار امام زمان(ع) به نام التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر و الدجال و المسیح نوشته و در آن کتاب بعد از نقل احادیث مربوط به حضرت مهدی(ع) گفته: همه احادیثی که آوردیم به حد تواتر می‌رسد.[۸] و بالاخره ابن ابی الحدید ادعا کرده که تمام فرق اسلامی اجماع و اتفاق دارند در این‌که عمر دنیا پایان نمی‌پذیرد مگر پس از ظهور مهدی.[۹]

به جهت شهرت این روایات و مسلم بودن این امر نزد مسلمانان در همان قرون اولیه و قبل از تولد حضرت افرادی ادعای مهدویت کرده‌اند و تعداد زیادی از مسلمانان اولیه نیز اطراف آنان جمع شده‌اند… یا این‌که عدّه‌ای از مسلمانان آنها را مهدی پنداشته‌اند و قائل به مهدی بودن آنان شده‌اند.[۱۰] اکنون ما برای نمونه تعدادی از احادیث نبوی را در این مورد ذکر می‌کنیم. از جمله در سنن ابن ماجه آمده است که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «مهدی از ما اهل‌بیت است، خداوند امر او را در یک شب اصلاح خواهد فرمود.»[۱۱] همچنین در سنن ابی داود آمده است که علی (علیه السّلام) از رسول خدا(ص) نقل می‌کند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «اگر باقی نمانده باشد از روزگار مگر یک روز هر آینه می‌فرستد خدا مردی از اهل‌بیتم را که جهان را پر از عدل و داد کند چنانچه پر از ستم شده باشد.[۱۲]

ونیز در سنن ابی داود آمده است که ام سلمه می‌گوید: از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: «مهدی از عترت من و از فرزندان فاطمه می‌باشد.»[۱۳]

همچنین ابن مسعود از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) نقل می‌کند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «اگرباقی نمانده باشد از روزگار مگر یک روز، هر آینه طولانی می‌کند خدا آن روز را تا این که بفرستد در آن روز مردی از امّتم و از اهل‌بیتم را که اسمش همانند اسم من است و زمین را پر از عدل و داد کند چنان‌که پر از ظلم و جور شده باشد.». همچنین در صحیح ترمذی آمده است که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود:

«می‌آید مردی از اهل‌بیتم اسم او اسم من است.».[۱۴] همچنین از ابی هریره نقل می‌کند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نماند خداوند آن روز را آن قدر طولانی می‌کند که مهدی ظهور کند.»

همچنین طبرانی از ابن مسعود روایت کرده که پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «خلفا بعد از من از دوازده نفرند و همه از قریش می‌باشند.».[۱۵] همچنین حموئی در فرائد السمطین و سید علی همدانی در «موده القربی» از ابن عباس روایت کرده‌اند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «من سرور پیغمبران هستم و علی ابن ابی‌طالب سرور جانشینانم می‌باشد و این‌که جانشینانم دوازده نفرند اول آنها علی ابن ابی‌طالب و آخر آنها قائم می‌باشد.»[۱۶]

این‌ها نمونه‌ای از روایات نبوی بود که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) درباره حضرت مهدی(عج) و ظهور آن حضرت فرموده بودند؛ و کسانی که تمایل دارند منابع بیشتری از روایات را ببینند به کتب ذکر شده در این باب مراجعه کنند.


منابع

  1. منصور علی ناصف، التاج الجامع و الاصول، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، دوم، ج۵، ص۳۱۰–۳۲۷.
  2. سنن ابی داود، ج۲، ص۲۰۷، ابی داود از ابن مسعود نقل می‌کند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: اگر باقی نمانده باشد از روزگار مگر یک روز، هر آینه طول می‌دهد خدا آن روز را تا این‌که بفرستد در آن روز مردی از امتم و از اهل‌بیت بیتم که اسمش اسم من است و زمین را پر از عدل و داد می‌کند چنان‌که پر از ظلم و جور شده باشد.
  3. گنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان باب ۱۱، تواترت الاخبار و استفاضت بکثره رواتها عن المصطفی فی امر المهدی (منتخب الاثر، ص۵، پاورقی).
  4. ابن حجر، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفه، ج۶، ص۳۹۳–۳۹۴.
  5. نورالابصار، قاهره، مکتبه المشهد الحسینی، ص۱۷۱.
  6. اسعاف الراغبین، درحاشیه نورالابصار، ص۱۴۰.
  7. منصور علی ناصف، همان، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، دوم، ج۵، ص۳۱۰.
  8. نقل از عایه المأمول فی شرح التاج الجامع للأصول، در حاشیه التاج، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، دوم، ج۵، ص۳۲۷.
  9. ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، ۱۹۶۰ م، ج۱۰، ص۹۶.
  10. نوبختی، فرق الشیعه، نجف، المطبعه الحیدریه، ۱۳۵۵ ق، ص۲۷و شهرستانی الملل و النحل، قم، منشورات الرضی، ج۱، ص۱۳۲.
  11. سنن ابن ماجه، جزء ثانی فی باب خروج المهدی، من ابواب الفتن و منتخب کنزل العمال، ج۶، ص۳۰.
  12. سنن ابی داود، (ط مصر المطبعه التاریخیه)، ج۲، ص۲۰۷، فی کتاب المهدی.
  13. سنن ابی داود، ج۲، ص۲۷، سنن ابن ماجه جزء ثانی فی باب خروج المهدی من ابواب الفتن.
  14. صحیح ترمذی، ج۲، ص۴۶.
  15. متقی هندی، کنزالعمال، ج۱، ص۳۳۸، ج۶، ص۲۰۱.
  16. قندوزی، ینابیع الموده، ص۲۵۸، و کشف الاستار، ص۷۴.