معجزات حضرت موسی(ع)

سؤال

معجزات حضرت موسی علیه السلام در قرآن کریم کدامند؟

اثر موسی و معجزه صخره، که به معجزه حضرت موسی(ع) در جاری کردن چشمه از صخره اشاره دارد.

معجزات برای آل فرعون

حضرت موسی(ع) بر پایه آیه ۱۰۱ سوره اسراء، نُه نشانه و معجزه آورد. آیت‌الله مکارم شیرازی مرجع تقلید و مفسر، معتقد است منظور از این نُه نشانه، معجزاتی است که موسی برای فرعون و آل فرعون آورد و شامل معجزاتی که موسی پس از نجات دادن قوم خود بنی‌اسرائیل، برای آنها آورد نمی‌شود.

او معجزات نه‌گانه را بر اساس آیاتی از قرآن، چنین دانسته است:

• تبدیل عصا به مار:
• ید بیضا:
• طوفان:
• ملخ:
• یک نوع آفت نباتی بنام قمل:
• فزونی قورباغه:
• خون:
• خشکسالی:
• کمبود میوه‌ها:

«وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسی تِسْعَ آیاتٍ بَیِّناتٍ فَسْئَلْ بَنِی إِسْرائِیلَ إِذْ جاءَهُمْ فَقالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یا مُوسی مَسْحُوراً. قالَ لَقَدْ عَلِمْتَ ما أَنْزَلَ هؤُلاءِ إِلاَّ رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ بَصائِرَ وَ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یا فِرْعَوْنُ مَثْبُوراً. فَأَرادَ أَنْ یَسْتَفِزَّهُمْ مِنَ الْأَرْضِ فَأَغْرَقْناهُ وَ مَنْ مَعَهُ جَمِیعاً. وَ قُلْنا مِنْ بَعْدِهِ لِبَنِی إِسْرائِیلَ اسْکُنُوا الْأَرْضَ فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَه جِئْنا بِکُمْ لَفِیفاً»؛ «ما به موسی نه معجزه روشن دادیم، از بنی اسرائیل سؤال کن آن زمان که این (معجزات نه‌گانه) به کمک آنها آمد (چگونه بودند) و فرعون به او گفت گمان می‌کنم ای موسی تو دیوانه (یا ساحری)! گفت: تو که می‌دانی این آیات را جز پروردگار آسمانها و زمین- برای روشنی دل ها- نفرستاده، و من گمان می‌کنم ای فرعون تو نابود خواهی شد! (فرعون) تصمیم گرفت همه آنها را از آن سرزمین ریشه‌کن کند، ولی ما او و تمام کسانی را که با او بودند غرق کردیم. و بعد از آن به بنی اسرائیل گفتیم در این سرزمین (مصر و شام) ساکن شوید، اما هنگامی که وعده آخرت فرا رسد همه شما را دسته‌جمعی (به آن دادگاه عدل) می‌آوریم».

منظور از «آیات نه‌گانه»

تعبیراتی که در این آیات به کار رفته نشان می‌دهد که منظور از آن معجزاتی است که در ارتباط با فرعون و فرعونیان صورت گرفته، نه آنها که در ارتباط با خود بنی اسرائیل است، مانند نزول من و سلوی، و خارج شدن چشمه از سنگ و امثال آن.

با توجه به این نکته می‌توان گفت پنج موضوعی که در آیه ۱۳۳ سوره اعراف آمده جزء این نه آیه است که عبارتند از:

• طوفان،
• آفت نباتی،
• ملخ،
• فزونی قورباغه،
• خون.

همچنین بدون شک دو معجزه معروف موسی ع: یعنی مساله «عصا» و «ید بیضاء» جزء این آیات نه‌گانه خواهد بود، به خصوص اینکه در سوره نمل آیه ۱۰ تا ۱۲ همین تعبیر «تسع آیات» (آیات نه‌گانه) را بعد از بیان این دو معجزه بزرگ ذکر می‌کند.

مجموع اینها هفت امر خارق عادت می‌شود، ببینیم دو آیه دیگر چیست؟

بدون شک غرق فرعونیان و مانند آن نمی‌تواند از این آیات باشد چرا که هدف بیان آیاتی است که برای هدایت فرعونیان آمده، نه آنها که مایه نابودیشان شد.

دقت در آیات سوره اعراف که بسیاری از این آیات در آن آمده است نشان می‌دهد که منظور از دو آیه دیگر: «خشکسالی» و «کمبود انواع میوه‌ها» بوده است، چه اینکه بعد از معجزه عصا و ید بیضاء، و قبل از بیان آیات پنجگانه طوفان و ملخ … چنین می‌خوانیم:

«وَ لَقَدْ أَخَذْنا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِینَ وَ نَقْصٍ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ»؛ «ما آل فرعون را گرفتار خشکسالی و کمبود انواع میوه‌ها کردیم شاید بیدار شوند».

درآیه ۱۳۶ سوره اعراف می‌خوانیم که بعد از ذکر این آیات نه‌گانه می‌گوید چون سرانجام با مشاهده این همه آیات ایمان نیاوردند از آنها انتقام گرفتیم و در دریا غرقشان کردیم چرا که آیات ما را تکذیب کردند و از آن غافل شدند.

معجزات و نشانه‌ها برای بنی‌اسرائیل

در قرآن مجید برای موسی آیات و معجزات فراوانی آمده است از جمله:

۱- تبدیل شدن عصا به مار عظیم و بلعیدن ابزار ساحران: «فَإِذا هِیَ حَیَّه تَسْعی».

۲- ید بیضاء یا درخشیدن دست موسی ع همچون یک منبع نور: «وَ اضْمُمْ یَدَکَ إِلی جَناحِکَ تَخْرُجْ بَیْضاءَ مِنْ غَیْرِ سُوءٍ آیَه أُخْری».

۳- طوفان‌های کوبنده: «فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمُ الطُّوفانَ».

1. " ملخ" که بر زراعت‌ها و درختان آنها مسلط گشت و آفت کشاورزی آبادشان شد.
2. " قمل" یک نوع آفت نباتی که غلات را نابود می‌کرد.
3. " ضفادع" قورباغه‌ها که از رود نیل سر برآوردند و آن قدر تولید مثل کردند که زندگی آنها را قرین بدبختی و مشکلات کرد.
4. " دم" یا ابتلای عمومی به خون دماغ شدن یا به رنگ خون درآمدن رود نیل بطوری که نه برای شرب قابل استفاده بود و نه کشاورزی.

۸- شکافته شدن دریا به گونه‌ای که بنی اسرائیل توانستند از آن بگذرند: «وَ إِذْ فَرَقْنا بِکُمُ الْبَحْرَ».

۹- نزول «من» و «سلوی»: «وَ أَنْزَلْنا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوی‏».

۱۰- جوشیدن چشمه‌ها از سنگ: «فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصاکَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَه عَیْناً».

۱۱- جدا شدن قسمتی از کوه و قرار گرفتن همچون سایبانی فوق آنان: «وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّه».

۱۲- قحطی و خشکسالی و کمبود میوه‌ها: «وَ لَقَدْ أَخَذْنا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِینَ وَ نَقْصٍ مِنَ الثَّمَراتِ».

۱۳- بازگشت حیات و زندگی به مقتولی که قتل او مایه اختلاف شدید میان بنی اسرائیل شده بود: «فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها کَذلِکَ یُحْیِ اللَّهُ الْمَوْتی».

۱۴- استفاده از سایه ابرها که در حرارت شدید بیابان بطور معجزه‌آسایی بر سر آنها قرار می‌گرفت: «وَ ظَلَّلْنا عَلَیْکُمُ الْغَمامَ».